ĐẠO ĐỨC NGƯỜI XUẤT GIA

Mục lục

• Chương I - THANH CAO VÀ GIẢN DỊ
• CHƯƠNG II - NGHIÊM CHÍNH
• Chương III - HẠNH TÔN SƯ
• CHƯƠNG 4 - HẠNH HIẾU THÂN
• CHƯƠNG 5 - HẠNH TRUNG THÀNH
• CHƯƠNG 6 - HẠNH TỪ VẬT
• CHƯƠNG 7 - CAO THƯỢNG
• CHƯƠNG 8 - TRÌ TRỌNG
• CHƯƠNG 9 - HẠNH GIAN KHỔ
• CHƯƠNG 10 - CẢM ỨNG

1.1. Không mở trai đàn

Thời Nam triều (420-589), đời nhà Tống, vua Vũ Đế (Lưu Dụ), niên hiệu Sở Sang (420-423), có một người xuất gia pháp danh là Mân.

Sư Mân xuất gia lúc 7 tuổi, bác thông kinh điển, tiếng đồn khắp nước, dân chúng gọi ngài là Mân pháp sư. Mân pháp sư kiến tạo, tu sửa chùa miếu, in kinh đúc tượng, phóng sanh, bố thí chưa từng mệt mỏi hay bỏ sót một việc nhỏ nào.

Có một người hỏi sư : “Công đức tu tập của Hòa thượng không phải nhỏ, đáng tiếc chưa nghe Hòa thượng mở hội trai đàn chẩn tế, sợ rằng công đức ấy không được viên mãn”.

Sư trả lời : “Đại hội chẩn tế trai đàn rất khó thực hiện hợp lý, như pháp, vả lại, nhu cầu các thứ phẩm vật như gạo, rau, muối, giấm, củi, nước lạnh, nước sôi, than củi… rất tốn kém; rồi người đi lại giẫm đạp, rửa ráy, thiêu đốt… rất nhiều việc thương tổn đến vi trùng, những loài sinh vật nhỏ bé. Bởi vậy, tôi không mở đại hội trai đàn chẩn tế. Nếu như  phó thác người tốt cho Vương Cung hay Đạt Quan biện liệu và xử lý thì khó mà như pháp. Bọn họ chỉ cầu sự xã giao trong xã hội, mất đi ý nghĩa chân chính của việc trai đàn, chẩn tế, vì vậy, dứt khoát không mở hội trai đàn”.

Bình luận:

Người ngày nay làm một việc phước là mở hội trai đàn, cho danh tiếng tốt đẹp đó là viên mãn; thậm chí, Hòa thượng nhập thất, sau khi đóng cửa một hai ngày, liền nghĩ đến chuyện lo tổ chức trai đàn, ngày đêm tính toán chuẩn bị cho việc mở hội chẩn tế, luôn luôn không thể duy trì hoặc đánh mất việc tu hành và giữ chánh niệm. Than ôi! Lời nói của Pháp sư Mân đến nay  đã hơn mười thế kỷ mà vẫn không sai.

1.2. Phân phát đồ nhận cúng

Thời Nam Triều (420-589), đời nhà Lương (502-577), ở Tích Đô, chùa Bành Thành, có pháp sư Huệ Khai, người Hải Diêm, Ngô Đô. Sư cùng học kinh luận với hai vị pháp sư Trí Tạng ở chùa Khai Thiện, Chung Sơn, và pháp sư Tăng Mân, chùa Trang Nghiêm, ở Dương Đô. Sau đó Sư giảng kinh, giảng rất hay, danh tiếng vang khắp thiên hạ. Thái thú Dự Chương tên Tạ Huệ kính ngưỡng đi nghe Sư giảng kinh, cúng dường rất nhiều tiền bạc, nhưng Sư không một lần đến nhà, tiền bạc cúng dường Sư đem bố thí, phân phát hết.

Thái thú Tấn An tên Lưu Nghiệp cúng dường cho Sư một vạn tiền, không đến một ngày, toàn bộ số tiền đó đều bố thí, cấp phát cho người nghèo khổ hết. Cá tính của sư  rộng rãi, vui vẻ tuỳ hòa, không chú trọng vẻ bề ngoài, y phục bụi bặm bám đầy cũng không để ý đi giặt giũ.

Bình luận:

Thuyết pháp mà không nhận của cúng dường như thế mới gọi là bố thí Pháp chân chính! Nếu như mỗi người xuất gia đều giống như Pháp sư Huệ Khai thì tốt biết mấy!.

1. 3. Tích chứa bụi bặm và nuôi giữ côn trùng

Thời Nam Triều, đời nhà Lương (502-577), tại kinh đô Dương Châu, chùa Linh Cơ, có pháp sư Đạo Siêu.

