11/11/2010 15:29 (GMT+7)
Số lượt xem: 80578
Kích cỡ chữ:  Giảm Tăng

ÂM NHẠC TRONG NGHI LỄ PHẬT GIÁO VIỆT NAM

Cư sĩ Trí Bửu

Phó Trưởng ban PGQT tỉnhKhánh Hòa

“Âm nhạc truyền thống Phật giáo Việt Nam là một kho tàng vô cùng phong phú, đa dạng và có giá trị nhân văn sâu sắc”, đó là khẳng định của Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thuyết Phong - Danh nhân di sản quốc gia Hoa Kỳ, Danh nhân âm nhạc Anh, trong buổi thuyết trình “Âm nhạc truyền thống Phật giáo Việt Nam” nhân Hội thảo – Bồi dưỡng kiến thức và hoạt động văn hoá Phật giáo toàn quốc năm 2010 vừa qua tại Tp. Nha Trang.

Đi tìm giá trị âm nhạc trong Nghi lễ Phật giáo:

Theo định nghĩa Nghi lễ trong bài viết “Ý nghĩa Nghi lễ Phật giáo” của Thượng Tọa Thích Viên Giác:

* Nghi: là dáng  mẫu, nghi thức, nghi lễ, khuôn phép …

* Lễ: là lễ giáo, lễ bái, cúng tế, tôn thờ, cung kính.

Theo Từ điển Hán Việt của Đào Duy Anh và Thiều Chửu:

* Nghi là dáng vẻ bên ngoài như oai nghi.

* Lễ là khuôn mẫu, phép tắc, cung cách như lễ bái.

Trong tham luận tại Hội thảo Nghi lễ Phật giáo toàn quốc lần thứ nhất năm 2004, nói về Ý nghĩa Nghi lễ Phật giáo, đơn vị Bình Định đã có tham luận: “Nghi tại tướng, Lễ tại tâm”, bởi lẽ “Hữu oai khả úy, hữu nghi khả kính”.

Như vậy, nghi lễ có ý nghĩa rất rộng, bao hàm hành vi, thái độ, tín ngưỡng, văn hoá, ngôn ngữ, phong cách của con người và xã hội. Trong nghĩa hẹp thì nghi lễ là nghi thức hành lễ, tụng niệm mang tính tín ngưỡng thờ phụng của một tôn giáo.

Nghi lễ thường đi đôi với nhạc, lễ và nhạc là triết lý chủ yếu của Nho giáo có tác dụng chuyển hóa con người và xã hội. Đức Khổng Tử coi Lễ rất quan trọng để kiểm soát hành vi của con người, còn Nhạc để điều hòa cảm hoá lòng người. Nhạc và Lễ của Nho giáo đã ăn sâu vào đường lối cai trị của quốc gia và quan niệm sống của xã hội Trung Hoa thời xưa. Nó ảnh hưởng nhất định đến nếp sống của con người và xã hội Á Đông ngày nay.

Nghi lễ Phật giáo cũng có hai phần lễ và nhạc, tùy theo truyền thống văn hóa, nghệ thuật của mỗi miền, mỗi vùng mà phần lễ nhạc Phật giáo sẽ ảnh hưởng và biểu hiện theo truyền thống của vùng, miền ấy. Nghi lễ Phật giáo mang màu sắc lễ nhạc cổ truyền của dân tộc, là một mảng của nền văn hóa truyền thống cần phải tôn trọng bảo tồn và phát huy.

Trong phạm vi đề tài tham luận: “Âm nhạc Nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam”, xin được đi sâu vào lãnh vực âm nhạc trong nghi lễ.

Theo định nghĩa âm nhạc: “Âm nhạc là một thực thể được nhìn từ nhiều góc độ khác nhau, hiểu khác nhau”.

Đạo Phật đến với Việt Nam rất sớm, từ thời Hùng Vương khoảng từ thế kỷ thứ I, thứ II sau công nguyên. Đạo Phật đi đến đâu như nước thấm vào đất, hòa vào dân tộc như máu và thịt, như tim với óc của một cơ thể con người. Vai trò của Tăng, Ni đối với đạo Phật rất quan trọng. Tăng đoàn chính là những nghệ sĩ âm nhạc truyền thống Phật giáo, là nghệ sĩ sáng tác đồng thời cũng là nghệ sĩ biểu diễn. Thanh nhạc và khí nhạc của âm nhạc Phật giáo Việt Nam có nhiều loại khác nhau, nào chuông, mõ, khánh, trống, ốc,  tang, bảng mộc, thủ xích, đại hồng chung…mỗi loại đều tạo một âm thanh trầm hùng thoát tục…

Âm nhạc trong nghi lễ Phật giáo Việt Nam có mười thể loại đó là: Tụng, trì, niệm, tán, sám pháp, bạch, thỉnh, xướng, kệ, đọc. Tụng kinh Di Đà khác với trì chú Đại bi, niệm Phật “Nam mô A Di Đà Phật” cũng khác với kệ chuông: “Nguyện thử chung thinh siêu pháp giới…”. Tán lại hoàn toàn khác với xướng. Đọc sớ cũng khác với thỉnh, tác bạch khác với tuyên pháp ngữ v.v…, mỗi thể loại khác nhau, không thể loại nào giống thể loại nào.

