Bởi
vì thanh thiếu niên là lực lượng góp phần duy trì và phát triển đất
nước và đạo pháp. Do đó công tác bồi dưỡng, giáo dục thế hệ trẻ nhất là
đối với thanh thiếu niên là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng và rất cần
thiết.
Thực trạng thanh thiếu niên hiện nay
Với lứa tuổi thanh thiếu niên, một bộ phận không nhỏ hiện có cách
sống thực dụng, manh động trong suy nghĩ và hành động. Họ không lễ phép
với người lớn, bất hiếu với cha mẹ, bất kính thầy cô, thiếu tình với bạn
bè, quyến thuộc.
Tệ hơn, một số khác thích sống hưởng thụ, đam mê nếp sống nhục dục,
ăn chơi trác táng, không lễ phép, không giữ gìn nếp sống văn hóa, đạo
đức tốt đẹp của dân tộc, cha ông. Đại bộ phận thanh thiếu niên không có ý
niệm về tội - phước, nhân - quả. Không ý thức được lẽ sống ở đời.
Rất đáng tiếc, nhận thức giá trị đạo đức của thanh thiếu niên hiện
nay đang bị xói mòn bởi chủ nghĩa thực dụng, đa số coi trọng vật chất,
kéo theo đó là cả một hệ lụy tiêu cực. Hơn nữa, thanh thiếu niên ngày
nay, chạy theo lối sống hưởng thụ, cầu an, vọng ngoại, lai căng… mà họ
cho là hợp thời, sành điệu, bỏ qua những giá trị truyền thống, đạo đức
là nền tảng cơ bản của con người.
Một trong những vấn nạn xã hội hiện nay ở thanh thiếu niên là bạo lực
học đường, trước nay nạn bạo lực chỉ ở tầng lớp thanh thiếu niên ít
học, thành phần lao động, hoặc những con người tha hóa khác… nhưng ngày
nay bạo lực đã đi vào nơi "trồng người", biểu hiện ở những con người
được coi là hiền lành, thông minh, có học.... Một giáo sư của Đại học
Quốc gia Hà Nội phát biểu: "Bạo lực học đường nổi lên như một vấn nạn
mới của giáo dục Việt Nam,
khiến dư luận hết sức quan tâm. Nhiều cuộc tranh luận sôi nổi đang diễn
ra trên báo chí nhằm ngăn chặn sự lan tràn của hiện tượng này". Thông
thường chúng ta quy trách nhiệm cho gia đình, nhà trường với luận điểm:
các em còn nhỏ, tuổi còn trẻ chưa đủ hiểu biết và kinh nghiệm. Thực
trạng đạo đức với lứa tuổi thanh thiếu niên học sinh – sinh viên hiện
nay đáng báo động, các chuẩn mực đạo đức của giới trẻ dã đến mức đáng
lo ngại.
Nhiệm vụ của Phật giáo với thanh thiếu niên
Phật giáo không hề đứng ngoài những vấn nạn của xã hội. Thực tế trong
nhiều năm qua, Phật giáo đã có nhiều hoạt động thiết thực để góp phần
vào chặn đứng sự suy đồi đạo đức trong thanh thiếu niên như: Phật giáo
đã tổ chức Gia đình Phật tử tại các chùa, các khóa tu dành cho thanh
thiếu niên, các trại hè thanh thiếu niên v.v… nhằm giới thiệu những tấm
gương mẫu mực, nếp sống hiền hòa hướng thiện, đạo đức của các bậc trưởng
thượng; giới thiệu những nhân tố thành đạt của các bậc thiện tri thức,
của các nhà doanh nghiệp, doanh nhân đến với các em. Từ đó, giúp thế hệ
trẻ ngày nay am hiểu được lễ nghi, phải trái, hiếu thuận, nhân - quả,
tội - phước… để các em có được nếp sống lành mạnh, văn minh, biết ơn với
tổ tiên, ông bà, thầy cô và có trách nhiệm với xã hội.
Sư cô Thích nữ Từ Thảo - Ảnh: Vũ Giang
Bởi vậy mà đề tài Phật giáo với thanh thiếu niên là một ưu tư sâu đậm
cho những ai quan tâm đến lứa tuổi này. Để phát huy vai trò tích cực
trong sự nghiệp giáo dục với thanh thiếu niên, chúng ta phái có những
chương trình sinh hoạt cụ thể, nhất là chương trình dành cho thanh thiếu
niên, Hơn nữa nội dung giáo dục của chúng ta phải lôi cuốn, hấp dẫn đối
với thế hệ trẻ, đáp ứng nhu cầu tâm sinh lý của thanh thiếu niên như
cần cơm ăn, áo mặc, nước uống vv… Những vấn đề ứng dụng Phật pháp trong
đời sống hàng ngày như: dạy làm người, mối quan hệ trong tình bạn, tình
yêu, quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, quan hệ nơi công sở,
đồng nghiệp, bạn bè, lý tưởng sống , kỹ năng sống…còn nhiều vấn đề đòi
hỏi chúng ta cần quan tâm hơn nửa.
