Đường lên thiên giới
Bản kinh số 13 trong Trường bộ kinh có kể lại cuộc tranh luận giữa hai
thanh niên bà-la-môn về những phương thức tu tập giúp đạt đến sự thể
nhập với đấng Phạm thiên, tức là đấng sáng tạo thế giới theo niềm tin
của đạo Bà-la-môn.
Hai thanh niên này là đệ tử của hai vị thầy bà-la-môn nổi danh. Sự tranh
cãi giữa họ cho ta thấy đã có sự mâu thuẫn, không giống nhau giữa lời
dạy của hai vị thầy bà-la-môn này cũng như nhiều bậc thầy bà-la-môn khác
vào thời đức Phật. Tất cả đều cho rằng những gì mình nói ra mới thật sự
là chân lý, còn lời dạy của những người khác đều là sai trái!
Cuộc tranh cãi đã không đi đến kết quả nào, và hai thanh niên bà-la-môn
quyết định tìm đến hỏi ý kiến đức Phật về vấn đề trên.
Sau khi hỏi rõ về nội dung tranh luận của hai người, đức Phật đã hỏi lại
cả hai rằng: “Trong số những vị bà-la-môn truyền dạy các phương thức tu
tập để đạt đến sự thể nhập với đấng Phạm thiên, có ai đã tận mắt nhìn
thấy Phạm thiên hay không?”
Câu trả lời tất nhiên là không.
Đức Phật lại hỏi tiếp: “Vậy các bậc thầy của họ nhiều đời trước đây, cho
đến những vị xa xưa nhất đã sáng tác những câu thần chú của đạo
Bà-la-môn mà đến nay vẫn còn truyền tụng, liệu có ai đã tận mắt nhìn
thấy Phạm thiên hay không?”
Câu trả lời vẫn là không.
Đức Phật lại hỏi tiếp: “Nếu tất cả bọn họ đều chưa từng nhìn thấy Phạm
thiên, cũng không biết đấng Phạm thiên ở đâu, từ đâu đến và sẽ đi về
đâu, thì liệu những lời dạy của họ về những phương thức để đạt đến sự
thể nhập với Phạm thiên có thể là chính xác và hợp lý hay không?”
Câu trả lời tất nhiên là không. Và đến đây thì hai thanh niên đã nhận ra
được tính chất vô lý trong lời dạy của các vị bà-la-môn. Đức Phật kết
luận: “Những người không thấy, không biết về một vấn đề, lại chỉ dạy cho
người khác về vấn đề ấy, có khác nào như một chuỗi người mù ôm lưng
nhau. Người đi trước không thấy, người đi giữa không thấy, người đi cuối
cùng cũng không thấy. Như vậy dựa vào đâu để có thể đi đúng đường? Những
lời dạy như thế chỉ có thể là những lời hoàn toàn vô lý và đáng chê
cười.”
Sau đó, đức Phật giảng giải về sự tai hại của năm món dục lạc (ngũ dục)
trong đời sống của người tu tập. Đó là, mắt chạy theo hình sắc, say đắm
trong sự khoái lạc do những hình sắc đẹp đẽ mang lại; tai chạy theo âm
thanh, say đắm trong sự khoái lạc do những âm thanh êm dịu mang lại; mũi
chạy theo mùi ngửi, say đắm trong sự khoái lạc do những mùi hương thơm
mang lại; lưỡi chạy theo vị nếm, say đắm trong sự khoái lạc do những vị
ngon ngọt mang lại; và thân chạy theo sự xúc chạm, say đắm trong sự
khoái lạc do những xúc chạm êm ái, dễ chịu mang lại.
Khi người ta sống buông thả theo năm sự khoái lạc do các giác quan mang
lại, thì lòng tham lam và dục lạc sẽ được nuôi dưỡng ngày càng tăng
trưởng.
Qua đó, đức Phật cũng chỉ rõ là nếu các vị bà-la-môn không hề biết tu
tập, kiềm chế ngũ dục trong đời sống của họ, thì họ chỉ có thể bị mê
đắm, trói buộc chứ không thể đạt đến sự giải thoát, tự tại.
Rồi đức Phật tiếp tục nói về những đức tính của đấng Phạm thiên theo như
sự mô tả trong chính kinh điển của đạo Bà-la-môn. Theo đó, đấng Phạm
thiên đạt được sự tự tại và không có các tâm dục ái, sân, hận, ô nhiễm.
Và ngài chỉ rõ, nếu như các vị bà-la-môn không đạt được sự tự tại, vẫn
còn mang các tâm dục ái, sân, hận, ô nhiễm, các vị ấy tất yếu là không
thể đạt đến sự thể nhập hay chung sống với đấng Phạm thiên.
Qua bản kinh vừa dẫn trên, chúng ta có thể thấy được một phương pháp
biện luận hết sức khoa học mà đức Phật đã vận dụng để chỉ rõ và thuyết
phục hai thanh niên bà-la-môn nhận ra con đường sai lầm mà họ đang theo
đuổi. Phần cuối bản kinh cho biết hai thanh niên này ngay trong ngày hôm
đó đã quy y Tam bảo và thề trọn đời tu tập theo Chánh pháp.
Trong cuộc biện luận, tất cả những kết luận đều được rút ra từ chính
những câu trả lời của hai thanh niên bà-la-môn. Hay nói cách khác, thay
vì tự mình đưa ra những phán đoán đúng sai về sự việc, đức Phật chỉ làm
công việc dẫn dắt và gợi ý đúng hướng, để cho cả hai dần dần tự nhận ra
và hiểu được vấn đề. Vì thế, việc sau đó họ đặt niềm tin hoàn toàn vào
đức Phật cũng là điều dễ hiểu.
Ngày nay cũng có không ít người đặt niềm tin vào một cõi thiên đường
nhưng lại chưa từng đặt ra câu hỏi là những cư dân trên thiên đường ấy –
nếu có – là những người thế nào? Vấn đề mà họ biết được về thiên đường
của mình thường chỉ đơn giản được giới hạn trong những chi tiết mô tả
tốt đẹp, hoàn hảo về đời sống nơi đó. Nhưng xuất xứ của những mô tả đó
thường rất ít khi được quan tâm đến.
Nếu như chúng ta hình dung một cõi thiên đường là nơi quy tụ của tất cả
những người suốt đời làm lành lánh dữ, câu hỏi tiếp theo được đặt ra sẽ
là: liệu chúng ta đã có đủ những phẩm chất, đức tính để sống chung với
những con người như thế hay chưa? Và nếu mỗi chúng ta đều có thể trả lời
câu hỏi này theo hướng tích cực, thì điều chắc chắn là ngay từ hôm nay
xã hội quanh ta đã có thể chuyển biến theo hướng ngày càng hoàn thiện,
và thiên đường cũng không còn là một cảnh giới xa xôi nữa, mà sẽ dần dần
trở nên rất hiện thực quanh ta!