Mẹ của Đức Phật

“Maya” có nghĩa là “huyễn hóa”. Maya sanh ra trong bộ tộc Kolyan, lớn lên cùng em gái Gotami trong thành phố Devadaha ở vùng chân núi Hi Mã Lạp Sơn. Nơi đó phong cảnh hoang vu, có những cánh đồng trên cao đầy cây phi yến (larkspur) và hoa anh túc (poppies) nở đầy vào mùa xuân dọc sườn núi. Những mái nhà dựng cheo leo trên dốc đồi dưới ngọn núi tuyết trắng xóa. Những giòng suối nhỏ chẩy róc rách bên những hàng cây xinh xắn với giò lan mọc dưới gốc. Có những cây trà dại cao sừng sững, và mặt trời tỏa ánh nắng chói chang khi lên cao trên đỉnh núi. Mùa hè hoa đỗ quyên (rhododendrons) tô mầu rực rỡ trên cánh đồng, mùa đông những cây tuyết tùng (cedar) và cây linh sam (fir) đắp lên một lớp tuyết dầy, và những con cừu núi di chuyển chậm chạp trong cơn gió lùa dưới những mái nhà.

Maya có tính tình vui vẻ, can cường và thích đùa nghịch, khiến người em gái nghiêm trang hơn đôi khi phải bực mình, nhưng hai chị em rất yêu thương nhau. Khi hai người đến tuổi cặp kê, họ được gả cho vua Tịnh Phạn, trưởng tộc của giòng họ Thích Ca.

Không bao lâu sau khi kết hôn với vua Tịnh Phạn, Maya có một giấc mộng lạ kỳ trong đó có một con bạch tượng da trắng như sữa, mầu trắng như đỉnh núi tuyết của quê hương, với sáu chiếc ngà dài thật đẹp. Bạch tượng từ trên trời hiện xuống và nhập vào bên hông hoàng hậu. Rồi có một vị bồ tát ở trên trời tỏa hào quang rực rỡ, chiếu luồng ánh sáng vào thân hoàng hậu từ đỉnh đầu xuống, tràn ngập từng lỗ chân lông. Mỗi tia sáng lại mang tên một vị bồ tát với đầy đủ thần thông, và trở thành những vòm trời tràn ngập trong thân của Maya. Một cảm giác hỷ lạc kỳ diệu tràn đầy, với những vòm trời nối tiếp giao nhau không chướng ngại trong sự hòa hợp hoàn toàn. Rồi Maya thấy Đức Phật vĩ đại ngồi trên tòa sư tử đang chuyển pháp luân  trong một pháp hội. Thân hoàng hậu bỗng trở thành rộng lớn như cả một thế giới, bụng nở rộng như chứa hết cả không gian, như có thể chứa được vô số chúng sanh vào trong đó.

Ảnh internet

Sáng hôm sau Maya thuật lại cho nhà vua nghe về giấc mộng lạ kỳ, tả lại có những người đã đi vào trong thân bà như thế nào. “Họ đi những bước lớn như cả vũ trụ vậy đó. Kể ra thì lạ kỳ, nhưng bệ hạ cũng biết đó, những giấc mộng thường là như vậy – lúc đang ở trong mộng lại thấy hoàn toàn bình thường. Ở trong mộng thiếp thấy như mình đã trải qua kinh nghiệm này nhiều lần trước đây lắm rồi. Bệ hạ có biết như vậy nghĩa là gì không?”

Vua Tịnh Phạn bèn mời một đạo sĩ có tài tiên tri đến giải mộng. Vị đạo sĩ này đã già, lưng còng xuống, nguời phảng phất tỏa ra mùi giềng. Giấc mộng được đoán như một điềm lành—có ý nghĩa rất sâu xa, huyền bí và quan trọng.  Họ cùng nhìn về phía Maya lúc ấy đang ngồi trên gối, trông thật bình thản, với nụ cười đọng trên môi. Trong giây phút chớp nhoáng, bỗng nhà vua cảm thấy hơi lạc lõng, nhìn Maya tuy gần mà thấy như xa, tựa như có một đại dương rộng lớn đang chia cắt họ, như giữa họ mới nẩy sinh một khác biệt thật xa vời vậy.

