Nước mắt mẹ hiền
Nắng chiều trải vàng trên căn nhà mới dựng ở bãi biển
thành Ba-la-nại. Đó là nhà của một người lái buôn giàu có. Hơn mười năm
nay, anh ta đã bao lần lênh đênh trên biển cả, tìm đến những bến bờ xa
lạ của các nước A Rập, tiếp xúc với nhiều dân tộc hiền lành cũng như
hung dữ. Sau mỗi chuyến đi anh ta được lãi rất nhiều. Rồi anh trở thành
một trong những người nhiều của cải nhất.
Vợ anh là một người đảm đang. Mắt nàng luôn ẩn chứa vẻ lo buồn. Và ngày
về của chồng với bao món đồ quí giá vẫn không làm cho nàng vui lên, vì
cái viễn ảnh của ngày ra đi, của cuộc chia ly sắp đến.
Hai vợ chồng sanh được một đứa con trai. Nàng đặt cho nó cái tên thật
dài là Métracanyaca. Đứa bé đem lại cho nàng những nỗi khuây khỏa trong
lúc xa chồng.
Métracanyaca đã lên sáu. Một đêm về mùa đông, nàng thao thức không ngủ
được vì sắp đến ngày cha của Métracanyaca về. Đến gần sáng, trời bỗng
trở gió. Gió càng lúc càng mạnh. Tiếng gió bể ầm ầm. Những nỗi lo ngại
như nhiều lần trước trỗi dậy. Mãi đến chiều đoàn thuyền vẫn chưa thấy
về. Người ta ra bãi ngóng trông.
Đến gần tối, một chiếc thuyền buồm xuất hiện. Trong số hàng chục chiếc
ra đi chỉ có một chiếc trở về, và chiếc đó không phải là thuyền của
chồng nàng. Người ta báo cho nàng cái tin hung dữ. Thuyền của chồng nàng
bị đánh đắm. Nàng ngất đi, sự đau đớn lớn lao nhất của đời nàng ghi mãi
nét buồn trên gương mặt. Và tất cả hi vọng còn lại nàng dồn cả vào cuộc
đời của Métracanyaca.
Métra lớn lên khoẻ mạnh hơn người. Mắt cậu ta long lanh đen nháy, luôn
luôn nhìn thẳng ra xa mơ ước một cuộc đời phiêu bạc. Nàng đã đoán trước
được điều ấy nên tìm hết cách khuyên bảo con. Đôi lúc Métra hỏi mẹ: “Mẹ
ơi! Cha con thuở trước làm nghề gì?”. Câu hỏi đó đã làm nàng nhiều đêm
không ngủ yên. Nàng thấy lại nỗi đau xót của mình trong buổi chiều đông
năm xưa. Nàng nói dối con: “Cha con ngày trước làm nghề đi buôn trong
nước.” Métra liền nuôi mộng đi buôn trong nước.
Năm năm sau, Métra trở thành một thanh niên cứng cỏi và đi buôn trong
nước. Trong chuyến buôn đầu tiên, Métra lời được bốn đồng. Đó là một
thành công lớn đối với kẻ còn thiếu kinh nghiệm như anh ta. Anh ta mang
cả bốn đồng về cho mẹ và đề nghị mẹ cúng dường, giúp đỡ các vị sa-môn,
Bà-la-môn, những người nghèo khổ và hành khất. Người mẹ tưởng rằng con
trai mình đã an phận và thích việc buôn bán ấy rồi.
Nhưng một hôm Métra trở về vẻ mặt buồn rười rượi. Anh ta muốn đổi nghề
vì nghe người ta nói cha anh ngày trước làm nghề bán dầu thơm. Người mẹ
đành chiều ý anh ta. Ngày hôm sau Métra mở một hàng quán trong thành
phố. Lần này khá hơn lần trước, anh ta lãi được tám đồng. Nhưng cái nghề
bán dầu thơm tầm thường nọ không làm anh ta hứng thú chút nào. Lại có
người bảo cha anh ta trước kia làm nghề bán nữ trang. Thế là anh ta mang
tám đồng về cho mẹ với ý định bỏ nghề bán dầu thơm.
