Tâm trí
của Tất Ðạt Ða yên lặng và êm dịu. Sự
tập trung của Ngài càng sâu thêm và tâm trí càng sáng hơn.
Nhờ trí tuệ bừng sáng, Ngài đã nhìn thấy
những kiếp quá khứ. Ngài thấy rằng khi một
đời sống này chấm dứt thì đời
sống khác bắt đầu. Chết chỉ là một
sự chấm dứt của thể xác, đời
sống lại tiếp tục tìm kiếm một thân xác
mới và cứ tiếp diễn mãi như vậy.
Ngài thấy
rằng khi một người làm điều tội
lỗi trong một đời – như làm hại người
khác – người đó sẽ chịu đựng
những đau khổ trong tương lai. Nhưng khi
một người làm những điều thiện
với tâm từ thì hạnh phúc và niềm vui cũng theo
liền với họ. Những hành động mà người
ta tạo ra không bị mất, nó sẽ theo họ từ
đời này tới đời khác, tùy theo hành động
tốt hay xấu, mà họ có được hạnh phúc
hay phải chịu đau khổ.
Khi Ngài khám
phá ra tất cả đời sống liên kết nhân
quả mật thiết với nhau như vậy, chân lý
đã xuất hiện trong tâm trí của Ngài. Mặt
trời, những hành tinh, tất cả các ngôi sao và
những thiên hà của vũ trụ, tất cả
xuất hiện trong thiền định của Ngài. Ngài
thấy rằng mọi thứ, từ hạt bụi
nhỏ nhất đến ngôi sao lớn nhất đều
liên kết với nhau. Mọi vật thì luôn luôn thay đổi:
Thành, hoại và thành, cứ tiếp tục như thế.
Không một việc gì xảy ra mà không có nguyên nhân.
Rồi Ngài
thấy rõ tất cả những khổ đau của
cuộc đời. Ngài thấy rằng – từ sinh
vật nhỏ nhất đến ông vua vĩ đại
nhất – chạy theo lạc thú chỉ kết thúc
với những bất hạnh. Và Ngài cũng khám phá ra
nguyên nhân của tất cả những bất hạnh
ấy. Ngài thấy rằng người ta không thật
sự hiểu rõ mọi sự vật luôn luôn thay đổi.
Do sự mù quáng này mà họ đấu tranh, cướp bóc
và giết hại để thỏa mãn những dục
vọng của mình, nhưng những ham muốn này không
bao giờ đem lại hạnh phúc lâu dài cho họ.
Họ cứ mãi quanh quẩn trong vòng được
mất, rồi lại tìm kiếm.
Ngài thấy
rằng người ta chiến đấu chống lại
những thứ mà họ không thích. Cuộc đời
của họ tràn đầy những thù hận và
phiền não. Và mỗi lần họ làm hại người
khác, họ sẽ đau khổ vì hành động đó
không sớm thì muộn. Họ trải qua đời này
tới đời khác tạo ra nhiều bất hạnh hơn
cho chính họ. Họ đang đi tìm an lạc, nhưng ngược
lại, lại đi tìm đau khổ.
Cuối cùng,
Ngài đã khám phá ra con đường chấm dứt
tất cả những nỗi khổ này. Nếu một người
thấy được chân lý một cách rõ ràng – như
chính Ngài đã thấy được chân lý đêm nay
– tất cả sự bám víu lạc thú và khổ đau
sẽ dừng lại, sẽ không còn những tham lam và sân
hận trong tâm trí của họ nữa. Họ sẽ không
làm một việc gì có hại cho kẻ khác. Như
vậy họ sẽ không còn cảm thấy bất
hạnh nữa. Tất cả những sân hận đã
chấm dứt, trái tim của họ sẽ tràn đầy
tình thương. Và với tình thương này họ
sẽ đem lại an lạc và hạnh phúc cho muôn loài.
Khi Tất Ðạt
Ða thấu suốt mọi lẽ, bóng tối vô minh tan
mất trong tâm của Ngài. Thân hình tỏa ánh sáng rực
rỡ. Ngài không còn là một người thường
nữa. Ngài đã giác ngộ chân lý. Bây giờ Ngài là
Phật. Ngài đã đạt được mục đích
giải thoát.
Với
nụ cười an lạc, Ngài nhẹ nhàng xả
thiền. Lúc ấy trời đã sáng, mặt trời
vừa mới mọc ở phương Ðông.