“Có lẽ là hoàng hậu đã có thai,” vị đạo sĩ nói.” Và nếu mọi việc đúng như giải đoán — thì hoàng tử sẽ là một nhân vật đặc biệt phi thường. Sẽ trở thành một vị chúa tể vĩ đại dù ở trong thế gian hay xuất thế gian, nhưng không biết hoàng tử sẽ đi theo con đường nào đây? Rồi sau này ta sẽ  thấy thôi.“  Đạo sĩ lầm bầm nói, rồi đứng lên cáo từ.

Maya khi mang thai lại cảm thấy dễ chịu, khỏe khoắn và mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Bà cảm thấy nhẹ nhàng như không khí, đi trên những mặt đá của  hành lang mát lạnh trong hoàng cung như lướt trên mây. Bà nghĩ, có thai thật là một điều đẹp đẽ -- không có gì khó chịu, không có gì đáng than phiền. Cùng lúc đó, Gotami cũng có thai, và cả hai chị em cùng rủ nhau đi dạo trong khuôn viên hoàng cung, tay trong tay.

Gần đến ngày sinh nở Maya muốn trở về quê, vua Tịnh Phạn bèn gởi một phái đoàn hộ tống theo kiệu với đủ mọi thành phần từ các thị vệ cho đến các bà mụ, nhạc công, người làm tràng hoa, ngự y và người nấu bếp.

Khi đi qua vườn Lâm Tì Ni, Maya cảm thấy hứng khởi muốn vào đi dạo. Đến bên giòng suối, Maya bỗng thấy trong người yếu mệt hẳn đi,  bèn nằm xuống trong bóng mát tỏa rộng của hàng cây vô ưu đầy hoa nở rộ tỏa hương ngọt ngào. Bỗng một cành cây chĩu xuống làm thành một vòng cung trên hoàng hậu, hiện tượng kỳ lạ đầu tiên xẩy ra trong ngày đặc biệt ấy. Đám đông thị vệ bao quanh, nín thở im lặng. Trong không gian một mùi hương nhè nhẹ lan tỏa dần, và tiếng chuông trong trẻo ở đâu bỗng vang lên. Trên bờ suối trong như pha lê hoàng hậu nằm duổi chân ra và hài nhi bỗng lọt ra ngoài. Toàn thân hài nhi óng ánh vàng, đôi mắt xanh trong vắt, một chùm tóc rủ xuống giữa hai lông mày. Ở dưới mỗi gót chân của hài nhi, có hình một bánh xe ngàn cây căm in lên.

Rồi mọi người há hốc ra kinh ngạc, vì hài nhi bỗng đứng dậy, bước bẩy bước, sau mỗi bước chân là một đóa sen trắng hiện ra. Rồi hài nhi đứng lại, dơ một ngón tay chỉ lên trời, nói rằng: “Đây là kiếp cuối cùng của ta,” đứa trẻ nói như một người lớn, “Ta thị hiện ra đời để đem giải thoát cho tất cả chúng sinh”.  Rồi từ trên trời nước phun xuống đủ mầu như cầu vồng, tưới tẩm lên người hài nhi.

Maya nhìn mọi sự trước mắt như qua một bức màn che phủ; bà đã thiếp đi, chìm dần trong giấc ngủ, mãn nguyện trong tình yêu mãnh liệt mới chớm nở của một người mẹ.

Bà được đem về hoàng cung, hài nhi nằm bên cạnh, yên lặng và trang nghiêm. Ai mà tin rằng đứa bé hồi nãy đã nói được? Nhưng mắt bé vẫn mở to, ít khi nhắm lại. Về đến nhà, Maya lên cơn sốt nằm liệt giường. Gotami vội vàng chạy đến, vua Tịnh Phán cho triệu ngự y, nhưng duyên của Maya với kiếp sống này đã chấm dứt. Sanh và tử chỉ trong khoảnh khắc, trong hơi thở, và khi đến lúc giao thời chúng chuyển tiếp qua nhau không có gì ngăn trở được. Dù là một người may mắn nhất trên đời, một lúc nào đó cũng không thể tránh được sự đau khổ tất yếu và tối hậu, đó là cái chết của thân xác. Maya đã đi qua cái chết, và nhẹ nhàng nhập vào trong nguồn ánh sáng vô tận, mang theo sự phong phú và tuyệt vời của tình yêu không thể diễn tả bằng lời.