Sư Đạo Siêu cùng học đạo với Pháp sư Mân ở chùa Linh Cơ, sau sống một mình trong một am nhỏ, tuyệt giao bạn bè, không tiếp khách. Cả phòng toàn bụi đất, bốn vách đều nghe tiếng dế kêu. Có một ngày, Trung thư Lương Trương Suất đến thăm sư, thấy tình hình như vậy, ông hỏi : “Côn trùng kêu ầm ỉ, bụi bặm chất đầy cao quá gối, thầy học đạo khó khăn đến nỗi không còn thời gian để ý những việc này sao?”. Sư trả lời : “Mỗi ngày nghe tiếng côn trùng nỉ non như nghe một bản nhạc hoà âm được tấu lên bởi tiếng sáo, tiếng tiêu; bụi bặm thì theo gió mà đến đây, chưa bao giờ quét dọn, để quý khách trông thấy những thứ này thật là thất lễ, thật xấu hỗ quá!”.

Trương Lương Suất nghe mấy câu này rồi thêm bội phần khâm phục và hết lời khen ngợi.

1.4. Ở ẩn bên suối

Triều nhà Đường (618-907), tại Đông Dương, chùa Thanh Thái, có pháp sư Huyền Lang.

Pháp sư Huyền Lang là cháu nối dõi đời thứ sáu của Phó Đại Sĩ, thường tu hạnh đầu đà, ở bên khe núi, nên có biệt hiệu là Tả Khê Tôn Giả. Sư sống một mình trong một am nhỏ, cho rằng am tuy nhỏ, nhưng có thể thấy rộng lớn như pháp giới vô lượng, đó chính là tâm cảnh trong kinh Hoa Nghiêm, một hạt bụi thâu nhiếp vô lượng thế giới. Hơn bốn mươi năm chỉ đắp một chiếc y thất (y 7 điều), cả đời người chỉ dùng một toạ cụ (ni-sư-đàn) không thay đổi. Nếu như không tra cứu kinh điển tuyệt đối không tuỳ tiện đốt đèn sáp; nếu như không phải là lễ Phật tụng kinh, tuyệt đối không tuỳ tiện bước đi một bước. Nếu sư muốn rửa bát thì bầy khỉ trong núi tranh nhau đi rửa cho sư. Lúc sư tụng kinh, chim muông đều bay đến đậu trước mặt, đuổi không đi. Thứ sử Vương Chính Dung thường hay thỉnh sư vào thành cúng dường, nhưng sư đều từ chối, thoái thác rằng có bệnh, không thể đi được.

Bình luận:

Người đời nay đọc sách đại sư Vĩnh Gia đối đáp với đại sư Huyền Lang (Xuất tự thiền tông Vĩnh Gia tập), trong đoạn đầu có ba câu viết thế này : ‘Kiến đạo không phải ở trong núi tịch tĩnh, kẻ ngu si, chốn ồn ào náo loạn, không chỗ nào không phải là đạo’, thế là coi thường sư Huyền Lang, cho rằng sư an phận vui cảnh vắng, không biết rằng đây là lời đại sư Vĩnh Gia dùng để phá tâm chấp pháp của sư Huyền Lang, chỉ là lời nói phương tiện tạm thời, giống như trong sách Tín Trung có ghi : ‘Như thế không phải là dùng thuyền trí tuệ để vượt biển pháp nhưng lại muốn bẻ lái quay đầu vào hang núi hay sao?’, là nhằm vào sư Huyền Lang, với mục đích thôi thúc sư xuống núi rộng độ chúng sanh. Phong độ, khí thế của đại sư Tả Khê Lang còn lưu lại chính là cái mà kẻ học ngày nay nên học đấy ! Làm người phải nên có cái thấy phân minh, kỉ lưỡng. Đại sư Vĩnh Gia trong cuốn Tín Trung có nói : ‘Được mất tại người, quan hệ gì đến động tĩnh’. Người đời nay nghiệp chướng sâu nặng, không những trong động không thể kiến đạo mà ngay trong tĩnh cũng khó giữ được chánh niệm tu tập; trước không lo ẩn cư tu tập cho thật vững chãi mà muốn hành đạo Bồ tát trong chỗ ồn ào náo nhiệt thì không khỏi rơi vào sự nghi ngờ.

1.5. Tiền rơi không nhìn

Đời nhà Tuỳ (581- 618), có pháp sư Phú Thượng. Sư hành cước đến Ích Châu, chùa Tịnh Đức, trên đường đi, lúc nghỉ ngơi, sư treo một chiếc nón rộng vành, rất lớn, lên một bên đường, rồi ngồi dưới nón tụng kinh. Sư cũng không mở miệng hướng đến những người qua lại hoá duyên, xin bố thí; có ai bố thí tài vật cho sư cũng không  cảm ơn hay giống như những vị Tăng hoá duyên trong miệng lâm râm cầu cho thí chủ tiêu tai thoát khổ, được phước. Bởi vì đường vắng, hẻo lánh, ít người qua lại cho nên nhiều năm không nhận được một vật bố thí nào.

Có người hỏi sư : “Ở thành Tây bắc người qua lại rất đông, sự bố thí cúng dường cũng nhiều, vì sao Ngài cứ ở mãi chỗ này mà không qua đó?”.

Sư trả lời : “Một đồng hai đồng đã có thể duy trì sự sống này tốt rồi, hà tất phải cần nhiều? Nhiều cũng không dùng”.

