Cẩm Nang Sức Khỏe Gia Đình

53. CHĂM SÓC MÁI TÓC

a. Kiến thức chung

Bạn có thể đang lo lắng vì tóc rụng? Mỗi lần chải tóc, bạn thấy một ít tóc vướng theo và rơi khỏi mái tóc mình.

Nổi lo lắng của bạn là đúng. Rụng tóc là dấu hiệu của một số vấn đề cần quan tâm. Tuy nhiên, bạn cũng cần biết thêm là, một cách hoàn toàn tự nhiên, bình thường, vẫn phải có một ít tóc rụng đi trong chu kỳ sinh trưởng chung của mái tóc. Trừ khi là tóc rụng quá nhiều và kèm theo một số triệu chứng bất thường khác, bằng không thì bạn không có gì phải lo lắng cả.

Mỗi sợi tóc của bạn có tuổi thọ trung bình chừng 3 đến 5 năm. Trong thời gian đó, nó liên tục mọc dài ra. Và rồi dừng lại trong chừng 3 tháng. Sau 3 tháng này, tóc rụng.

Nơi chân sợi tóc rụng, chừng 3 tháng sau sẽ lại mọc lên một sợi tóc mới, bắt đầu lại chu kỳ sinh trưởng giống như trước.

Rất may là tất cả những sợi tóc trên đầu chúng ta không bao giờ mọc ra và rụng đi cùng lúc. Nếu không, sẽ có những lúc bạn chẳng có sợi tóc nào trên đầu. Thật kinh khủng, phải không? Nhưng nhờ vào chu kỳ đan xen với nhau của rất nhiều sợi tóc, bạn hầu như rất khó nhận ra được chu kỳ vừa trình bày ở trên. Bất cứ lúc nào cũng có tóc mọc ra và cũng có tóc rụng đi.

Giờ đây, khi đã hiểu được hiện tượng tự nhiên này, bạn không cần phải lo lắng nếu thỉnh thoảng thấy một ít tóc rụng khỏi mái tóc. Mỗi ngày, một người bình thường có thể phải rụng đi từ 50 đến 100 sợi tóc.

Cứ 10 sợi tóc thì trung bình có 1 sợi ở vào giai đoạn ngưng tăng trưởng và chờ rụng. Những sợi còn lại mọc ra với tốc độ chừng một phần ba milimet mỗi ngày. Như vậy, mỗi tháng những sợi tóc này sẽ mọc ra được chừng 1 phân, và mỗi năm bạn có thể có độ dài chung chừng hơn 1 tấc. Tuy nhiên, mỗi người đều có đặc điểm riêng, và sinh trưởng của tóc cũng tùy thuộc nhiều vào sự chăm sóc tốt của bạn nữa. Vấn đề không phải là mái tóc thật dài, mà bạn cần một mái tóc đẹp, khỏe mạnh.

Bạn cần biết những nguyên nhân gây rụng tóc bất thường, vì chúng sẽ làm ảnh hưởng đến mái tóc đẹp của bạn. Tóc rụng nhiều hơn mức bình thường là do một số nguyên nhân. Có thể bạn đang có những lo lắng, căng thẳng quá mức, hoặc bạn đang áp dụng một chế độ ăn để giảm cân hơi quá đáng, với mức năng lượng cung cấp cho cơ thể thấp hơn 800 calori mỗi ngày. Những cơn sốt cao, những ca phẫu thuật quan trọng, hoặc bị mất nhiều máu do một nguyên nhân nào đó, đều có thể dẫn đến rụng tóc. Phụ nữ sau khi sinh con trong vòng 3 đến 4 tháng cũng bị rụng tóc. Mặc dù những nguyên nhân này có thể làm thay đổi ít nhiều mái tóc của bạn, nhưng nếu được chăm sóc tốt và giải quyết được các nguyên nhân rồi, sự hồi phục sẽ diễn ra chỉ trong chừng 6 tháng.