Métra chuyển sang nghề bán nữ trang. Anh buôn bán thuận lợi và cạnh
tranh được với những tiệm vàng lớn trong thành phố. Tháng đầu tiên anh
lãi được mười sáu đồng. Tháng tiếp theo được ba mươi hai đồng. Thật là
những món tiền to lớn. Métra mang về cho mẹ và cũng yêu cầu mẹ làm các
việc công đức như những lần trước. Nhưng nghề này giữ chân Métra một chỗ
và anh ta thấy bực bội. Sự hoạt động của anh ta bị bó hẹp, tầm mắt bị
giới hạn. Rồi có một chủ tiệm vàng đến nói với hắn: “Sao anh không làm
nghề đi biển như thân phụ anh ngày trước mà lại đi làm nghề buôn bán nữ
trang hèn mọn tù túng này.” Métra bị kích thích đúng chỗ. Vậy là ngay
hôm sau, Métra bán tất cả cửa hiệu nữ trang để được một số vốn lớn. Bể
khơi với sóng gió ngàn trùng, với các bến bờ xa lạ kêu gọi anh ta. Anh
ta đã nhất quyết rồi, liền về nói với mẹ: “Thưa mẹ có phải cha con trước
kia làm nghề đi biển không? Xin mẹ cho con nối nghiệp cha đi buôn ngoài
biển cả.”
Người mẹ sửng sốt. Bà đã cảm thấy trước điều mong muốn của con. Bà đã để
ý đến cái nhìn đăm đăm của nó ra tận bể khơi như cố tìm đến bên kia bờ
đại dương. Bà đã để ý con say sưa thèm thuồng cuộc đời của những thủy
thủ trên các thuyền buồm từ xa đến. Bà cũng muốn cho con thỏa nguyện,
nhưng hình ảnh của cuộc ra đi không ngày về của người cha Métra ngày nào
đã thúc giục bà phải tìm mọi cách ngăn cản con: “Phải, Métra ạ! Cha con
trước đây làm nghề đi biển, nhưng đã gặp nạn chết ngoài bể khơi. Mẹ đã
đau khổ lắm rồi. Nay mẹ chỉ có mình con, con nỡ nào bỏ mẹ đi ra góc bể
chân trời. Mẹ sẽ khô héo mà chết mất.”
Métra tuy cảm động nhưng lòng chàng đã quyết. Chiều hôm ấy, anh cho
người đánh chuông rao khắp kinh thành Ba-la-nại: “Hỡi các thương gia
đáng tôn kính! Métra sắp đi buôn xa, vậy ai muốn đưa hàng ra hải ngoại
thì cứ đi chung với người”.
Người mẹ Métra khuyên can rất nhiều, nhưng anh ta vẫn không đổi ý định.
Đến ngày ra đi, có năm trăm lái buôn cùng đi chuyến này với anh ta. Bà
mẹ quá thương con, nhớ cảnh ra đi giống hệt như cảnh ra đi của người cha
ngày trước làm bà vô cùng đau xót. Bà ngã nhào xuống ôm lấy chân con mà
khóc. Mọi người đều cảm động, Métra ngồi xuống một lát, nhưng rồi anh
ta đứng dậy, rút mạnh chân ra và dứt khoát bước qua đầu người mẹ để đi
thẳng xuống thuyền không ngoái nhìn lại. Người mẹ chậm chạp ngồi dậy và
nói qua làn nước mắt: “Con ơi! Mẹ cầu cho con tai qua nạn khỏi. Mẹ cầu
cho con không phải bị quả báo vì đã bước ngang qua đầu mẹ, con ơi!”
Đoàn thuyền vượt sóng đã ba ngày dài, đến ngày thứ tư bầu trời bỗng
nhiên thay đổi đột ngột rồi nổi gió mạnh. Gió cuộn từng hồi báo trước
một cơn bão lớn. Mọi người lo ngại và cố sức chống chọi. Nhưng chuyện
phải đến đã đến. Cơn bão to đánh tan cả đoàn thuyền.
Métra bám trên một tấm ván và may mắn trôi dạt vào một bờ biển xa lạ.
Anh ta dần dần hồi tưởng lại và đi đến một thành phố. Đây là thành
Ramana. Anh chàng thanh niên của kinh thành Ba-la-nại được người ta niềm
nở tiếp đón. Có bốn nàng tiên đẹp đẽ đến chào anh, trước ngực mỗi nàng
đều lấp lánh một đồng tiền vàng giống như đồng tiền vàng anh đã mang về
cho mẹ ngày trước. Các nàng tiên nói với hắn: “Chào chàng Métra, đây là
đền đài của các em. Đây là tất cả sự khoái lạc ở đời. Chàng vào đây
chung vui với chúng em.” Métra nhận lời. Anh ta sống đầy đủ về mặt vật
chất nhờ những phước đức đã làm ngày trước, nhưng hình như có một nguyên
do vô hình thúc đẩy anh ra đi tìm xuống phía nam. Anh đến thành
Sadamaham. Có tám nàng tiên trẻ đẹp đến chào đón. Trước ngực mỗi nàng
lấp lánh một đồng tiền vàng giống như đồng tiền vàng anh đã mang về cho
mẹ ngày trước. Các nàng tiên cũng nói với anh ta những lời dịu dàng như
những nàng trước. Anh cũng nhận lời ở lại đây và cũng được sống đầy đủ
về vật chất nhờ những phước đức đã làm ngày trước. Nhưng rồi sau anh lại
ra đi, tiếp tục tìm xuống phía nam.