Thứ sử Lăng Châu, Triệu Trung Thư, đương thời là một vị quan lại độc ác, nghiêm khắc trong Tam đại (ba triều đại Hạ, Thương, Chu), không tin Phật pháp, cũng không kính Tam Bảo, nhưng khi nghe đến chuyện đại sư Thượng, ông cố ý muốn thử ngài, bèn cưỡi ngựa đi qua đó, giả vờ vô ý đánh rơi một túi tiền. Phú đại sư vẫn điềm nhiên đọc kinh xem như chẳng có vật gì trước mắt. Thứ sử họ Triệu sau khi đi rất xa, bèn sai người trở lại lấy tiền, đại sư cũng chẳng để ý đến, coi như không nhìn thấy. Triệu trung thư liền hỏi đại sư: “Suốt ngày không có hơn một tiền, bây giờ có một ngàn tiền rơi trên đất, ngài để người ta lấy đi, vì sao không ngăn cản?”. Đại sư nói: “Đó không phải là vật của tôi, vì sao tôi phải mạo nhận nó là của tôi mà ngăn cản người ta lấy đi?”.

Thứ sử họ Triệu bèn xuống ngựa đảnh lễ nhận lỗi, rồi hết lời tán thán, tỏ lòng khâm phục xong mới về.

1.6. Không chứa vải, lương thực

Đời nhà Đường có pháp sư Thông Huệ, xuất gia được ba mươi năm. Sư một mình vào trong núi Thái Bạch tu hành mà không mang theo lương thực. Đói thì ăn cỏ dại, quả rừng, khát thì uống nước khe, ngủ thì tựa dưới gốc cây, suốt ngày toạ thiền, tham cứu, trải qua hơn năm năm. Có một ngày sư dùng gậy đánh gò đất, gò đất bị phá nát không còn hình thể nữa hốt nhiên sư đại ngộ. Cuối đời, sư chỉ mặc một bộ đồ, đắp một cái chăn, mang một đôi giày, dùng như thế suốt hai mươi năm, y phục may vá mấy lớp, mùa đông mùa hạ đều không khác nhau.

1.7. Không quan tâm tiền cúng dường nhiều ít

Đời nhà Đường, ở thủ đô, chùa Hoàng Pháp, có sư Tỉnh Lâm, vốn là người Kinh Triệu Hoa, đạo hạnh cao siêu, đạo phong vang khắp mọi nơi, tín đồ cúng dường một ngày một đông. Tín đồ cúng dường tài vật cho sư, tất cả đều đưa cho thị giả, cũng không hỏi lại nhiều ít. Sau đó, có một ngày sư muốn đem tiền đi làm việc công đức, mới hối hận là mình hết tiền, thị giả lấy tiền đem ra, sư nói: “Tưởng rằng hết tiền, không ngờ ta lại còn nhiều tiền như vậy”. Bình sinh, y phục rách đều lấy chỉ khâu vá lại.

1.8. Cửa không đóng

Đời nhà Đường, ở Kinh sư, chùa Biện Tài, có Pháp sư tên Trí Tắc, người Ung Châu, Trường An. Sư tính tình quang minh lỗi lạc, phong độ tự nhiên phóng khoáng, không chú ý đến ăn mặc, thường đắp một y bá nạp, quần chỉ che đến trên gối, (tức giống như quần soọc ngày nay), trong phòng chỉ có một chiếc giường, một chiếc bát đất, một cái muỗng bằng gỗ, ngoài mấy thứ đó ra, không còn một vật gì nữa. Sư ở một mình một thất nhỏ và không bao giờ đóng cửa, người đời đều gọi ngài là người điên cuồng. Ngài nghe vậy cảm khái nói một tràng: “Bảo ta là người điên nhưng không biết chính các ông mới là điên! Ra khỏi nhà, lìa khỏi tục, trở lại lo việc cơm áo (bận tâm việc cơm áo), đi thì muốn mặc áo đẹp, ở thì muốn ở nhà cao cửa rộng có tường che chắn, cửa thì khoá, hòm rương buộc nắp… lãng phí thời gian như thế đấy, nhiễu loạn đạo nghiệp, lại còn thu góp cất chứa tài vật, cả ngày bận rộn và tâm lo sợ không yên, những người này nếu không phải là điên cuồng thì chắc không có người điên cuồng trên đời!”

1.9. Không cần thị giả

Đời nhà Đường, chùa Di Đà, ở núi Hành Sơn, có pháp sư Thừa Viễn.

Ngài Thừa Viễn lúc đầu học đạo ở thành đô, sau đến ở trong Sơn Nam, phía tây nam dãy Hành Sơn. Có người cúng dường vật thực cho sư thì sư dùng, không có người cúng thì ăn cỏ cây hoa lá. Có người ngưỡng mộ đức hạnh của sư mà đến lễ bái và gặp sư ở dưới khe núi cheo leo, cao và dốc, thân hình sư tiều tuỵ, đầu mặt dính bụi, tóc tai bù xù, liền tự mình nhận trách nhiệm nhặt củi, lại đi tìm người để làm thị giả cho sư, nhưng sư không đồng ý, không biết rằng ngài chính là Viễn Đại Sư. Đường Đại Tông nghe đến đức hạnh của sư bèn ban cho sư trụ trì ‘Ban Chu Đạo Tràng’, người đời tôn xưng đại sư là tổ thứ ba Liên Tông (Tịnh Độ Tông).

