Riêng
sáng nay thầy không đánh quyền mà chỉ luyện trung bình tấn cho tụ khí
đan điền và tập trung suy nghĩ một phương pháp giáo dục đệ tử. Từ khi
điệu Sanh vào chùa, thầy phải lo thêm nhiều thứ, đôi khi xảy ra nhiều
chuyện rắc rối tại điệu ấy hiếu động. Thầy nghĩ, có lẽ ta nên dạy điệu
Sanh tập võ, lấy sự vận động để tiêu diệt hiếu động. Hơn nữa, cũng để
tập cho điệu thói quen dậy sớm. Người nhà chùa mà cứ mê man giữa ban
ngày thì làm sao khai thị được chúng sanh. Tất nhiên, phương pháp nào
cũng có hai mặt của nó, đôi khi vận dụng không khéo lại có tác dụng phụ
ngoài mong muốn. Thầy vẫn chưa quên trong lịch sử, cuối thời nhà Trần có
vị tu sĩ Phạm Sư Ôn, là đệ tử của sư Vô Trụ. Phạm được đào tạo võ
thuật, cho đến một ngày nhận ra an nhiên tu để thoát tục dài và khó quá,
chi bằng tìm kiếm cái quyền lực giữa đời mà hoằng pháp, thế là dùng đao
kiếm. Mà đao kiếm vô tình, nếu lưỡi không cứng thì nó quay lại phản
chủ. Thời thế mỗi lúc một khác, đạo Phật vốn có tính khế thời, tùy nghi
hành pháp cho phù hợp. Con người ngày nay lại nhiều cám dỗ, thầy không
chắc điệu Sanh sẽ bền chí.
Trở vào tịnh thất, thầy nhấp chén trà, nhìn điệu Sanh vẫn còn ngủ rồi
quyết định sẽ cho điệu ấy tiếp xúc với võ học. Dù kết quả có thế nào
chăng nữa vẫn phải thử, như một phép toán dẫu không đưa đến đáp án thì
cũng thu lượm được những kỹ năng.
Chỗ tập võ ở sau nương chùa, thầy không muốn quấy tan không gian yên
tĩnh trước cửa thiền. Hai thầy trò cùng nhau luyện tập nơi khoảng đất
nhỏ ấy thôi, bên cạnh có một hồ nước. Hồi mới về chùa, sư thầy đã cấy
những cọng sen xuống đây, đến năm sau sen đã bung lá trên mặt nước, tạo
thành từng trảng như những chiếc mẹt con thả nổi. Bây giờ thì sen đã lan
ra đầy hồ, lâu lâu thầy lại lội xuống ngắt bỏ những chiếc lá đã quá
già, nhường chỗ cho các lá non. Vào cuối thu, mỗi buổi sớm sen đơm búp
trắng như chắp tay cầu nguyện. Ở chính giữa hồ, thầy thả nổi trên mặt
nước một khung tre hình ngũ giác, kích thước mỗi cạnh chừng sải tay
thôi, ngăn không cho cánh sen len vào. Thầy làm thế để chính giữa hồ có
một khuông thoáng. Tâm phải phẳng lặng. Từ bên bờ hồ, bắc một nhịp cầu
tre nối ra phần mặt thoáng đó. Vào dịp rằm tháng tư, thỉnh một tượng nhỏ
hình Đức Phật Đản Sanh đặt chính giữa hình ngũ giác, cho mọi người đến
chùa múc nước tắm Phật.
Minh hoạ của Thanh Huyền
Sáng hôm ấy, điệu Sanh đã được báo trước chuyện tập võ nên thức dậy
sớm, tỉnh táo hẳn chứ không ngáp ngắn ngáp dài như mọi bữa, vẻ hứng thú.
Bắt đầu với những thế tấn: trảo mã tấn, đinh tấn, trung bình tấn... Ở
mỗi thế tấn, ngoài việc hướng dẫn cách đặt chân sao cho đúng, thầy còn
giảng về những đạo lý và cách dùng. Chẳng hạn trung bình tấn là chia đều
trọng lực cho các chân, người ta muốn đứng vững giữa đời thì phải biết
tự cân bằng cuộc sống của mình. Trảo mã tấn dùng trong đòn nhá, dồn mọi
trọng lực vào chân sau, chân trước như là bình phong hộ mệnh. Điệu Sanh
chăm chú lắng nghe và làm theo. Có vẻ đối với chú tiểu học võ dễ hơn
nhiều so với học pháp. Ở đời, hầu cái gì dùng tay chân cũng dễ hơn kiến
thức kinh viện.