Một số thuốc trị bệnh bạn đang dùng có khả năng gây tác dụng phụ làm rụng tóc. Và bạn có thể trao đổi với bác sĩ đã kê toa cho bạn để đề nghị thay đổi loại thuốc khác. Tác dụng phụ của một loại thuốc không giống nhau đối với tất cả người dùng. Có thể bạn bị ảnh hưởng của loại thuốc này, nhưng lại thích nghi tốt với một loại thuốc khác.



b. Những điều nên làm

– Hạn chế sử dụng dầu chải tóc. Vẻ đẹp mang lại khi bạn dùng dầu chải tóc chỉ là nhất thời, nhưng nếu bạn thường xuyên sử dụng nhiều dầu chải tóc, mái tóc bạn trông sẽ có vẻ như không còn mềm mại nữa.

– Gội sạch tóc hàng ngày. Tốt nhất là vào buổi sáng. Gội đầu vào buổi chiều hoặc tối thường khó làm khô tóc. Khi bạn đi ngủ với mái tóc còn ướt sẽ không tốt. Tuy nhiên, không nên gội quá nhiều lần trong một ngày, nhất là khi bạn sử dụng các loại dầu gội.

– Chọn một loại dầu gội thích hợp với mình. Chẳng hạn, nếu tóc bạn có nhiều gàu, bạn cần những loại dầu trị gàu. Tốt nhất trong những dầu gội loại này là dầu gội có chứa kẽm pyrithione (như Head and Shoulders, Danex, Zincon...) Kế tiếp, bạn có thể chọn các loại có chứa sulfur và acid salicylic (như Sebulex, Ionil, Vanseb... ). Nếu bạn dùng các loại dầu tiêu chuẩn thấp hơn (dĩ nhiên là vì chúng rẻ hơn), chỉ nên gội hai ngày một lần thôi.

– Nếu bạn có một mái tóc khỏe mạnh bình thường, đôi khi không cần đến các loại dầu gội đắc tiền. Những phương pháp gội đầu truyền thống như nước bồ kết có thể mang lại hiệu quả tốt. Tuy nhiên, không nên dùng các loại dầu gội kém chất lượng. Với phương thức sản xuất không đạt tiêu chuẩn, hóa chất trong các loại dầu gội này có thể làm hại mái tóc bạn.

– Sau khi cho dầu gội đều lên tóc, nên giữ nguyên như vậy trong vài ba phút.

– Giữ lược chải tóc của bạn thật sạch.

– Chọn một kiểu tóc đơn giản, không quá cầu kỳ.

– Nếu bạn dùng máy sấy tóc, đừng bao giờ sử dụng nhiệt độ cao. Nên kiên nhẫn một chút. Nếu bạn dùng máy sấy ở nhiệt độ cao, các tuyến mồ hôi dưới da đầu có thể bị kích hoạt quá đáng.

– Gội xả lại tóc bằng dung dịch pha loãng với một ít nước chanh hoặc dấm ăn, gội đều lên tóc lần cuối cùng.

– Trộn đều hai cái lòng đỏ trứng gà với vài giọt nước chanh. Bôi chất kem này lên tóc ướt, để yên chừng vài ba phút rồi gội xả bằng nước sạch.

– Không đội mũ chật hoặc bịt khăn trên đầu quá chặt.

– Luôn chải tóc thật nhẹ nhàng, không quá mạnh tay.

53. HUYẾT ÁP

a. Kiến thức chung

Huyết áp cao

Bệnh tim hiện nay là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đây cũng là căn bệnh có nhiều khả năng ngăn ngừa nhất. Với những hiểu biết đúng đắn, bạn có thể tự bảo vệ mình thoát khỏi mối đe dọa này.

Người ta tính toán rằng, trung bình cứ 34 giây trôi qua thì có một người trên đất Mỹ bị chết vì bệnh tim. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh tim, như hàm lượng cholesterol trong máu cao, nghiện thuốc lá, ít vận động và không tập thể dục. Tuy nhiên, nguyên nhân quan trọng nhất vượt trên mọi nguyên nhân chính là huyết áp cao. Thật may mắn là bạn có rất nhiều cách đơn giản, ít tốn kém và hiệu quả để ngăn ngừa huyết áp cao. Đôi khi, bạn không cần thiết phải dùng đến các loại thuốc đặc trị.