Bình luận :

“Vua Nghiêu còn ở nhà tranh vách cỏ, người ta xem đó chỉ cho là nhà nho ẩn cư ở thôn quê mà không biết rằng đó là chỗ ở của Hoàng đế; Vua Vũ mặc áo quần cũ rách, người ta không biết ngài là Hoàng đế, còn cho rằng ngài là người dân dã, quê mùa! Huống chi người xuất gia, vốn chỉ dùng một bát, một y để duy trì thân mạng, lại có thể coi trọng sao! Hiện thời, có những người xem trọng y phục xa hoa lãng phí, thuê nuôi nhiều người giúp việc, lại sợ người ta không biết mình có tiền, mặc áo quần hoa lệ, mang theo nhiều người hầu, dương dương đắc ý đi qua chỗ có nhiều dân chúng sinh sống. Những hạng người này nên cảm thấy hổ thẹn!”

1.10. Mặc áo lá sen, ăn hạt tùng

Đời nhà Đường, ở Ninh Châu, núi Đại Mai, có Thiền sư  Pháp Thường.

Thiền sư Pháp Thường sau khi được yếu chỉ tâm pháp ‘tức tâm tức Phật’ của Thiền sư Mã Tổ Đạo Nhất, liền về ẩn cư trong núi sâu, không người biết đến. Quan Quản Lam (giữ muối) viết thư triệu kiến sư, sư từ chối không đi, viết thư trả lời Quản Lam rằng: “Tôi ở đây có một cái ao vuông, trồng toàn hoa sen, tôi dùng lá sen để làm y phục che thân thể, dùng cũng dùng không hết. Có mấy cây tùng thật tốt, lên lớn rồi ra hoa, trái, dùng đở đói lòng, đầy đủ có dư. Tôi cho rằng, chỗ ở của tôi không ai biết đến, có thể một mình tu đạo thanh nhàn, không ngờ lại có người đến tìm, thế thì tôi lại bỏ chốn này, dời vào trong núi sâu hơn để ở”.

1.11. Làm bạn với chim, nai

Thời Ngũ đại (907-960), đời Hậu Chu (951-960), trên đỉnh Phật Thủ, núi Lô Sơn, có đại sư tên Hạnh Nhân.

Đại sư Hạnh Nhân ẩn cư trên đỉnh Phật Thủ, Lô Sơn. Mỗi ngày vào lúc tối, có một con nai, một con chim sơn trĩ đến ngủ một bên thạch thất của sư, và rất thân mật, ôn hoà thuần hậu giống như những người bạn tốt, không có một chút sợ hãi. Bình sinh sư không có đồ đệ, nhưng những Tăng nhân của các chùa, miếu gần đó tự động cúng dường cho sư, hầu hạ chăm sóc sư. Có một ngày, sư nói với thị giả : “Cuốn rèm treo cửa sổ lên, ta muốn đi”. Rèn cửa sổ vừa mới được cuốn lên, sư xuống giường đi được mấy bước, rồi đứng lại, viên tịch”.

Bình luận:

“Người nhiều tham dục, lúc lâm chung sẽ rất nhiều khổ hại (dục vọng càng thêm đốt cháy mạnh mẽ), thậm chí tranh đoạt tài sản để lại (văn của Lục Cơ điếu Nguỵ Võ Đế, có dẫn di mệnh của Võ Đế rằng : ‘Dư hương có thể chia cho các phu nhân, những người trong nhà đều không có học, cũng có thể học làm giày dép mà bán.’ Đối với sự việc tài vật của người đời, nhớ nhung mãi không thôi, xả không được, bỏ không xong. Không chỉ những người tại gia thế tục, mà ngay cả người xuất gia cũng có giống như vậy. Nếu như có thể mỗi người xuất gia đều giống như đại sư Hạnh Nhân, một đời thanh cao lẫm liệt, viên tịch giống như vui chơi, nhẹ nhàng, thoải mái, không phải là rất tốt sao?!”

1.12. Thiểu dục tri túc

Thời nhà Tống (420-479), tại Hồng Châu Vân Cư, Thiền sư Hoằng Giác Đạo Ưng huấn giới đồ chúng rằng : “Các ông đều đã là người xuất gia, giống như những phạm tù trong ngục thất được phóng thích ra, từ đây trở đi phải hướng đến đạo lớn liễu sanh thoát tử, xa hẳn trầm luân vạn kiếp, đây là vận may của các ông, nhân đây, phải chế ngự dục vọng, thường sống tri túc, không nên tham cầu những hư vinh thế tục, phải nên nhẫn chịu đói khát, lập chí học đạo, tu tập pháp vô vi, chơn như tịch chiếu (Kinh Kim Cang nói : “Hết thảy thánh hiền đều lấy pháp vô vi mà có sai biệt), siêng năng nghe, giữ Phật pháp, hun đúc tài năng, phẩm hạnh tốt dần lên, thật khó có thể quý hơn, tu hành Phật pháp phải chín lần chết một lần sống, vào nơi nước sôi lửa bổng, cũng không một khắc vứt bỏ”.