Chính vì thế mà chúng ta cần có một mô hình và chương trình truyền bá
chánh pháp cho tầng lớp thanh thiếu niên Phật tử, cung cấp cho các họ
những kỹ năng và nghệ thuật sống hạnh phúc cũng như nhận thức về giá trị
thực của đời người theo tinh thần Phật giáo. Mô hình này cũng đã được
một số các chùa thực hiện trong những năm gần đây. Như vậy, vấn đề đặt
ra chúng ta là những người trong thời đại ngày hôm nay, làm thế nào phát
triển mạnh hơn nữa để thu hút giới trẻ quan tâm đến nền đạo đức tâm
linh của Phật giáo. Sau đây tôi xin nêu đơn cử một vài biện pháp nhằm định hướng cho giới trẻ hiện nay
Hướng niềm tin cho giới trẻ
Nên thiết lập một niềm tin vững chải cho thế hệ trẻ là một yếu tố
thiết thực cần phải thực hiện cấp thời. Bằng sự sáng tạo của mình, vận
dụng để thiết lập cho thế hệ trẻ có một niềm tin vững chắc về cuộc sống,
về giá trị đạo đức xã hội, về đạo hiếu thảo với ông bà cha mẹ, về nhân
quả công bằng của những hành động, đặc biệt là niềm tin tâm linh Phật
giáo. Để đạt được mục đích này, không có cách nào hữu hiệu hơn là cần
có sự phối hợp của gia đình với nhà chùa. Trước tiên là chúng ta hãy
khuyến khích gia đình các Phật tử nên quan tâm đưa con em mình đến chùa
thường xuyên để huân tập đức tin tâm linh ngay từ khi chúng còn nhỏ hơn
là chờ đến khi chúng lớn. Đừng chờ cho con em mình đến tuổi trưởng thành
mới cho tìm hiểu giáo lý. Như thế chúng ta vô tình đánh mất cơ hội
tiếp nhận đời sống tâm linh của chúng và vô tình tạo cho thế giới vật
dục bên ngoài xâm nhập. Một khi giới trẻ đã có thói quen vọng ngoại rồi
thì gia đình sẽ ít có cơ hội thành công trong việc hướng dẫn chúng tu
tập đạo đức tâm linh.
Hơn nữa nhà chùa cũng là nơi tạo một môi trường tốt cho các em trẻ
sinh hoạt, bằng những buổi sinh hoạt kể chuyện Phật pháp, những bài ca
vui tươi, cách cư xử với nhau… Khi những ấn tượng tốt ban đầu đã gieo
vào cuộc đời tuổi trẻ thì chúng sẽ nhớ mãi, sẽ có nhiều cơ hội để phát
triển. được như vậy thì nhiệm vụ hoằng pháp sẽ góp phần đáng kể trong
việc định hướng niềm tin và lối sống vững chải cho các thế hệ tương lai…
Rèn luyện đạo đức cho giới trẻ
Giới trẻ luôn mải mê chạy theo cuộc sống mà quên đi yếu tố đạo đức
tâm linh. Đạo đức chính là nền tảng để xây dựng một con người, một khi
nền tảng bị lung lay thì làm sao có thể kiến tạo được một con người
rường cột cho xã hội ? Một khi bị khủng hoảng, giới trẻ sẽ không còn nơi
nương dựa vững chắc, đó chính là lý do hình thành những tệ nạn trong xã
hội, tiêu cực trong cuộc sống. Do vậy, vai trò của phật giáo rất là
quan trọng trong đời sống xã hội, vì nó giử gìn và phát huy đạo đức ở
từng con người, yêu cầu của Phật giáo là cần phải giáo dục cho giới trẻ
có một trình độ hiểu biết tư duy phân biệt rõ, tốt xấu hư thực và có khả
năng kiểm soát các hành vi của chính mình bằng những bài pháp sinh
động, cụ thể và phù hợp với mọi lứa tuổi. Cho nên đưa đạo Phật đến với
tuổi trẻ, giúp cho các em tự tìm đường đi cho mình, tự quy định những
giá trị sống thực cho chính đời mình. Tuổi trẻ cần được học hỏi để sống
với tinh thần bao dung và đạt được giá trị hạnh phúc an vui khi theo đạo
Phật, ứng dụng lời Phật dạy, luôn điều chỉnh hành vi và thái độ tiêu
cực, để cho con người sống lạc quan và thấy rõ bản chất có ý nghĩa của
cuộc đời, tuổi trẻ phải dũng mãnh sống hạnh phúc không bi quan, không
bao giờ có tư tưởng đầu hàng khi đối mặt với những khó khăn, không phụ
thuộc vào sự may rủi để hưởng thụ. Tất cả hoàn toàn phụ thuộc vào trí
tuệ và phương pháp tu dưỡng và nhân cách sống của chính mình.
