Chương Năm
GIỮ GÌN CHÍNH TRI
1-2. Giới là gìn giữ tâm căn
Voi say không hại bằng tâm si cuồng
Tâm cuồng nếu cứ thả rông
A tỳ địa ngục sẽ trông đợi mình.
3. Dây chính niệm buộc tâm điên dại
Ta đâu còn lo ngại điều chi
Nếu làm được vậy thường khi
Thì công đức ấy không gì quý hơn.
4-5. Bao nhiêu thú dữ, cừu nhân
Ngục hình, la sát, quỷ thần kể luôn
Đều vô hiệu nếu buộc tâm
Tâm thuần tất cả do tâm cũng thuần.
6-7. Phật từng dạy vô vàn thống khổ
Do tâm sinh tất cả không chừa
Ngục hình ai đã tạo ra?
Nữ nhân địa ngục ấy là ai sinh?
8.
Bao nhiêu hình cụ kể trên
Đều do tâm ác tà nên hiện hành
Thế nên vật đáng sợ kinh
Trong ba cõi, chính tâm mình đấy thôi.
9.
Nếu làm mọi chúng sinh hết khổ
Mới gọi là thí độ cao siêu
Sao nay chúng vẫn khó nghèo
Khi xưa bố thí Phật theo cách nào?
10.
Cái tâm hoan hỷ tặng trao
Thân, tài, thiện quả cho bao hữu tình
Gọi là thí độ cao minh
Cho nên bố thí cốt hành từ tâm.
11.
Lùa đâu các loại cá tôm
Cùng muôn thú vật tránh cơn săn tầm?
Hãy trừ diệt mọi ác tâm
Tức thành Giới độ việc làm không sai.
12.
Trên thế gian dẫy đầy kẻ ác
Điều phục sao cho hết chúng đây?
Nhưng khi chấm dứt sân si
Cũng như tận diệt thù kia một lần.
13.
Làm sao có đủ lượng da
Trải trên đại địa để mà êm chân?
Chỉ cần mảnh nhỏ dưới chân
Cũng như lót thảm toàn phần đất đai.
14.
Kẻ thù ngoài không sao dẹp hết
Điều phục tâm cần diệt chi đâu
15. Tâm minh quả báo cao siêu
Hơn hành động tốt tâm nhiều xấu xa.
16-17. Tụng kinh, khổ hạnh sa đà
Nhưng tâm tán loạn cũng là vô công.
Phật đà cốt dạy tâm tông
Không tường lẽ ấy, trầm luân ba đường.
18-19. Khéo giữ đạo tâm thường như thế
Thì đâu cần giữ các giới kia
Giữa đời ác độc xấu xa
Nên xem Tâm ấy như là vết thương.
20. Ta lo chữa nhọt trên thân
Sợ khi phát tác khó phần ở yên
A tỳ ngục khổ vô biên
Tâm này ung nhọt đáng nên kinh hoàng.
21-22. Dù ở giữa ác nhân, nữ sắc
Quyết giữ tâm chắc chắn không lui
Thà ta mất hết thân, tài
Quyết không tổn hại tâm này được đâu.
23.
Chắp tay thành khẩn khuyên nhau
Giữ tâm cốt yếu gồm thâu hai điều:
Một là chính niệm thường theo
Hai là tỉnh giác lúc nào tâm lung.
24.
Kẻ thân bệnh thì không còn sức
Làm việc gì lợi ích cho ai
Tâm mà phiền não sử sai
Thiện hành thật cũng không tài nào xong.
25.
Người không tỉnh giác trong tâm
Thì không nhớ được pháp phần hay ho
Những gì học bởi văn, tư
Như bình rò rỉ nước vô chảy dài.
26.
Dù có tín, đa văn, tinh tấn
Tỉnh giác không, cũng chẳng ích chi
Nghĩa là khi mất chính tri
Liền sa tội lỗi sân si đủ điều.
27.
Lỗi không tỉnh giác thường theo
Sau đuôi thất niệm ngõ hầu hại ta
Cướp bao công đức hà sa
Khiến xui ta đọa nẻo tà ác kia.
28.
Bọn giặc bất chính tri, thất niệm
Luôn rắp ranh cướp thiện pháp mình
Pháp thân huệ mạng tiêu dên
Lấp đường đến cõi nhân thiên tốt lành.
29.