1.13. Ước mong biển chúng thanh tịnh

Đời nhà Tống (420-479), ở Đông Kinh, có Thiền sư  Từ Thọ Huệ Lâm Hoài Thâm.

Có một hôm, sau khi đốt hương tham thiền, diễn ra một cuộc tham vấn nhỏ, Sư khai thị đồ chúng:

“Quý thầy hãy ngàn vạn lần quên đi danh và lợi, lấy sự đạm bạc làm vui, tâm danh lợi thế gian giảm thiểu rồi, hướng ý nghĩ về đạo thanh tịnh tự nhiên phát sinh thêm lớn. Giống như Hòa thượng Biển Đam Sơn, một đời nhặt trái lịch*  ăn cho đỡ đói.  Đại sư Vĩnh Gia không ăn rau cải trồng bằng sự cày cuốc, bởi vì cày cuốc sợ thương hại đến những sinh vật nhỏ bé ở dưới đất bùn, và kính trọng sự lao khổ cực nhọc của người nông phu đã bỏ giọt mồ hôi xuống đất cấy cày hạt gạo; bậc cao Tăng như  Hòa thượng Huệ Hưu, 30 năm chỉ mang một đôi giày, lúc đi đường đất không sỏi đá gai gốc thì quải dép lên vai mà đi chân. Các thầy ngày nay cơm áo không thiếu, mỗi thứ hưởng thụ đầy đủ, chưa đói đã ăn, chưa lạnh đã thêm áo, thân thể chưa một hạt bụi bẩn đã tắm gội, chưa đến giờ ngủ đã ngủ, còn như con đường sanh tử thì chưa nắm được rõ ràng, tâm cảnh ô nhiễm chưa rửa sạch, nghiệp chướng chưa đoạn, thì dù phước báo như trên đã kể sao dám hưởng thụ?”

1.14. Đắp một y, ăn một bửa

Đời nhà Đường (618-907), ở Ích Châu, chùa Khuông Tuệ, có pháp sư Huệ Hy.

Pháp sư Huệ Hy độc cư một mình, không có thị giả, ngày ăn một bửa, không tiếp nhận của người ta cúng dường. Trong phòng, trên mặt đất ngoại trừ những vết chân đi lại, bình thường đi tới đi lui, còn lại rêu phong mọc đầy, chiếc giường của sư trừ chỗ chính giữa sư thường ngồi là tương đối không có bụi đất, còn lại hai đầu thì bụi đất bám đầy đóng lớp, hình như lâu, thật lâu lắm chưa có người ngồi. Quần áo của sư rách nát, cũ nhàu không thể tả, chỉ có thể che chắn được gió lạnh, mùa đông thì đắp chiếc y cũ rách này, mùa hạ thì cởi nó ra treo lên trên sàn nhà. Người ta mộ danh sư mà đến yết kiến đảnh lễ, ở trong phòng này mà lãnh giáo, đại sư đối đãi rất từ bi, hoà nhã, thiết tha, ân cần khuyên bảo, có khi người đến đông quá phải đợi đến mấy ngày mới có thể gặp sư để đàm đạo.

1.15. Một mình giữ cửa chết

Triều nhà Nguyên (1206-1368), ở Hàng Châu, Thiền sư Thiên Mục Cao Phong Nguyên Diệu.

Thiền sư Nguyên Diệu tu hành tại Long Tu 9 năm, tự tay chặt cây gỗ  dựng thành một cái am nhỏ để ở, không kể mùa đông mùa hạ, chỉ mặc một chiếc áo nạp y may vá nhiều chỗ (nạp y là chiếc áo được may vá nhiều mảnh, giống như chiếc y ngày xưa ni sư Phước Huệ đã may trong vườn Lộc Uyển, tức nạp y). Sau đó, ngài đến trong thạch động Tây Nham núi Thiên Mục, kiến tạo một am nhỏ một mái giống như chiếc thuyền, lập một cái bảng gọi là ‘Cửa tử’. Trước mặt am la những tảng đá nước nhỏ giọt nhẵn bóng, trơn lụi, phía sau là đất bùn nhão nhẹt, mỗi lần gió mưa chiếc am lại lung lay. Sư xin miễn cúng dường và thị giả, y phục và những vật dụng hàng ngày cũng nhất thiết không cần, không tắm rửa, không cạo râu tóc. Sư đem cái vò bụng lớn miệng nhỏ, cắt bỏ nửa trên làm thành cái nồi, mấy ngày mới ăn một bửa cơm chín, tự cho vậy làm vui; trong sơn động sư ở không có thang mây* không có cách gì để leo lên được. Sư đã vứt bỏ thang, cắt đứt ngoại duyên, dù là đồ đệ của sư cũng khó gặp được.

