Hiếu
nghĩa là đạo của con người, dù là dân tộc nào, chỉ khác nhau ở mức độ
và cách biểu hiện mà thôi. Với người Việt, chữ Hiếu thể hiện trong nhiều
sắc thái khác nhau. Ghi nhớ công ơn các bậc sinh thành, người Việt đã
hình thành tục thờ cúng tổ tiên từ lâu đời. Chịu ảnh hưởng của văn hóa
Trung Hoa, chữ Hiếu còn được khắc sâu hơn bởi quan niệm Nho giáo. Chữ
Hiếu là chuyện xuyên suốt từng ngày, từng tháng trong cả cuộc đời con
người. Dân ta vẫn bảo: "Một lòng thờ mẹ kính cha/ Cho tròn chữ hiếu mới
là đạo con".
Bản chất của văn hoá Việt là "không
chối từ", người Việt tiếp nhận tất cả những tôn giáo lớn trên thế giới,
rồi chuyển hoá thành cái của riêng mình. Trong đời sống, ảnh hưởng của
Phật giáo vẫn luôn mạnh nhất. Nhiều lễ tiết Phật giáo ăn sâu vào đời
sống người dân Việt. Tục cúng Rằm tháng Bảy là một trong số đó.
Ngài
Mục Kiền Liên là một đại đệ tử của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Thân mẫu
ngài là bà Thanh Đề, vốn làm nhiều việc thất đức khi còn sống ở nhân
gian. Khi thác, bà Thanh Đề phải đày đọa ở địa ngục. Là đệ tử "thần
thông đệ nhất" của Đức Phật nhưng ngài Mục Kiền Liên không thể cứu được
mẹ. Đức Phật Tổ mới dạy rằng: Muốn cứu thân mẫu, Mục Kiền Liên phải nhờ
đến công đức tu hành của chư tăng cầu nguyện cho thân mẫu Mục Kiền Liên
được giải thoát. Ngài Mục Kiền Liên y lời Phật dạy, nên đã cứu được mẹ
khỏi địa ngục. Nguồn gốc cúng Rằm tháng Bảy được cho là ra đời từ đó.
Tiếp
nhận Phật giáo, trong đó có tục cúng Rằm tháng Bảy, người Việt bổ sung
vào văn hóa của mình thêm phương thức thể hiện lòng thành kính với tổ
tông. Nhưng có lẽ, tục cúng Rằm tháng Bảy sẽ không ăn sâu vào tâm thức
người Việt đến thế, nếu không còn một lý do khác...
Cái
nôi của văn minh đất Việt là Đồng bằng Bắc Bộ. Ở đất này, cữ tháng Bảy
ta cũng là mùa mưa bão dữ dội nhất. Ở thế kỷ XXI này, khi hệ thống đê
điều đã hoàn thiện, với vô khối phương tiện hiện đại, mà mỗi khi bão về,
vẫn có những sinh mạng bị cướp đi. Thế để hình dung ra những thế kỷ
trước kia, cha ông ta đã khó khăn thế nào trong chống chọi với thiên
nhiên. Bão lũ cướp đi bao nhiêu sinh mạng con người qua ngần ấy năm
tháng? Và đã có bao nhiêu vong hồn xiêu dạt?
Rằm
tháng Bảy, người Việt xưa vẫn gọi là ngày “xá tội vong nhân”. Nhà nhà
vừa dâng cúng lên ông bà tổ tiên, vừa cúng đồ ăn, vật dụng cho các linh
hồn, mong các cô hồn siêu thoát. Cúng Rằm tháng Bảy, không chỉ là một sự
du nhập, ở đó có sự giao thoa giữa một lễ nghi đến từ xứ khác, với cách
ứng xử đầy nhân văn của văn hoá Việt.
Đừng gọi đó
là ngày lễ báo hiếu. Chữ Hiếu với người Việt từ xưa truyền lại là
chuyện cả đời. Có chăng đó là ngày nhắc nhở chúng ta về chữ Hiếu mà
thôi...
Theo: giadinh.net.vn