Bữa sau lại học tiếp năm đòn đánh tay và tám đòn cước chân sơ cấp. Các
đòn tay đơn giản, thầy đi một lần là Sanh làm theo y chang. Các đòn cước
chân khó hơn. Đến nghịch đảo cước là đá ngược vòng chân lui sau, rất dễ
ngã. Tám đòn cước chân đi liên hoàn trên một đường thẳng. Hai thầy trò
nghỉ mấy phút, lúc ấy thầy tranh thủ đi vào nhà ủ trà, còn điệu Sanh vẫn
một mình luyện các đòn cước chân. Giẫm phải hòn sỏi, đau chân. Điệu
nhặt nó lên, ném thẳng xuống chỗ mặt thoáng giữa hồ. Thầy bước ra, nghe
tiếng tõm nhỏ, mặt nước gợn lên những vòng sóng đồng tâm loang dần ra.
Thầy hỏi sao con ném đá xuống hồ. Sanh đáp: “Ai bảo nó làm con đau”.
Thầy cười, không dưng lại đi giận hòn đá, thật là trẻ con. Mà chẳng
riêng gì trẻ con, người lớn cũng thường giận vô cớ. Có khi còn vô minh
và vô tâm hơn thế, họ ném tất tần tật mọi thứ thừa thãi xuống các hồ
nước đấy thôi. Người tập võ phải khác, tâm mình đang thanh sạch thì đừng
ném cái bực bội vào đó, và cũng không thể dùng tay chân để trút bỏ giận
hờn. Ở khía cạnh này, việc luyện võ giống với sự tu hành của đạo Phật.
Giữ cho tâm bình yên, bước chân an lạc, ý nghĩ và hành động phải trong
sáng.
*
Nhớ ngày xưa, trước khi vào chùa, sư thầy là chàng trai phẫn chí, bỏ
nhà đi lang bạt, rồi dừng chân nơi miền cao, được một vị võ sư phái Long
Phi gốc Sông Bé cho ở nhờ. Hằng ngày chàng trai có nhiệm vụ đi gánh
nước. Buổi sáng về tưới vườn rau quanh võ đường. Buổi chiều gánh về cho
các võ sinh rửa tay chân sau khi tập luyện. Còn thêm mấy thùng nước sạch
nhất lấy ở chỗ khe chảy ra, đem về để nấu ăn. Gánh như thế được một
tháng thì chân tay chàng nhỏ lại, nhưng rắn chắc hơn. Bấy giờ vị võ sư
mới cho chàng tham gia vào lớp tập luyện. Chàng mừng ra mặt, nói hôm mới
vào đây con muốn xin thầy theo học lắm, nhưng ngó thầy khó nên con
không dám, chỉ xin được tá túc vài bữa thôi. Vị võ sư già ngẩng mặt lên
cười.
- Không riêng gì con, tất cả môn đệ của ta đều thế cả. Muốn theo học
đều phải trải qua một tuần trăng gánh nước. Mục đích trước hết là để cho
da thịt săn chắc, xương khớp dẻo dai trước khi tham gia vào võ đường.
Sau nữa, điều quan trọng là gánh nước để thanh tẩy tâm mình. Võ học như
thiền định vậy. Và sau cùng, sự tưới tẩm sẽ làm nẩy sinh những mầm xanh.
Ngay bây giờ con nên ghi nhớ châm ngôn của võ học cổ truyền: “Hãy biến
sức mạnh thành tình thương đi gieo rắc quê hương, mãi bao giờ Việt Nam
còn thì võ học còn, nhằm đáp báo ơn sư và rạng danh môn phái”.
Chàng trai theo thầy tập luyện bốn năm trời, miệt mài bền bỉ, và sớm
được thăng cấp hồng đai tứ đẳng. Đai đỏ là huấn luyện viên cao cấp rồi.
Khi ấy chàng mới hai mươi ba tuổi, phải đợi thêm năm năm nữa, đủ hai
mươi tám tuổi mới được làm luận để thăng tiếp bạch đai và cấp chuẩn võ
sư. Nhưng chừng ấy năm theo học với sư phụ, những đường quyền ngọn cước
đã giúp chàng khai ngộ ra nhiều điều, bỏ đi những tâm tánh ngang ngược,
thế là được rồi, cần chi võ vị nữa. Chàng xin phép sư phụ được rời võ
đường. Trước khi đi không quên hứa hẹn, năm năm nữa sẽ quay lại, hứa là
để sư phụ an tâm rằng học trò của mình vẫn còn nhiệt huyết với võ học.
Sư phụ chấp thuận cho chàng đi và dặn, hễ đến đâu thấy điều kiện thuận
lợi thì nên truyền thụ cái đã học được, một phần giúp người, phần nữa là
duy trì môn phái. Nhưng nhớ, đừng mãi võ kiếm cơm…
Hai mươi ba tuổi, thanh niên chừng ấy đã có nghề nghiệp để làm ăn.