Vậy nên hành giả tu tâm
Không lơi chính niệm trong tâm ý mình
Nhớ luôn tai họa voi điên
Tức thì chính niệm ở yên tâm này.
30.
Nhờ sợ đọa, theo thầy học đạo
Nhớ những lời chỉ giáo đinh ninh
Kẻ nào có đủ đức tin
Dễ làm chính niệm phát sinh nơi lòng.
31-32. Bằng tri kiến rất suốt thông
Phật và Bồ tát thấy trong tâm mình
Đáng nên tàm quý sợ kinh
Tư duy như vậy, ta liền chính tâm.
33. Do cửa ý không lơi chính niệm
Mà chính tri xuất hiện theo sau
Những gì quên mất từ lâu
Cũng liền trở lại làu làu trong tâm.
34. Khi mầm ác mới manh nha
Biết ngay tai họa để mà giữ tâm
Ở trong chính niệm bình an
Như cây bám vững trong lòng đất kia.
35-36. Chớ bao giờ ngó lia dáo dác
Luôn quyết tâm hạ mắt tầm trông.
Khi cần dưỡng mục nhìn mông
Thấy ai hãy cứ ôn tồn hỏi han.
37. Khi đi quan sát bốn phương
Đề phòng bất trắc trên đường ta đi
Muốn xem sau có việc gì
Dừng chân rồi sẽ xoay người ngó lui.
38. Khi xem kỹ trước sau đường lối
Mới tiến lên hoặc thối quay về
Ở vào tất cả mọi khi
Phải nên nhận thức hành vi đáng làm.
39-40. Mỗi khi đi đứng ngồi nằm
Hãy luôn rõ biết thân đang làm gì
Cái tâm voi chúa cuồng si
Buộc nơi trụ Pháp hết khi chạy quàng.
41. Bậc hành giả tinh chuyên tập định
Không lúc nào quên tỉnh giác tâm
Luôn luôn để ý canh chừng
Xem trong tâm ý hiện hành ra sao?
42. Gặp cơn nguy, dịp ăn khao
Không sao chuyên chú tâm vào chính tri
Cũng nên trú xả an vi
Như khi bố thí khó bề trú tâm.
43. Khi làm một việc gì đã định
Nên chú tâm đừng tính lăng xăng
Phải làm việc ấy cho xong
Tính qua việc khác cũng không hại gì.
44. Thế thì mọi việc thi vi
Sẽ nên thành tựu, chính tri cũng thành
Cái tâm tán loạn không tăng
Thói quên tỉnh giác không hằng lớn thêm.
45-46. Giữa đám người xem phim, tán
chuyện
Hãy đoạn tâm tham luyến việc này
Đừng vô cố hại cỏ cây
Việc gì phạm giới bỏ ngay không làm.
47-48. Thân di động, miệng nói năng
Trước nên quán xét nên chăng sẽ làm.
Khi tâm nổi giận hay tham
Như cây đứng lặng dứt làm, nói phô.
49-50. Khi tâm khởi lăng xăng tán loạn
Phê bình người, ngã mạn, dối, khinh
Lời thô, ly gián, khen mình
Hãy như cây đứng, dứt làm nói phô.
51-52. Khi tâm nghĩ đến lợi danh
Ham người cung kính, muốn thành chủ ông
Muốn điều ích kỷ hại nhân
Hãy như cây đứng, ở an không làm.
53. Tâm không nhẫn, biếng làm, sợ hãi,
Muốn thốt lời vô nghĩa linh tinh
Hoặc sanh thiên ái không bình
Hãy như cây nọ đứng yên vững vàng.
54.
Xét từng tâm lý nhiễm ô
Ưa làm những việc bá vơ chẳng cần
Dùng phương pháp trị mỗi lần
Kiên trì quyết giữ định an tâm này.
55.
Có tín đức sâu xa, cương quyết
Tâm an bình, cung kính, siêng năng
Biết tàm quý, sợ gieo nhân
Luôn luôn mong muốn vui an cho người.
56.
Đừng sinh chán ghét trong tâm
Thấy bao nhiêu kẻ thường hằng trái nhau
Từ bi trải khắp một bầu
Thương thay sinh chúng xiết bao mê lầm.
57.
Muốn cho lợi ích riêng mình
Và cho sinh chúng, khéo đừng trái sai
Luôn luôn buộc chặt tâm đây
Quán đời như huyễn mây bay cuối trời.