Maya đã siêu vượt hơn những con người bình thường chúng ta là vẫn giữ được sự tỉnh giác sau khi chết và sinh vào được cõi trời, trở lại y nguyên như cũ với tất cả công đức toàn hảo.  Bà được nhắc đến trong kinh Hoa Nghiêm, khi Thiện Tài trên đường tìm đạo đã tìm đến để xin được thọ giáo.  Thiện Tài là một thiếu niên trẻ nhưng rất ham học đạo, và cũng như phần lớn chúng ta, không biết phải bắt đầu từ đâu, làm như thế nào, nên đã lang thang tìm đến tất cả các bậc thiện tri thức để tìm hiểu và học hỏi những pháp  môn tu tập.

Khi Thiện Tài đến gặp Maya, bà đang ngồi trên tòa sen lớn bằng ngọc báu. Tiếng chuông khánh vang lừng trong không gian, ngân nga tên của tất cả các vị Phật, và những miếng ngọc treo lơ lửng trên không phản ảnh vô lượng sắc thân của họ.

Maya có năng lực nhiệm mầu là có thể nhìn thấy tất cả các chúng sinh cùng một lúc và hiện ra với mỗi người như ý họ muốn thấy. Thông thường họ muốn tiếp xúc với một người giống mình, vì thế bà hiện ra trong hình tướng giống với mỗi người, nhưng trong một trạng thái toàn hảo. Bởi vì có khả năng thấy được những gì trôi qua trong quá khứ và tương lai, bà biết những gì chúng sanh cần và làm sao để giúp họ. Nói cách khác, tự thân bà là nơi dung chứa vô số những chúng sanh đã giác ngộ, giống y như điều bà đã nằm mơ trước đây.  

Thiện Tài trong chuyến du hành dài cầu đạo đã tìm gặp Maya. Cậu thấy bà trông có vẻ giống mình, nên cảm thấy hoan hỉ trước sự kỳ diệu đó.  Thiện Tài cúi đầu đảnh lễ và xin thọ giáo, muốn biết làm sao bậc giác ngộ đạt được trí tuệ thông suốt mọi sự.

Maya nói, “Này Thiện nam tử! Ta đã thành tựu pháp môn giải thoát Bồ Tát đại nguyện trí huyễn, có nghĩa là biết được những đại nguyện đã được lập ra. Trước đây ta là vợ của Tịnh Phạn và Tất Đạt Đa đã thị hiện đản sanh từ thân ta. Nhưng không chỉ Tất Đạt Đa mà tất cả Phật Tỳ Lô Giá Na thuở xưa cũng đều như vậy, đều vào thân ta mà thị hiện đản sanh. Xưa kia ta đã từng làm thần ao sen. Bấy giờ có Bồ Tát hóa sanh trong hoa sen, ta liền bồng ẵm, săn sóc, nuôi nấng. Thế gian gọi ta là mẹ của Bồ Tát. Ta cũng đã từng làm Thần Bồ Đề tràng. Bấy giờ có Bồ Tát hóa sanh trong lòng của ta. Vì thế ta được gọi là mẹ của Bồ Tát.

Như ở thế giới Ta Bà này, trong hiện kiếp ta đã làm mẹ của các đức Phật Câu Lưu Tôn, Câu Na Hàm Mâu Ni, Ca Diếp, Thích Ca Mâu Ni, trong đời vị lai ta cũng sẽ làm mẹ của Bồ Tát Di Lặc, cũng vậy, ta đã và sẽ làm mẹ của vô số vị Phật trong hiện kiếp, nơi thế giới Ta Bà này.

