Chư Tăng tịnh xá Trung Tâm tọa thiền trong mùa an cư - Ảnh: Bảo Toàn
Ba tháng an cư kiết hạ có ý nghĩa
rất lớn đối với hàng xuất gia lẫn tại gia. Đó là thời điểm chư Tăng Ni dành
trọn thời gian cho việc tu học, thúc liễm thân tâm, trau giồi Giới Định Tuệ,
đồng thời cũng là cơ hội cho hàng Phật tử tại gia phát tâm gieo trồng ruộng
phước thông qua việc cúng dường, ngoại hộ, tạo điều kiện thuận lợi cho chúng
Tăng an cư tu học.
Hàng năm đến mùa an cư, chư Tăng
Ni tạm gác lại các Phật sự bận rộn như du hóa, hoằng pháp, hoạt động xã hội, từ
thiện, vân tập về một trú xứ để chuyên tâm tu học. Trong ba tháng an cư không
tiếp xúc bên ngoài, không bị ngoại duyên chi phối hay làm ảnh hưởng. Những hành
giả xuất gia thực hiện phận sự an cư tinh tấn trong việc học pháp, hành pháp,
nghiêm trì giới luật sẽ khiến cho công đức, giới hạnh, đạo lực tăng trưởng,
xứng đáng là nơi nương tựa và là phước điền của hàng Phật tử tại gia.
Tuy việc hoằng pháp, từ thiện, lợi
tha là sứ mệnh của người xuất gia, nhưng không vì thế mà chư Tăng Ni không chú
trọng đến sự nghiệp trí tuệ và mục đích cứu cánh giải thoát (tự độ) của mình.
Nếu không có đầy đủ trí tuệ và công đức phước báo thì khó có thể làm nơi nương
tựa, làm ngọn đuốc soi đường cho hàng Phật tử tại gia. Vì thế người xuất gia
luôn hướng đến sự song hành giữa tự độ và độ tha, giữa tự giác và giác tha để
thành tựu giác hạnh viên mãn là đức tính của chư Phật.
Từ thời Phật còn tại thế, hàng năm
Tăng đoàn đều an cư vào mùa mưa với nhiều lý do, như khó thực hiện công việc du
hóa hoằng pháp trong mùa mưa (mưa gió, thời tiết khắc nghiệt, đường sá bùn sình
lầy lội, ngập nước khó đi, nhiều loài côn trùng, bò sát sinh sôi nảy nở có thể
gây hại, không có nơi trú ngụ khi mưa gió trên đường khất thực, du hóa…); vì
lòng từ bi thương tưởng đến các loài côn trùng, các sinh vật nhỏ bé sinh trưởng
trong mùa mưa nên không đi lại để tránh giẫm đạp gây hại cho chúng; tránh những
chỉ trích và đàm tiếu của ngoại đạo; nhưng điều quan trọng nhất vẫn là mục đích
thúc liễm thân tâm, trau giồi tam vô lậu học Giới Định Tuệ, tấn tu đạo nghiệp.
Bình thường chư Tăng Ni được phân
bố đi khắp nơi để hoằng hóa, ngày ngày các vị ấy trì bình khất thực trong làng
mạc, phố thị, đến từng nhà, không phân biệt nhà nào, không phân biệt giai cấp,
thành phần nào trong xã hội để quảng kết thiện duyên và làm phước điền cho
những ai phát tâm, đồng thời thuyết pháp độ sinh, mang lại niềm tin thanh tịnh
và trí tuệ giải khổ cho mọi người. Thời gian còn lại các vị ấy dành cho việc
nghe Đức Phật hoặc các vị trưởng lão giảng pháp và tu tập thiền định, trí tuệ.
Có nhiều vị được Đức Phật phái đi truyền pháp ở những nơi xa, thuộc xứ khác
hoặc quốc gia khác. Cũng như ngày nay, ngoài việc tu học, chư Tăng Ni còn làm
các công tác hoằng pháp trong nước hoặc nước ngoài như tổ chức các khóa tu,
thuyết pháp, giảng kinh, phiên dịch, in ấn phổ biến Chánh pháp, hoạt động từ
thiện, an sinh xã hội v.v…
Đến kỳ an cư, chư Tăng Ni từ khắp
nơi dừng việc du hóa, quay về một trú xứ mà ngày nay gọi là “Tịnh nghiệp đạo
tràng” hay ‘Đạo tràng an cư kiết hạ”, đó là một ngôi tùng lâm, già lam, tịnh
xá, tu viện để tu học. Trong thời gian an cư, chư Tăng Ni không đi khất thực,
các cận sự nam, cận sự nữ là hàng Phật tử tại gia dâng y, thuốc men (nếu có vị
Tỳ-kheo bị bệnh) và sớt bát cúng dường thức ăn mỗi ngày. Nói chung là hàng Phật
tử chăm lo việc tứ sự (cơm nước; y phục; chỗ ngồi, giường nằm; thuốc men trị
bệnh là các nhu cầu cơ bản cần thiết nhất của con người), tạo mọi điều kiện
thuận tiện cho chư Tăng Ni an tâm tu học. Hàng ngày chư Tăng Ni dành tất cả
thời gian cho việc nghe pháp, hỏi pháp và tu tập thiền định. Chư Tăng Ni sống
trong khuôn khổ của Pháp và Luật, sống trong tinh thần hòa hợp thanh tịnh dưới
sự quan tâm, dẫn dắt của Đức Phật và các vị trưởng lão đã chứng đạo quả hoặc có
nhiều kinh nghiệm trong tu học. Sau mỗi mùa an cư đều có vị chứng đắc các Thánh
quả Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm hoặc A-la-hán. Việc an cư tạo điều kiện
thuận lợi thúc đẩy sự tiến bộ trong tu học và giúp người tu dễ dàng thành tựu
đạo quả, đăng cao Thánh vị.