Bình luận:

“Giống như mặt trời treo lơ lững ngoài chín tầng mây, những bậc đại đức ẩn cư trong vách núi cao ngàn vạn nhẫn**, trước có đại sư Huệ Hy, sau có đại sư Cao Phong Diệu đây, hai ngài quả thật là những bậc siêu trần bạt tụt. Trước đây, tôi lên Thiên Mục Sơn, tiến vào động Trương Công, ghé mắt nhìn xuống thấy khe núi cao đến ngàn trượng, muôn nghìn cảnh tượng hiện ra trước mắt. Luôn tiện tôi cũng đi yết bái di tích “Cửa tử”. Bấy giờ trước mắt tôi vẫn còn phảng phất hình bóng oai nghi và dung nhan của đại sư Cao Phong Diệu, tôi tự than trách thân phận mình sanh sau đẻ muộn không thể thân cận để được nghe ngài chỉ giáo, không ngăn cản được xúc động, nước mắt tuôn rơi, lâu thật lâu không thể kiềm chế được!”.

1.16. Không ăn tối

Ở tỉnh Chiếc Giang, vùng Triệu Hưng, vào mùa an cư tham thiền, mỗi tối làm cơm ăn, gọi là “phóng tam phạn’ (bửa cơm thứ ba). Tương truyền tập tục ăn bửa cơm này rất thịnh soạn, xa xỉ hơn bửa cơm ngọ, rất nhiều thức ăn. Cái tập tục hư hại này lại được truyền rất lâu. Thuở xưa có một vị tiền bối đạo đức cao siêu (tức Thiền sư Pháp Huệ) nghe chúng Tăng phòng bên cạnh làm thức ăn sau giờ ngọ không ngăn được nước mắt, than thở Phật pháp thời kỳ suy đồi, cho nên, cấm người xuất gia quá giờ ngọ không ăn bất cứ vật gì, huống chi đêm hôm lại ăn ư?! Trong giới luật có ghi : “Người đời khua chén bát ra tiếng, ngạ quỷ nghe không kềm chế được cơn đói, trong cổ tự nhiên lửa bừng cháy”. Huống chi đêm hôm mọi người đã yên nghỉ, khua động chày, máy, mâm, chén… âm thanh truyền vào tai người ta, lại chiên, rán, nấu, thổi, nướng… hương vị truyền vào mũi người ta. Không nhớ rằng đối với chúng sanh phải từ bi dạy bảo, phóng túng dục vọng cho thoả bụng miệng, tâm như thế có thể yên ổn ư? Hoặc hỏi : ‘Nửa đêm bụng đói phải làm sao?”. Có thể ăn vài loại quả trái cây, bánh kẹo, không phải động đến nồi niêu, vật thực nấu nướng, lại có thể đỡ đói. Huống nữa, người ta giữ ngọ, từ sau buổi trưa cho đến sáng hôm, trong khoảng thời gian đó, ngoại trừ uống nước, không ăn một thứ gì nữa. Chúng ta buổi tối dùng mấy thứ bánh kẹo, cây trái, thuốc dưỡng sinh cho đỡ đói lại còn không biết đủ, quả là thái quá đi rồi.

Phụ:

Luật Phật chế là căn cứ lập trường của một thầy thuốc, cho rằng ăn đúng giờ ngọ là điều kiện sống khoẻ mạnh và trường thọ, rất phù hợp với thực tại bây giờ. Ngày nay y học đã chứng minh. Trước kia phương pháp làm thức ăn bằng nhiệt lượng cao, nhiều tròng trắng trứng đã bị lật đổ, hoàn toàn phủ định, phương pháp làm thức ăn này chỉ là con đường dẫn đến sự béo phì, cao huyết áp, sơ cứng động mạch… những tâm bệnh, rất dễ đưa đến tử vong nhanh chóng. Ăn chay có thể tránh được những thứ tâm bệnh này và ngừa ung thư cũng đã được chứng minh và phổ biến rồi; bửa ngọ ăn ít, người sẽ gầy một chút, nhưng tuyệt đối không dẫn đến kém dinh dưỡng, tinh thần lại rất tốt. Đạo gia cũng có nói rằng : “Anh muốn sống lâu, trong ruột phải thanh tịnh”. Ngày nay người ăn ít sống lâu rất nhiều, như lão Hòa thượng Quảng Khâm, lão cư sĩ Lý Bỉnh Nam, đều hơn 90 tuổi. Nhìn lại, trên từ Phật Thích Ca, dưới đến lịch đại chư vị tổ sư, không một ai không tu khổ hạnh mà được thành tựu, thậm chí có ngày chỉ ăn một hạt mè, một hạt lúa, đâu đâu cũng có. Mạnh tử cũng nói : “Kẻ muốn làm việc lớn trong thiên hạ, tất trước phải nhọc gân cốt mình, đói thân thể mình, khổ tâm chí mình, làm mà không rối loạn, đây gọi là động tâm nhẫn tánh, chỗ lợi ích Tăng thêm không ít”. Tài năng sửa trị việc đời còn cần phải ‘nhọc gân cốt, đói thân thể’, huống chi người xuất thế hướng đến đại đạo vô thượng, có thể ‘suốt ngày no nê’, vừa đói là ăn hay sao?