58.
Hãy luôn thấy thân người khó được
Được an nhàn vô bệnh khó thay
Vậy nên cốt giữ tâm này
Ở yên bất động sánh tày non cao.
59-60. Này tâm, ngươi vẫn không sao
Lúc chim kên đến tranh nhau thân này
Đừng xem nó chính tôi đây
Ngươi không phải nó, ôm thây ích gì.
61. Này tâm ý rất ngu si
Sao không giữ tịnh thân như cây rừng
Giữ chi cái bộ máy thân
Chứa bao ô uế bại vong thế mà?
62-64. Trước dùng ý tách da khỏi thịt
Dùng tuệ đao lóc thịt khỏi xương
Chẻ cho đến tận tủy gân
Thấy chi tinh diệu, mến thương nỗi gì?
65.
Sao ngươi bám chặt thân này
Khi không ăn uống được gì nơi thân:
Máu phân mũi dãi ruột gan
Toàn là những thứ vô vàn uế dơ.
66.
Cái thân này chỉ như thực phẩm
Cho quạ chồn thú vật ăn thây
Chỉ nên ham thích thân này
Để khi hành thiện sử sai mọi điều.
67.
Nếu ngươi tiếc giữ cái thân
Khi giờ chết đến liệu làm được chi
Tử thần sẽ đoạt tử thi
Cho chim thú rỉa, chẳng gì xót thương.
68-69. Khi tôi tớ không đương nổi việc
Ông chủ thường dứt tiệt thù lao
Nuôi thân mà nó tẩu đào
Chẳng nên quý chuộng, tơ hào không
cho.
70.
Hãy nên xem cái thân đây
Như con thuyền tốt đưa người lại qua
Chuyển thân trong cõi ta bà
Thành thân như ý Phật đà bảo ban.
71.
Hãy tự chủ thân lời tâm ý
Hãy thường nên lộ vẻ vui tươi
Chớ nên nhăn mặt nhíu mày
Luôn làm bạn tốt mọi loài chúng sinh.
72.
Mỗi khi di chuyển ghế giường
Hoặc khi mở cửa, tránh ồn inh tai
Nói năng hiền dịu hòa hài
Luật nghi Con Phật nhớ hay giữ gìn.
73.
Chim bắt cá, mèo rình, trộm cắp
Hành động im phăng phắc, nín thinh
Cho nên thành tựu việc mình
Phật hành cũng vậy, mới nên đạo mầu.
74. Sống chung hãy khéo khuyên nhau
Làm lành lánh dữ lời câu chân thành
Ai khuyên điều lợi cho mình
Xem như thầy dạy, tận tình sửa sai.
75-76. Hãy khen ngợi những lời khéo thuyết
Vui theo cùng việc phước của người
Nếu ai ca tụng đức ngươi
Phản quan xem thử lời người đúng, sai.
77.
Hãy nên tùy hỉ thiện hành
Niềm vui khó được biến thành bao la
Khi trong khắp cõi ta bà
Xiết bao thiện sự người ta hiển bày.
78.
Vui theo chẳng có gì mất mát
Mà đời sau phúc lạc càng sâu
Nếu do ganh tị phát rầu
Sẽ thêm thống khổ đớn đau nhiều bề.
79.
Lời chân thật hãy nói ra
Nghĩa lời minh bạch nghe mà hân hoan
Lìa bao động lực tham sân
Nhu hòa, thích đáng, thêm phần an vui.
80.
Hãy nhìn với từ tâm, thành thực
Mọi hữu tình, xem thật từ đây
Tôi nhờ cậy chúng sinh này
Mà ngôi chính giác tương lai viên thành.
81.
Nhiệt tâm khởi niệm làm lành
Hãy tu đối trị ác hành thường xuyên
Như nơi ba thứ phước điền
Nếu gieo sẽ gặt vô biên phúc phần.
82.
Trang bị đủ đức tin, trí sáng
Hãy thường nên hành thiện không lơ
Bao nhiêu việc tốt chớ từ
Tự mình đương lấy, chẳng nhờ cậy ai.
83.
Tiến tu sáu độ đêm ngày
Chớ vì việc nhỏ mất ngay pháp lành
Hãy thường thương tưởng chúng sinh
Sao cho tất cả hữu tình an vui?