Phương pháp giáo dục cho giới trẻ
Tăng, Ni có vai trò thiết yếu không thể thiếu trong đời sống giới
trẻ. Muốn vậy, chúng ta phải đáp ứng được nhu cầu của giới trẻ đó là
hiểu rõ tâm tư tình cảm và nhu cầu của giới trẻ tùy từng độ tuổi và tùy
theo căn cơ của các em. Một khi đã nắm rõ nhu cầu của giới trẻ rồi, bước
tiếp theo chúng ta cần đưa ra nhiều loại hình sinh hoạt Phật giáo phong
phú và đa dạng, cần dạy cho chúng các giáo lý căn bản của Phật giáo
như: Luật nhân quả, luân hồi, nghiệp báo… Thanh thiếu niên là lứa tuổi
đang đứng trước ngưỡng cửa của hôn nhân, nên chúng ta cần tổ chức những
buỗi hội thảo về hạnh phúc gia đình cho các em tham dự, để cho các em
nhận thức được gia đình chính là nền tảng xã hội.
Nên tổ chức những buổi tu học giả ngoại và cắm trại kết hợp với thi
kiến thức Phật pháp… Trong Gia đình Phật tử, bộ môn trong Phật pháp là
chính, nhưng luôn luôn được hỗ trợ bởi các môn học về hoạt động thanh
niên , gồm có nhiều bộ môn như truyền tin, hội trại... là những bộ môn
mà các em rất thích. Mô hình này nên mở rộng để thu hút giới trẻ. Một
khi giới trẻ có ý niệm hướng về Phật pháp rồi, muốn tham gia các hoạt
động của Phật giáo và muốn sống trong môi trường Phật giáo thì Tăng, Ni
chúng ta đóng vai trò rất quan trọng trong việc hướng dẫn giới trẻ tu
học. Điều này đòi hỏi chúng ta là những người có tâm huyết, phải trang
bị đầy đủ những kiến thức Phật học lẫn thế học nhất là kiến thức về tâm
lý của thanh thiếu niên, đồng thời biết sử dụng thành thạo các phương
tiện truyền thông hiện đại như: vi tính, internet… Các em sẽ bị dễ dàng
cuốn hút từ những vị thầy năng động và chia sẻ những điều mà giới trẻ
không thể thổ lộ cùng người thân trong gia đình. Hình ảnh cao đẹp này sẽ
hướng các em đến chùa và sẽ là chỗ dựa tinh thần đáng tin cậy cho các
em.
Một điều đặc biệt nữa là giáo dục cho những trẻ lang thang cơ nhỡ,
hay những trẻ thuộc thành phần tệ nạn xã hội, nghiện ngập buông thả
v.v… thì Tăng, Ni chúng ta là những người có tấm lòng vị tha rộng mở,
phải biết thấu hiểu lắng nghe và tha thứ cho những sai lầm của trẻ. Khi
trẻ nhận được tình yêu thương không phân biệt và bắt đầu có niềm tin thì
dạy cho chúng có khả năng nhận thức, phân biệt rõ phải trái, thiện ác
tốt xấu… Sau khi trẻ đã có được nhận thức rồi điều quan trọng là chúng
ta dạy cho chúng biết hướng thiện, sống đạo đức.
Với tinh thần: “Thượng cầu Phật đạo, hạ hóa chúng sanh” nhân đại hội
hôm nay, tôi rất mong toàn thể Tăng Ni là những người mang tâm huyết
hoằng truyền giáo pháp của đức thế tôn thì cần phải nổ lực nhiều hơn
nữa, để đóng góp một phần nhỏ công sức của mình đối với xã hội trong
việc đem đạo vào đời nhằm xây dựng con người có tình thương, có ý thức
trách nhiệm với cộng đồng xã hội theo phương châm: Đạo pháp gắn liền với
dân tộc.
Thích nữ Từ Thảo
(*) Trích tham luận từ Đại hội Đại biểu Phật giáo Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Tựa do GNO đặt.