Huống nữa, “no ấm thì nghĩ chuyện dâm dục”, sẽ là chướng ngại lớn cho việc tu hành, người xuất gia không thể không biết việc đó. Lợi ích của việc ăn đúng ngọ rất lớn, nhỏ thì có thể kéo dài tuổi thọ, thân thể kiện khương, lớn thì có thể liễu sanh thoát tử. Bởi trong Bát quan trai giới thì chính là 8 giới với một ‘trai’. Trai có nghĩa là ăn đúng ngọ. Công đức của Bát quan trai giới lớn đến mức độ nào? Người tu Tịnh độ nếu như giữ thêm 8 giới quan trai, vãng sanh tất không bị rối loạn. Niệm Phật trong một khoảnh khắc rất quan trọng. Nếu lúc lâm chung không như pháp ‘nhất tâm bất loạn, tâm bất điên đảo’, rất dễ tuỳ theo nghiệp mà đi, rất nguy hiểm! Vạn nhất tâm rối loạn, điên đảo thì phải làm sao?

Thứ nhất, phải nhờ sự trợ niệm của đạo tràng niệm Phật, nhắc nhở chánh niệm, đánh khánh dẫn dắt, xem tượng Phật …vì vậy, tổ chức đạo tràng ‘liên xã liên hữu’ cũng rất quan trọng, đây cũng là một phương diện phản ánh pháp môn niệm Phật của đại thừa, nhập thế và tinh thần bình đẳng.

Thứ hai, chính là nhờ vào sự trì giới, bảo đảm có sức mạnh rất lớn. Người xem kinh Dược Sư đều coi trọng việc tiêu tai thêm thọ, đâu biết rằng lợi ích lớn nhất mà Phật Dược Sư cho chúng sanh ở cõi Ta bà này chính là vãng sanh sang thế giới Lưu Ly Tịnh độ của Ngài ở phương Đông và thế giới Tây phương Cực lạc của Phật A Di Đà. Trong kinh có nói như sau:

“Lại nữa, Mạn Thù Sư Lợi, nếu có bốn chúng, Tỷ kheo, Tỷ kheo ni, Ưu bà tắc, Ưu bà di và những người có niềm tin thanh tịnh, thiện nam, tín nữ… có thể thọ trì tám phần trai giới, hoặc trải qua một năm, hoặc ba tháng, thọ trì những điều đã học, thì nhờ thiện căn này mà nguyện sanh sang thế giới Tây phương cực lạc, nghe chánh pháp đức Phật Vô Lượng Thọ nói; còn chưa được định, nếu nghe danh hiệu đức Thế Tôn Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai, lúc lâm chung có tám vị Bồ tát lớn : Văn Thù Sư Lợi, Quán Thế Âm, Đắc Đại Thế Chí, Vô Tận Ý, Bảo Đàn Hoa, Dược Vương, Dược Thượng, Di Lặc, tám vị Bồ tát này từ trên hư không mà đến, chỉ cho con đường để đến thế giới kia, từ trong hoa báu nhiều màu tự nhiên hoá sanh”.

Xem đó có thể thấy rằng, giữ giới chỉ có ba tháng thì đã có 8 vị Bồ tát lớn đến đón về Tây Phương, sự việc vô cùng tiện nghi. Lòng từ của chư Phật và Bồ tát nghĩ ra rất nhiều phương tiện cho chúng sanh, chỉ vì chúng ta không biết lợi dụng đó thôi. Cho nên, người niệm Phật nếu như chưa được nhất tâm bất loạn, tâm không điên đảo thì nên giữ giới, ăn đúng ngọ cho tốt!.

1.17. Hoá duyên trái lẽ

Trong những thanh quy của Tăng đoàn chùa Vân Thê, có một điều như vầy: “Người đi quyên tiền, hoá duyên trái lẽ, trục xuất khỏi sơn môn”.

Có một thầy nói:

“Không cần phải cấm điều này, cấm thì cơ hội gieo trồng phước điền của chúng sanh sẽ giảm ít đi. Bởi vì, tuy người phạm tội hoá duyên trái lẽ, vi phạm nhân quả, nhưng có thể làm cho chúng sanh phá bỏ được tánh xan tham, xả bỏ tài vật thì cũng được lợi ích và công đức. Ngày xưa, khi Phật còn tại thế, người xuất gia mượn danh nghĩa của Phật để mưu sinh đức Phật đã bao giờ vì những người này chế một điều cấm chưa?”.

