- Phật Học Khái Luận
- TT. Thích Chơn Thiện
- Tiết VII
- Sáu Giới - Mười Hai Xứ - Mười Tám Giới
Sáu giới là sáu yếu tố làm nên con người và thế giới. Đấy là những yếu tố: đất, nước, gió, lửa, không gian và thức.
Mười hai xứ thì gồm có
sáu xứ ở trong: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý căn, và sáu xứ ở ngoài:
sắc, thanh, hương, vị, xúc và pháp. Đây là thế giới của tướng trạng.
Mười tám giới là hình
thức triển khai của sáu giới, gồm có sáu căn, sáu trần và sáu thức (nhãn
thức, nhĩ, tỉ, thiệt, thân và ý thức).
Kinh Giới Phân Biệt
(Trung Bộ Kinh III), Kinh Phân Biệt Giới (Trung A-hàm, số 162) và Kinh
Phân Biệt Lục Xứ (Trung A-hàn, số 163) trình bày rõ về sáu giới và mười
hai xứ.
Thực sự mười hai xứ và
mười tám giới được bao hàm trong sáu giới. Thế Tôn đã trình bày sáu giới
theo phương pháp phân tích, chỉ rõ sáu giới chính là con người và thế
giới. Đây cũng là mười hai xứ và mười tám giới. Con người luôn luôn được
nhìn gắn chặt với thế giới. Nói khác đi, con người và thế giới cũng
chính là sáu giới, mười hai xứ hay mười tám giới ấy, chúng không phải
hai, không khác. Chúng đều có cùng pháp tính Duyên khởi tính. Bằng
phương pháp phân tích này, người nghe có thể giác ngộ rằng ngã và pháp
đều Vô ngã để rời khỏi chấp thủ tướng, nguyên nhân của sinh tử, khổ đau.
Thế Tôn đã dạy nhìn sáu giới, mười hai xứ hay mười tám giới: không phải là ta, không phải là của ta, không phải là tự ngã của ta, để từ đây sinh tâm từ bỏ, yếm ly.
Những tư duy "tôi là các
căn, các trần hay các thức", những ý niệm "tôi là", "tôi đã là", "tôi
sẽ là" đều là vọng tưởng rơi vào ngã mạn, không phù hợp với giáo lý giải
thoát của Thế Tôn.
Như đã được trình bày ở
Duyên khởi và Năm uẩn, chi phần "sáu xứ", chi phần "xúc", chi phần
"thức" (hay thức uẩn) tự nó là Duyên sinh, nên Vô ngã. Tại đây, A-hàm và
Nikàya đều có một cái nhìn giống nhau. Chúng ta không thể hiểu lầm cho
rằng A-hàm, hay Nikàya chủ trương các giới, các xứ là thực hữu hay hằng
hữu.
Cái mà giáo lý Phật giáo
gọi là thế giới, hay con người, chỉ là sự tổ hợp của các căn, các trần
và các thức. Tự thân của căn, trần, thức đã là Duyên sinh, Vô ngã, nên
thế giới và con người đều Vô ngã.
Chính giáo lý về sáu
giới, mười hai xứ, mười tám giới đặt trọng tâm ở điểm Vô ngã này, mục
đích là để soi sáng cho người nghe thấy rõ nhân Vô ngã, pháp Vô ngã để
trừ bỏ mọi chấp trước, vọng tưởng.
Thế Tôn đã dạy Kinh Sáu
Giới cho một tu sĩ trẻ tuổi là Phất-ca-la-sa-lợi (Pukkusàti) tại một
chái nhà lá của thợ làm đồ gốm trong một đêm trú mưa để khai ngộ người
tu sĩ trẻ tuổi này. Nghe xong, Phất-ca-la-sa-lợi đắc A-na-hàm quả ngay
(tại chỗ).
Chúng ta cũng bàn đến
Sáu giới này trong phần các chủ trương về Duyên khởi như Tứ đại hay Lục
đại Duyên khởi. Tưởng ở đây chúng ta không phải đi sâu vào nội dung của
từng giới (địa, thủy, hỏa, phong, không và thức)./.