Theo những nghiên cứu mới nhất, các bác sĩ trước đây thường sai lầm khi xác định tình trạng huyết áp cao của một người. Thông thường, khi kiểm tra huyết áp, bác sĩ sẽ đọc thấy hai chỉ số trên đồng hồ đo: số cao nhất và số thấp nhất. Trước đây, các bác sĩ thường căn cứ vào số đo thấp nhất để xác định. Nếu con số này cao hơn mức bình thường, bạn được xác định là cần điều trị cao huyết áp. Như vậy, nếu số đo này bình thường, bạn được xem là có huyết ap bình thường.

Tuy nhiên, theo kết quả nghiên cứu gần đây, chỉ số tối đa quan trọng hơn chỉ số tối thiểu. Vì thế, ngay cả trong trường hợp chỉ số tối thiểu của bạn là bình thường, nhưng nếu chỉ số tối đa cao hơn mức thông thường, bạn sẽ được xác định là cao huyết áp. Trong thực tế, theo cách xác định mới này sẽ có nhiều người bệnh cao huyết áp hơn trước đây. Và các nhà nghiên cứu còn cho biết là, đối với người càng lớn tuổi thì chỉ số tối thiểu càng trở nên ít quan trọng hơn.

Cuộc nghiên cứu được tiến hành trên 2.365 bệnh nhân lớn tuổi, với chỉ số huyết áp tối thiểu chỉ là 90 mm hoặc thấp hơn, và chỉ số tối đa là từ 160 đến 240 mm. Những người này được điều trị với thuốc làm hạ huyết áp, và kết quả theo dõi được mang ra so sánh với một nhóm đối chứng.

Kết quả so sánh cho thấy việc dùng thuốc hạ huyết áp cho các bệnh nhân này làm giảm 36% các cơn đột quỵ do bệnh tim gây ra, và giảm 35% tỷ lệ tử vong do các bệnh ở động mạch vành. Theo cách đánh giá trước đây, những bệnh nhân này đều không được xem là cao huyết áp, và sai lầm này có thể dẫn đến gia tăng tỷ lệ tử vong như đã thấy.

Các nhà nghiên cứu giải thích rằng, khi bạn lớn tuổi, các mạch máu dần dần xơ cứng lại, làm cho áp lực máu lưu thông bên trong tăng lên. Nhưng trong trường hợp này, chỉ số tối thiểu của bạn khi kiểm tra vẫn không tăng lên, thậm chí có khi còn tụt xuống thấp hơn nữa.

Ngoài ra, việc kiểm tra huyết áp cần được thực hiện nhiều lần mới có thể đạt độ chính xác đáng tin cậy. Nhất là đối với người trên 60 tuổi, kết quả hai lần kiểm tra gần nhau có thể cho các chỉ số rất khác biệt.

Những người mập béo, nghiện rượu, nghiện thuốc lá là những đối tượng thường thấy của chứng cao huyết áp. Tuy vậy, người gầy ốm cũng không phải luôn luôn tránh được bệnh này. Tùy theo việc bạn rơi vào nhóm nào, bạn có thể cần phải chọn cho mình một chế độ ăn uống thích hợp để giúp chống lại cao huyết áp. Một thực đơn lý tưởng thường là không giống nhau cho các bệnh nhân khác nhau.