84.
Rõ đạo lý như Kinh vẫn dạy,
Nên thường xuyên ích lợi hữu tình
Như lai Thiện thệ cao minh
Khai vài giới cấm thanh văn phải gìn.
85.
Lúc ăn san sẻ trước tiên
Cho ba ác đạo, bậc hiền, đơn côi
Khi ăn vừa đủ nên thôi
Mặc thì nhớ giữ không ngoài ba y.
86.
Cái thân để duy trì chính pháp
Chớ nên vì việc vặt hi sinh
Nếu hay như vậy tu hành
Chóng nên ước nguyện chúng sinh mong
chờ.
87.
Chẳng nên thí xả mạng này
Nếu không bi nguyện sánh tày biển non
Đời đời chỉ nguyện xả thân
Mưu cầu lợi ích muôn vàn chúng sinh.
88-89. Không nói pháp cho người thiếu lễ :
Cầm gậy, dù, binh khí, trùm đầu,
Cho người nữ không bạn bầu;
Với người thiếu trí pháp sâu chớ bàn.
90.
Nương theo kinh giáo tu hành
Không tuyên pháp tiểu cho trình độ cao
Hạnh bồ tát chớ lãng xao
Không dùng chú thuật âm mưu dối người.
91.
Khi vứt tăm xỉa và nhổ bọt
Đồ uế dơ hãy lấp đất lên
Những gì phế thải linh tinh
Nước trong, đất sạch không nên vứt vào.
92.
Lúc ăn chớ ngậm cơm đầy
Không nhai ra tiếng miệng thì há to
Khi ngồi không duỗi chân ra
Hai bàn tay chớ xoa chà vào nhau.
93.
Ở những nơi xe, tàu hỗn tạp
Không cùng người khác phái kề bên
Tránh điều dễ mất niềm tin
Thế gian dị nghị cơ hiềm dứt ngay.
94-95. Chớ ra hiệu bằng búng tay
Nên cung kính duỗi bàn tay chỉ đường.
Tỏ bày ý kiến nhẹ nhàng
Vung tay múa ngón thói thường chớ theo.
96. Khi nằm ngủ quay đầu phương Bắc
Hướng niết bàn của Phật Thế tôn
Duy trì tỉnh giác quyết tâm
Đến khi muốn thức phải choàng dậy ngay.
97. Giới điều bồ tát luật nghi
Không sao kể xiết những gì trong kinh
Hãy nên dốc hết sức mình
Tu trì giới tịnh tâm hành như trên.
98-99. Kinh Ba tụ ngày đêm sáu buổi
Đọc cho thường, sám hối tội khiên
Nương theo năng lực kể trên
Theo lời Phật dạy, tinh chuyên tu hành.
100.Giới nào có giới chẳng cần
Cho Con Phật muốn viên thành phước sơn?
Khéo hành như vậy luôn luôn
Quyết là phước đức tràn tuôn vô ngần.
101.Dù trực tiếp hay là gián tiếp
Mỗi hành đều hướng nghiệp lợi tha
Bao nhiêu công đức hà sa
Hướng về quả Giác cũng cho hữu tình.
102.Dù cho mất tính mạng mình
Quyết không từ bỏ Bạn lành đáng ưa
Tinh thông giáo nghĩa đại thừa
Thực hành viên mãn giới Bồ tát kia.
103.Những phép tắc hầu thầy nên biết
Được nói trong hầu hết Luật, Kinh
Như trong truyện Cát tường sinh
Kinh Hoa nghiêm ấy, hãy xem cho tường.
104.Giới thường rải rác trong kinh
Vậy nên người học phải tinh Kinh tàng
Trong Ba kho chứa lời vàng
Có kinh Thánh xử Không tàng, đáng xem.
105.Lại nên biết lý do tu tập
Những điều này phải đọc trong kinh
Học xứ tập yếu là kinh
Kèm theo bộ luận trùng tên, giải rành.
106-107. Xem Toát yếu tất cả kinh
Luận ngài Long thụ nên xem cho tường
Những gì Luật chẳng cấm ngăn
Hãy nên tu học, thế gian nương nhờ.
108-109. Tóm tắt, nghĩa không lơ tỉnh giác
Là luôn luôn quan sát thân tâm
Và nên y giáo phụng hành
Chỉ xem toa thuốc chẳng lành bệnh đâu.