Ta nhớ lại thuở xưa có một vị Chuyển Luân Vương tên là Đại Oai Đức. Bấy giờ có Bồ Tát Ly Cấu Tràng thành chánh đẳng chánh giác tại đạo tràng do Thần Từ Đức thủ hộ. Bồ Tát đang bị quần ma đến quấy nhiễu, nhờ có Chuyển Luân Vương Đại Oai Đức dùng thần thông đến giải tán quân ma. Thần Từ Đức thấy thế sanh lòng hoan hỉ, lầm nhận Chuyển Luân Vương là con của mình, đứng trước Phật phát nguyện rằng bất luận Chuyển Luân Vương thọ sanh nơi nào thì người sẽ làm mẹ. Thần đạo tràng ấy chính là tiền thân của ta, còn Chuyển Luân Vương là tiền thân của đức Phật Tỳ Lô Giá Na.”

Thiện Tài im lặng lắng nghe, lòng đầy kinh ngạc và thán phục. Maya dịu dàng hỏi:

“Khó hiểu lắm phải không?”

Thiện Tài gật đầu nhìn bà, cảm thấy thật hoan hỉ. Maya nói:

“Nhưng ta biết con hiểu được. Và ta nghĩ tất cả mọi người cũng hiểu được.”

Thiện Tài sau đó làm lễ từ tạ ra đi, mang theo trong lòng hình ảnh một tử cung đầy nhân ái, một tử cung rộng lớn vô biên vượt giòng thời gian và không gian,  và vẫn luôn luôn ở với chúng ta.

Câu truyện về Maya trong kinh tưởng như huyền thoại hoang đường, nhưng ẩn chứa ý nghĩa rất thâm diệu. Khi Đức Phật Thích Ca chưa ra đời, Maya đã nằm mộng thấy voi trắng, tượng trưng cho một bậc thánh nhân siêu thế, với sáu ngà tượng trưng cho sáu hạnh ba la mật đầy đủ, không những thế còn có vô số chúng sanh cũng nhập vô bụng của Maya rộng lớn vô biên như vũ trụ, Ngoài ra Maya còn thấy Đức Phật đang ngồi tòa giảng pháp. Như vậy Phật đã có từ trước, chẳng phải do Maya sanh ra mà có. Cũng tựa như Phật tánh đã sẵn có nơi mọi chúng sanh, chẳng phải từ đâu sanh ra được. Mục đích của người tu là giác ngộ được tánh Phật nơi mình. Nhưng kinh nghiệm chứng ngộ hay kiến tánh  của sơ ngộ mới chỉ là bước đầu, con người bình thường với tập khí sâu dầy không thể bỗng chốc thành Phật ngay được, mà còn phải qua một quá trình công phu trong mọi lúc để thâm nhập trí tuệ khai mở ấy và trải qua nhiều lần khai ngộ kế tiếp cho tới khi liễu ngộ hay giác ngộ viên mãn. Sự giác  ngộ này là nền tảng để chuyển hóa tự thân, giải trừ tập khí, biến đục thành trong, biến tối thành sáng, biến phiền não thành tự tại.  Maya tượng trưng cho sự “nuôi dưỡng thánh thai” của bậc giác ngộ từ bước đầu sơ ngộ cho đến thành Phật, với lời nguyện sẽ làm mẹ cho những chúng sanh nào lập thành đại nguyện. Tất cả các vị Phật từ quá khứ cho đến tương lai đều phải qua quá trình nuôi dưỡng thánh thai này. Khả năng của Maya thấy biết mọi chúng sinh và hiểu rõ nhu cầu cũng như năng lực giúp họ, và đến với họ trong một sự tương đồng nào đó, là khả năng phát triển hạnh nguyện của bậc Bồ Tát. Nói cách khác, đó là khả năng “biết quên mình” để sống với người trong sự hòa đồng, bình đẳng và vô phân biệt.

Mẹ bằng xương bằng thịt của chúng ta cho ta thân mạng, nuôi nấng và dưỡng dục cho chúng ta nên người. Maya là mẹ nuôi dưỡng huệ mạng chúng ta, phát triển hạt giống Bồ Đề nơi mỗi chúng sanh cho thành tựu Phật quả.  Không có mẹ tất không có chúng ta, cũng vậy không có Maya sẽ không có Phật vậy.

(Trích Danh Ni Truyện - Ngọc Bảo)