Người béo phì cần giảm cân hợp lý, người nghiện rượu cần bỏ rượu, người nghiện thuốc lá cần bỏ thuốc lá, như là những bước đầu tiên để chống lại chứng cao huyết áp. Bạn không cần phải là một thầy thuốc mới có thể hiểu được những yêu cầu này. Tuy nhiên, với một người gầy ốm, không nghiện rượu, thuốc lá... liệu có thể làm được gì với sự thay đổi trong chế độ ăn uống hay không? Một nghiên cứu gần đây tập trung vào chủ đề này và kết quả cho thấy người bệnh vẫn có thể có những thay đổi tích cực rất đáng kể, không kém những bệnh nhân béo phì hay nghiện rượu, thuốc lá, nếu họ tuân thủ một chế độ ăn uống hợp lý. Yêu cầu là phải gia tăng lượng thức ăn chứa chất xơ (fibre), các muối khoáng potassium, magnesium, calcium và vitamin C. Đặc biệt, dường như chỉ đối với các bệnh nhân gầy ốm thì tác động của calcium mới được nhận ra.

Trong một nghiên cứu ở California, các bệnh nhân gầy om có độ tuổi dưới 40 được cung cấp một chế độ ăn đặc biệt, mỗi ngày lên đến 1 gram calcium không kèm theo bất cứ loại thuốc điều trị nào khác. Kết quả là những người bệnh giảm 40% huyết áp nhờ chế độ ăn uống này.

có nhiều loại thức ăn chứa chất xơ, như trái cây, rau cải, bột ngũ cốc... Tuy nhiên, có vẻ như chất xơ cung cấp từ trái cây cho hiệu quả cao nhất. Có lẽ ngoài chất xơ, trái cây còn cung cấp nhiều chất có lợi khác cho ngươi bệnh.

Thức ăn chứa nhiều potassium cho kết quả khả quan tương tự. Và rất may mắn là bạn cũng dễ dàng có được nhiều potassium qua các loại rau cải, đậu, sữa... và trái cây thông thường như chuối, táo...

Trước đây, những người có huyết áp cao gần như phải dùng thuốc liên tục để duy trì tình trạng an toàn cho huyết áp của họ. Giờ đây các bác sĩ ngày càng tin cậy hơn ở việc trị liệu bằng cách thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý. Va như thế, các loại thuốc men sẽ chỉ có tính cách tạm thời. Về lâu dài bạn có thể sẽ hoàn toàn không cần đến chúng.

Việc dùng thuốc điều trị huyết áp cao đôi khi đưa lại một số tác dụng phụ khiến người bệnh khó chịu và quyết định ngưng không điều trị nữa. Các triệu chứng thường được biết là mỏi mệt, khó ngủ hoặc ngủ không ngon giấc, không tập trung tư tưởng được và mất hẳn sự nhanh nhạy thường ngày. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu gần đây đưa ra nhận xét là những triệu chứng ấy không phải do tác dụng của thuốc, mà chính là những triệu chứng của bệnh trong thời gian điều trị chưa dứt. Dù sao đi nữa, nếu việc thay đổi chế độ ăn uống có thể tạo kết qua tốt, người bệnh sẽ dễ chịu hơn nhiều so với phải thường xuyên dùng thuốc.

Huyết áp thấp

Vì sự nguy hiểm của chứng huyết áp cao, nên nhiều người luôn muốn tìm cách hạ thấp huyết áp của họ. Tuy nhiên, huyết áp xuống thấp hơn mức bình thường cũng là hiện tượng không tốt. Vì thế, bạn chỉ nên nghĩ đến các biện pháp hạ huyết áp khi nào đã xác định đúng là mình bị cao huyết áp.

Các triệu chứng biểu lộ của huyết áp thấp đôi khi cũng không dễ chịu chút nào, như mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, cảm giác hồi hộp, lo lắng và chán nản vô cớ. Đa số bệnh nhân có huyết áp thấp thường bị tụt áp vào buổi sáng sớm vừa thức dậy, hoặc sau nhiều giờ nằm nghỉ ngơi. Nhưng lúc này người bệnh có thể chóng mặt nhiều, xây xẩm đến ngất xỉu ngay khi vừa bước ra khỏi giường. Để tránh điều này, đơn giản là người bệnh khi thức dậy nên nằm yên một lát, sau đó từ từ ngồi dậy và cử động nhẹ như vươn vai, hít thở sâu. Thời gian này giúp cho nhịp tim từ từ gia tăng, làm tăng thêm mức huyết áp và tránh cho người bệnh sự thay đổi quá đột ngột.