Chàng thì vẫn chưa có gì ngoài sức lực. Thời gian ở với sư phụ, ngoài
luyện võ thì chỉ trồng trọt mà thôi. Cuối cùng chàng vào một ngôi chùa
và ở lại đấy, hằng ngày cùng sư trụ trì chăm tỉa vườn tược và học đạo.
Nói vậy nghe có vẻ vì vô công rồi nghề, sợ đói mà vào chùa. Thật ra,
người ta tu là có duyên cả, đừng tưởng có cơm ăn chỗ ở mà sống được chốn
thiền đâu. Tu cũng là một cái nghiệp đấy thôi.
*
Kể từ ngày rời võ đường đã ba mươi năm, những bài quyền có quên một vài
bộ, mấy câu thiệu có bị lẫn lộn trước sau chút ít. Nhưng thầy cố gắng
nhớ, cái gì nhớ không nổi thì có thể tự nghĩ ra, làm sao cho bài quyền
đi thông suốt là được. Ngày xưa sư phụ chẳng đã dạy, chính do tam sao
thất bản mà võ học Thiếu Lâm ngày nay phong phú là gì. Bây giờ thầy dạy
điệu Sanh, cũng là một dịp để thầy nhớ lại những bộ pháp. Mỗi người thầy
là một học trò cần mẫn ôn bài.
Nghĩ lại thấy công phu gánh nước luyện võ của sư phụ ngày ấy thật thâm
thúy. Như một thứ công án thực hành của nhà Phật. Nhờ gánh nước mà tuổi
trẻ nông nổi của thầy được cải thiện, thuần hóa. Thầy tự đặt cho công án
này một cái tên là “luyện nước”, và tính chuyện đem ra áp dụng đối với
điệu Sanh.
Ngày hôm sau, trước buổi tập võ, sư thầy chỉ tay ra hồ nước, hỏi điệu Sanh còn nhớ chuyện hôm qua không. Điệu ngơ ngác:
- Chuyện gì hả thầy?
- Thì chuyện con ném hòn sỏi xuống hồ, con đã làm bẩn hồ nước, một hòn
sỏi nhỏ chừng đó đủ để làm cho mặt nước bớt tĩnh tại. Bây giờ thế này.
Mỗi ngày trước lúc tập võ con hãy đi quanh hồ, nhặt những chiếc lá úa
rụng xuống đó.
Điệu Sanh nghe lời thầy. Bữa đầu nhặt hơi lâu vì lá rụng nhiều ngày dồn
lại, những lần sau thì điệu chỉ đi một vòng, loáng cái là xong nhiệm
vụ. Thầy nói nếu người ta năng làm sạch một nơi nào đó thì mỗi lần làm
sẽ nhanh hơn. Cái tâm con người ta nếu ngày nào cũng đem ra mài giũa thì
dễ tiến bộ hơn.
Có buổi tập xong, buồn tiểu quá, Sanh kéo quần vãi luôn xuống hồ nước.
Quen. Lần sau điệu Sanh lại cứ xả tự nhiên. Xem ra tiểu ở chỗ này cũng
vui vui. Những vòng tròn đồng tâm cứ loang ra trên mặt thoáng, vài chú
cá tưởng sắp được ném mồi cứ vây tới đớp đớp.
Rồi sư thầy cũng bắt gặp điệu Sanh đi bậy. Thầy lại giao cho Sanh thêm
một nhiệm vụ. Cứ sau buổi tập điệu phải múc năm gáo nước ở chỗ đó, đem
tưới vào hàng hoa lan đất trước cổng. Làm ô uế nước hồ thì múc nó đi.
Lần phạt này xem ra điệu Sanh không hào hứng như bữa bị bắt nhặt lá sân
chùa, hay vớt lá mặt hồ. Điệu nghĩ, múc hết cái hồ này chắc phải đến
sang năm. Bây chừ lại là mùa đông, vườn chùa ngày nào cũng trút lá, gió
quét lá xuống hồ. Dăm ba bữa lại có trận mưa, nước hồ đầy lên. Xem chừng
nhiệm vụ vớt lá và múc nước của điệu Sanh còn dài.
Cho đến một bữa, bất ngờ sư thầy thôi phạt điệu Sanh. Đấy là ngày điệu
đi trọn vẹn bài Thiền Sư Vạn Tự quyền đúng đồ hình chữ Vạn của nhà Phật,
thuận theo một chiều như nước trôi, mỗi thao tác đã tuân thủ những quy
luật nghiêm ngặt của tâm.
Hoàng Công Danh