Métra đến thành Nandana. Mười sáu nàng tiên xinh đẹp lại đến chào đón.
Trước ngực mỗi nàng cũng lấp lánh một đồng tiền vàng giống như đồng tiền
vàng anh đã mang về cho mẹ ngày trước. Các nàng dịu dàng mời anh ta ở
lại và chăm sóc như những nàng tiên trước đó. Métra đã sống đầy đủ về
vật chất nhờ những phước đức đã làm ngày trước. Nhưng rồi anh cũng lại
ra đi về phía nam.
Métra đến thành Brahmottora. Ba mươi hai nàng tiên xinh đẹp chào đón anh
ta. Trước ngực mỗi nàng lấp lánh một đồng tiền vàng giống như đồng tiền
vàng anh đã mang về cho mẹ ngày trước. Anh được mời ở lại hưởng khoái
lạc trong thành. Đến đây, nhiều điều đã làm cho Métra suy nghĩ. Tại sao
một kẻ có tội với mẹ như anh ta lại được hưởng những điều sung sướng như
đã qua? Phải chăng đó là do ngày trước anh đã mang về những món tiền
bốn đồng, tám đồng, mười sáu đồng, và ba mươi hai đồng cho mẹ để làm
những việc thiện cao quý? Nhưng sự sung sướng được hưởng đối với anh ta
đã quá nhiều rồi. Anh cảm thấy không thể ở lại đây được nữa. Métra lại
muốn ra đi xuống phía nam, mặc dù các nàng tiên hết sức khuyên can.
Lần này Métra đi thật xa. Anh đến một bức thành bằng sắt. Khi anh đi vào
thành thì cửa thành đóng lại. Anh vẫn cứ đi và không mấy chốc thì gặp
một người to lớn, trên đầu đội một vành sắt cháy đỏ, lửa phun hừng hực.
Máu mủ trên đầu người ấy chảy tràn xuống miệng, người ấy liếm hết tất
cả. Métra đến gần và hỏi:
– Ông là ai? Tại sao lại bị hình phạt đau đớn khổ sở như thế này?
Người ấy nén đau xót, ngẩng nhìn Métra một lát rồi trả lời:
– Tôi là người đã làm cho mẹ tôi đau khổ, nên tôi phải gánh lấy quả báo
như thế này. Tôi sẽ chịu quả báo này mãi cho đến khi có một người khác
đã tạo nghiệp ác làm mẹ đau khổ đi ngang qua đây và thay thế cho tôi.
Hành động tội lỗi đã làm với người mẹ hiện lên rõ ràng trong tâm trí của
Métra. Anh ta đã bước ngang qua đầu mẹ. Đứa con bất hiếu đó đang đứng
đây và đáng nhận những hình phạt nặng nề nhất. Métra vừa nghĩ như thế
thì vành lửa nóng đã bay sang chụp lên đầu chàng. Métra nhìn người kia,
bây giờ đã khỏe mạnh, vết thương trên đầu đã lành hẳn. Métra hỏi:
– Tôi phải chịu vòng lửa này trong bao lâu?
Người kia đáp:
– Anh phải chịu hình phạt này đời đời kiếp kiếp, cho đến khi có người phạm tội đã làm mẹ đau khổ như anh đến thay thế.
Métra cảm thấy đau đớn vô cùng. Lửa cháy từng mảnh thịt, mặt như bị cắt
xé ra từng mảnh, từng đường gân máu và tê liệt từng chỗ. Tuy vậy Métra
vẫn bằng lòng với hình phạt mình đã chịu. Chàng nghĩ rằng: “Lại sẽ có
người phạm tội với mẹ để đến chịu thay ta sao? Không nên như thế! Nguyện
cho đừng có ai sanh tâm làm mẹ mình đau khổ, đừng ai làm cho nước mắt
mẹ mình phải tuôn chảy vì mình.”
Rồi Métracanyana phát lời nguyện rằng: “Tôi xin nguyện đội vành sắt nóng
này mãi mãi, xin chịu nỗi đau khổ này thay cho tất cả chúng sanh”.
Lời phát nguyện của Métracanyaca chứa chan tình yêu thương rộng lớn vô
cùng. Lời phát nguyện chân thành ấy ngay lập tức đã giải thoát Métra
khỏi vòng tội lỗi, và vòng lửa bỗng rời khỏi đầu Métra bay lên hư không
trả lại cho Métra đời sống an lành.