Để tránh sự tụt nhanh huyết áp, người bệnh cũng không nên chuyển đột ngột từ tư thế ngồi sang tư thế đứng thẳng. Có thể ngồi yên và co duỗi chân một lát, thở sâu và từ từ đứng dậy, vẫn tiếp tục thở sâu một lúc nữa.

Người lớn tuổi đôi khi tụt giảm huyết áp do cơ thể bị thiếu nước. Vì thế cần chú ý uống nhiều nước lọc để cung cấp đủ cho cơ thể.

Khi huyết áp quá thấp, tập thể dục thường xuyên là biện pháp rất tốt để trị liệu. Tập thể dục giúp cho các cơ tim làm việc tốt hơn, đều đặn hơn. Tuy nhiên, bạn cần chọn những động tác thích hợp, không phải gắng sức quá đáng.

Điều quan trọng nhất trước khi bắt đầu bất cứ một sự can thiệp nào đến tình trạng huyết áp cao hoặc thấp của bạn, là cần phải xác định thật chính xác, cụ thể mức độ cao hoặc thấp của huyết áp, và theo dõi liên tục chặt chẽ sự thay đổi trong suốt thời gian áp dụng các biện pháp.

b. Những điều nên làm

– Kiểm tra huyết áp thường xuyên, nhất là đối với người lớn tuổi. Khi bạn có bất cứ triệu chứng đáng ngờ nào, cần đến bác sĩ để kiểm tra ngay. Cần lưu ý là kết quả một lần kiểm tra thường chưa đủ độ chính xác đáng tin cậy, đơn giản chỉ là vì chỉ số huyết áp của bạn có thể thay đoi theo từng thời điểm khác nhau. Vì thế, nên kiểm tra nhiều lần trước khi đi đến kết luận.

– Tập thể dục hàng ngày. Biện pháp này có lợi cho bạn trong cả hai trường hợp huyết áp cao hoặc huyết áp thấp. Nếu bạn không đủ thời gian, cũng phải dành ít nhất là 3 lần tập mỗi tuần, với mỗi lần chừng 30 phút. Tuy nhiên, luyện tập đều đặn hàng ngày vào buổi sáng sớm là tốt nhất.

– Nếu bạn tăng cân nhiều trong thời gian gần đây, nên xem xét một chế độ ăn giảm cân an toàn. Giảm cân sẽ có tác động gần như tức thời đến mức huyết áp cao của bạn.

– Giảm lượng muối ăn trong khẩu phần hàng ngày. Lượng muối tối đa không nên vượt quá 6 gram một ngày. Tuy nhiên, đơn giản hơn là bạn nên ăn lạt hơn mức độ khẩu vị thông thường của bạn đòi hỏi.

– Không uống các loại rượu, bia.

– Không hút thuốc lá.

– Chú ý đến chế độ ăn hàng ngày. Thực đơn của bạn cần gia tăng các loại trái cây, rau cải, đậu... và giảm tối đa chất béo, nhất là chất béo từ mỡ động vật. Hạn chế lượng đạm từ thịt động vật và bổ sung vitamin, muối khoáng... Bạn cần ý thức tầm quan trọng của chế độ ăn uống đối với chứng bệnh này và đầu tư đúng mức trong việc chọn thực đơn cũng như tuân thủ các chế độ ăn uống đã đề ra. Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ và các chuyên gia dinh dưỡng trước khi quyết định một chế độ ăn để theo đuổi lâu dài.

– Khi bạn đang có vấn đề về huyết áp, cần hết sức thận trọng trong việc sử dụng thuốc. Cho dù là thuốc trị bệnh gì cũng cần do bác sĩ kê toa, không được tự ý sử dụng. Và mỗi lần khám bác sĩ, nên cẩn thận báo rõ tình trạng huyết áp của mình trước khi bác sĩ kê toa thuốc.