Âm nhạc nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam có yếu tố truyền thừa, sáng tác mà đặc biệt là yếu tố truyền khẩu vô cùng quý giá. Từ các vị Bổn sư, Chủ sám, Chánh chúng, Duy na truyền tụng và lần lược các lớp hậu bối làm theo, dường như những tác phẩm của âm nhạc nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam không có tên tác giả mà là những tác phẩm mang tính khẩu truyền.

Âm nhạc nghi lễ Phật giáo Việt Nam lại có nhiều cung bậc, nhiều âm điệu đậm đà bản sắc dân tộc, đa dạng, phong phú và mang tính địa phương. Tán của miền Bắc khác với tán của miền Trung và tán miền Nam. Tán tang năm, lại khác với tán tang sáu, và cũng khác phạm lễ, tán tẩu. "Hãy nhìn lại một buổi lễ Đăng đàn Chẩn tế bạt độ âm linh của chư Tôn đức miền Bắc hoàn toàn khác với miền Trung, miền Nam và ngược lại, mặc dầu Trung Pha Du Già là một”.

Mang nặng một tấm lòng

Âm nhạc nghi lễ của Đạo Phật Việt Nam có ai biết không?

Vị trí của âm nhạc nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam trên thế giới?

Trong buổi thuyết trình của Giáo sư Nguyễn Thuyết Phong tại Tuần Văn hóa Phật giáo toàn quốc năm 2010, cũng tại Nha Trang tỉnh Khánh Hòa, Giáo sư kể mẫu chuyện đầy niềm tự hào về các nhà sư Việt Nam đã nhiều lần sang Nhật truyền dạy âm nhạc nghi lễ Phật giáo Việt Nam cho chư Tăng Phật giáo Nhật Bản vào những thế kỷ trước và khẳng định vị trí của âm nhạc nghi lễ Phật giáo Việt Nam rất được thế giới trân kính.

Vậy làm thế nào để âm nhạc nghi lễ Phật giáo Việt Nam được bảo tồn, và phát huy đúng mức giá trị của nó, xin được đề nghị:

1.- Tại các trường Sơ cấp, Trung cấp, Cao Đẳng Phật học cần có chương trình giảng dạy, đề tài nghiên cứu cho Tăng Ni sinh về Âm nhạc nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam. Bởi vì người xưa đã khẳng định “Tiên học lễ hậu học văn”, Học lễ trước rồi sau đó mới học kiến thức văn hóa. Bởi vì Lễ sẽ hoàn thiện con người, thành người có tâm, có đức, để “Thiệu long Thánh chủng, chấn nhiếp ma quân. Dụng báo tứ ân, bạt tế tam hữu”. Muốn vậy cần có bộ phận nghiên cứu, biên soạn giáo trình làm tài liệu cho Giáo thọ, Giảng viên giảng dạy bộ môn Nghi lễ.

2.- Âm nhạc nghi lễ Phật giáo rất cần thiết trong đời sống cộng đồng xã hội, đã trở thành một bộ phận văn hóa truyền thống của dân tộc, do đó giới Phật giáo nói chung ngành Nghi lễ nói riêng cần sưu tầm, ký âm, tích lũy, phổ biến để không những chư Tôn đức Tăng Ni trong nước được biết âm nhạc nghi lễ Phật giáo từng miền, từng vùng, mà còn có phương pháp bảo tồn, duy trì và phát triển.

3.- Với tầm quan trọng và giá trị chân thực của âm nhạc Nghi lễ Phật giáo Việt Nam như đã trình bày, mong rằng Giáo hội lập hồ sơ trình với Hội đồng di sản quốc gia đề nghị thế giới công nhận âm nhạc nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Thay cho lời kết

Âm nhạc nghi lễ truyền thống Phật giáo Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú bởi đời sống của con người Việt Nam, ngôn ngữ Việt Nam phong phú rất giàu và rất đẹp. Âm nhạc nghi lễ Phật giáo Việt Nam giàu bởi đời sống của người Việt Nam muôn màu, muôn vẽ, đời sống tư tưởng tình cảm dồi dào, phong phú. Âm nhạc nghi lễ Phật giáo Việt Nam đẹp bởi tiếng ta đẹp đầy màu sắc, âm thanh và nhạc họa. Mỗi người con Phật từ diễn đàn Hội thảo Nghi lễ Phật giáo toàn quốc năm 2010 hãy là một viên gạch để xây dựng ngôi nhà Nghi lễ Phật giáo Việt Nam đậm đà bản sắc Văn hóa Phật giáo và dân tộc./.

 


Âm lịch

Ảnh đẹp