An cư kiết hạ cũng là hoạt động
củng cố và duy trì nguồn nội lực sau những ngày tháng dấn thân phụng sự đạo
pháp, phụng sự chúng sinh. Trong những tháng ngày cấm túc an cư, chư Tăng Ni
chẳng những được bồi dưỡng, phát triển trình độ tu học Phật pháp, tăng trưởng
công đức, giới hạnh, đạo lực, mà còn có dịp thực hành đời sống tập thể theo
tinh thần lục hòa, có cơ hội trao đổi sẻ chia những kiến giải, kinh nghiệm tu
hành, đồng thời thể hiện tình huynh đệ, tinh thần hòa hợp như nước với sữa.
Truyền thống an cư được chư Tăng
Ni gìn giữ cho đến ngày nay để làm nòng cốt cho sự tu học và duy trì nội lực
Chánh pháp. Đây cũng là một hoạt động mang tính đặc trưng của đạo Phật. Một số
tôn giáo, giáo phái khác từ xa xưa và hiện nay cũng có thời điểm “bế quan”,
“cấm túc” để tịnh tu trong một thời gian nhất định theo định kỳ hoặc không định
kỳ, tuy nhiên về hình thức và nội dung của hoạt động đó không có nhiều ý nghĩa
và nội hàm như an cư kiết hạ của người tu Phật.
Giá trị của sự tu tập, trau giồi giới đức, phạm hạnh và
tăng trưởng đạo lực bên cạnh việc thể nghiệm chân lý thật khó có thể nghĩ bàn.
Ngay cả Đức Phật và các vị Thánh đệ tử, những bậc đã chứng đạo, thành tựu mục
tiêu rốt ráo là giác ngộ, giải thoát, Niết-bàn, luôn luôn an trú trong chánh
niệm, thiền định và sống bằng tuệ giác, các Ngài vẫn thường quan tâm đến nền
nếp đạo đức và làm tấm gương nghiêm trì giới pháp, luật nghi, tinh tấn thực
hành đạo đức, phạm hạnh cho hàng Phật tử noi theo, làm nơi nương tựa cho quần chúng,
dùng thân giáo, khẩu giáo để phát huy tinh thần hoằng pháp, lợi lạc chúng sinh.
Thời Phật còn tại thế, dù Tăng đoàn được sự dẫn dắt trực tiếp của Đức Phật và
các vị Thánh tăng đại đệ tử, song chư Tăng Ni thời bấy giờ vẫn không xem nhẹ
tác dụng, ý nghĩa, giá trị của việc an cư cấm túc hàng năm, của việc khép mình
trong nền nếp Pháp và Luật, chuyên tu Giới Định Tuệ.
Noi theo đường hướng mà Đức Phật đã vạch ra, trên tinh
thần ‘Thượng cầu Phật đạo, hạ hóa chúng sinh”, chư Tăng Ni ngày nay tinh tấn tu
hành trong mùa an cư kiết hạ để vun bồi công đức, phước báo, trí tuệ, nhằm
thành tựu đạo quả giải thoát hầu làm nơi nương tựa cho đời, nâng cao năng lực
hoằng hóa, rộng mở con đường lợi sinh. Trên tinh thần hộ trì Tam bảo, học tập
Phật pháp để tiến tu và vun trồng công đức, phước báo làm nền tảng cho an lạc
hạnh phúc đời này và đời sau, hàng Phật tử tại gia, thiện nam, tín nữ hết lòng
hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho chư Tăng Ni an cư kiết hạ tu hành. Tất cả
những việc làm của chư Tăng Ni và nam nữ Phật tử trong mùa an cư đều góp phần
quan trọng trong việc duy trì mạng mạch Phật pháp và lợi lạc chúng sinh.