Tôi trả lời:

“Lời nói của thầy cố nhiên không sai, phát tâm tốt, nhưng thầy chỉ biết có một mà không biết có hai. Hoá duyên trái lẽ, cái nhân giả dối thì quả mờ mịt, người bố thí biết được, vì đây mà thối mất đạo tâm, về sau không bố thí nữa, sao có thể khiến người ta phá xan tham được? Lúc Phật còn tại thế, có các đệ tử  đi du hoá ở các phương xa trở về, đi qua một thôn lạc, người dân ở trong vùng ấy thấy các thầy Tỷ-kheo này từ xa vội vàng đóng cửa lại hết. Các thầy mới hỏi một số người gần đó vì sao lại có tình trạng sợ hãi các thầy sa môn đến vậy, người ta trả lời nguyên do là vì người ta sợ các thầy hoá duyên trái lẽ! Trước đây có các thầy Tỷ-kheo xấu đi hoá duyên trái lẽ, cho nên họ sợ quý thầy ở đây cũng giống như vậy. Sự việc xảy ra như vậy quý thầy sau khi trở về bẩm báo với đức Phật, đức Phật nghe rồi cho gọi các thầy Tỷ-kheo hoá duyên trái lẽ đến trách mắng, vì sao có thể nói đối với việc này Phật không lập giới cấm!? Phải thận trọng, đừng đi hoá duyên trái lẽ”.

1.18. Thầy giảng pháp

Có những vị pháp sư giảng kinh, thuyết pháp có công đức, vô hình trung thay đổi tâm tánh chúng sanh lúc nào không biết, nhưng chưa có thầy thí thực và có trách nhiệm, giao thiệp đi lại làm bạn với quỷ thần (dễ chuốc lấy phiền muộn và nguy hiểm), chúng ta nên so sánh hai hạng người này có lỗi lầm ít nhiều gì không. Tôi thì cho rằng không nhất định. Thầy giảng kinh nếu như không cẩn thận thì cũng có thể chuốc lấy lỗi lầm rất lớn. Thí thực chỉ là một pháp môn, một pháp giống như dễ dàng tinh thông. Kinh luận thì nhiều loại, muốn mỗi mỗi đều phải tinh thông thì rất khó khăn. Bởi vậy, người xưa, nhiều vị chỉ chuyên nghiên cứu, học tập một pháp môn, như chuyên về nghiên cứu nghĩa lý kinh Pháp Hoa, hoặc chuyên về kinh Hoa Nghiêm… Người bây giờ thì mỗi kinh, mỗi luận đều tuyên giảng, so với chư vị đại đức tiền bối phải chăng họ cao minh hơn? Nhưng mà chưa có bậc minh sư dạy dỗ hướng dẫn thì làm sao dám tự cao tự đại ? y theo cái biết nông cạn, suy luận chủ quan của mình mà phát biểu, thích đề cao cái mới, lập dị rồi phê bình bậy bạ những bậc tiền bối? Kinh luận chỉ có xem qua một chút đã tiến hành giải thích, nhưng chưa có một chút ý kiến bàn luận nào phát huy được rõ ràng. Những điều này thì không đúng! Nhất định phải nghiên cứu lâu ngày, trường kỳ cho thật tinh thâm, nghiên cứu thảo luận nhiều mặt, ôm ấp trong lòng nguyện vọng sáng đạo vốn có làm gốc, không mưu đồ lợi dưỡng, danh vọng riêng mình như thế mới có nhiều công đức mà không lỗi lầm. Hoặc giả, có người hỏi rằng: “Đại sư Trí Giả nói : ‘Vì lợi dưỡng mà hoằng dương kinh Phật cũng có đầy đủ danh nghĩa Bồ tát, lời nói này như thế nào?’. Ồ, đại sư Trí Giả nói câu này là vì khích lệ những người có đầy đủ lòng từ bi nhưng hãy còn thiếu hạnh nguyện Bồ tát vào đời độ sanh mà nói, không phải vì những người tham cầu danh lợi mà nói. Nếu như không suy nghĩ, tìm hiểu ý nghĩa của câu nói này, rất dễ dàng hiểu lầm.

1.19. Lợi ích của người xuất gia

Chư vị đại đức thuở xưa có nói: “Người tốt nhất chính là người xuất gia”; trong dân gian cũng có lưu truyền một câu như thế này: “Một người con xuất gia chín dòng được sanh thiên*”.  Những câu nói như vậy đều là tán thán, khen ngợi người xuất gia, nhưng chưa nói xác định rõ ràng chỗ lợi ích của người xuất gia. Suy cho cùng thì lợi ích của người xuất gia là ở chỗ nào? Thật khó nói, người xuất gia không cần phải cấy cày, không đi dệt vải mà vẫn có cơm ăn, có áo mặc, đó là lợi ích của người xuất gia sao? Hoặc giả nói, không cần phải mua nhà, không cần phải thuê phòng, nhưng vẫn có chỗ cư trú, đó là lợi ích của người xuất gia? Hoặc nói, quốc vương đại thần ủng hộ, tín đồ thí chủ cung kính, trên không bị quan lại bắt đi lính, dưới không bị thứ dân quấy nhiễu mà lại được tự nhiên vui vẻ, thanh nhàn, phóng khoáng, đó là lợi ích của người xuất gia?

Người xưa có bài kệ nói vầy:

“Hạt gạo của thí chủ

Lớn tựa núi Tu di

Nếu đạo lớn không thành

Mang lông đội sừng trả*”