Không biết ngày xưa Ngài và Tăng đoàn đã đi
bộ mất bao nhiêu ngày với khoảng cách 280 km đường dài mới tới được làng Pava ngoại ô của Kushinagar, nhưng ngày
nay nếu không tính thời gian thăm viếng ba nơi trong lộ trình, chúng tôi đi xe
chỉ mất khoảng bốn tiếng đồng hồ. Chỉ nghĩ đến điều này, chúng tôi không khỏi
xúc động tưởng nhớ đến công ơn sâu dày của Ngài đi hoá độ chúng sinh.
Trên
đường đi về hướng Câu Thi Na, đoàn ghé thăm đảnh lễ Tháp Xá Lợi Phật Licchavi, nơi đây
là một nhà mái vòm được dựng lên để che chở cho công trình khai quật tháp cổ chứa
một phần tám Xá Lợi Phật dành cho bộ tộc Licchavi (Hình 1). Sau đó đoàn thăm viếng tháp Kesarea, nơi thờ
bình bát của Đức Phật và nơi Đức Phật đã thuyết pháp cho dân Kalamas với bài
kinh nổi tiếng Kālāma Sutta (Hình 2). Đến
xế chiều chúng tôi ghé thăm di tích nhà cư sĩ Thuần Đà, cũng ở làng Pava. Trước
khi đến nền nhà của Thuần Đà chúng tôi phải đi bộ qua một con đường hẻm của nhà
dân (Hình 4). Hiện nay nền nhà không còn rõ nét mà chỉ là một ụ đất cao đã bị xói mòn
theo thời gian (Hình 3).
Pava thời đức Phật là một đô thị cổ, trung tâm truyền giáo của Kỳ Na Giáo, nay
là một thị trấn nhỏ, dân cư khá đông đúc
cách Kushinagar khoảng 15 cây số về hướng Đông. Chính nơi đây Phật đã thọ nhận
bữa ăn cuối cùng do cư sĩ Thuần Đà (Cunda) cúng dường với món ăn đặc
biệt chỉ riêng ngài dùng là món sukkara-maddava
(một loại nấm mộc nhĩ). Sau đó, Thế
Tôn bị nhiễm bệnh nặng. Tuy vậy, Ngài
vẫn chánh niệm, tỉnh giác, và chịu đựng cơn bệnh một cách bình thản cùng Tăng
đoàn tiếp tục băng qua sông Kakuttha về Kushinagar. Ngài và Tăng đoàn nghỉ tại rừng cây sala bên
bờ sông. Sau khi hỏi trong chúng đệ tử còn có ai cần hỏi điều gì nữa không, Đức
Phật đã thuyết bài pháp cuối cùng rằng: “Hãy ghi nhớ, tất cả các pháp hữu vi
đều vô thường. Hãy tinh tấn, chớ có buông lung phóng dật”. Thuyết xong,
Ngài an nhiên thị tịch vào đúng nửa đêm trăng tròn tháng Vesakha (năm 483 trước
Công nguyên), bấy giờ Ngài vừa tròn 80 tuổi.
Kushinagar
ngày nay là một thị trấn nhỏ với 18 ngàn dân cư, nằm kế cận thành phố mới Kasia
của bang Uttar Pradesh, rất gần biên giới với Nepal. Đến với thánh tích này,
chúng ta sẽ được chiêm bái hai nơi thiêng liêng nhất: nơi diễn ra lễ Trà tỳ kim
thân của đức Thế Tôn và nơi đức Thế Tôn Niết Bàn (Chùa Niết Bàn với Tháp Niết Bàn: The Parinirvana Temple with the
Parinirvana Stupa). Tháp Niết Bàn có kiến trúc
hình bán cầu hay kiến trúc mái vòm, sơn màu trắng, xây kín xung
quanh, không có cửa ra vào, ở trong có xá lợi Phật. Nguyên
thủy ngôi bảo tháp này được các nhà khảo cổ cho rằng, nó được xây dựng bởi vua
Asoka vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên.
Chùa Niết Bàn với Tháp Niết Bàn (The Parinirvana Temple with the
Parinirvana Stupa)
***
Sau
một đêm nghỉ ngơi tại khách sạn Lotus Nikko, cách không xa nơi thánh địa, sáng
sớm hôm sau, dưới sự hướng dẫn của hai thầy trưởng đoàn và phó trưởng đoàn, đoàn
đến hành lễ, tụng kinh, niệm Phật và kinh hành tại Tháp Trà Tỳ (Ramabhar stupa)
nơi mà khi xưa diễn ra lễ hỏa táng Kim Thân Đức Phật. Buổi lễ tưởng niệm đã diễn ra thật trang
nghiêm và cảm động.
Sau
đó đoàn làm lễ dâng y tại Tháp Niết Bàn cách Tháp Trà Tỳ khoảng gần một cây số.
Trong khu vực Tháp Niết Bàn, phía trước tháp có Chánh điện, tôn trí duy nhất tôn
tượng Đức Phật Thích Ca nằm trong tư thế kiết tường dài sáu mét, được tạc từ đá
đen, song ngày nay pho tượng được dát vàng bởi niềm tôn kính của những Phật tử
từ khắp nơi trên thế giới. Pho tượng tuy đơn sơ nhưng vô cùng sống động. Đoàn
chúng tôi đã đắp y lên tôn tượng, giữ chánh niệm trong từng bước chân, vừa đi
vừa niệm danh hiệu Phật ba vòng quanh tượng Đức Bổn Sư , ai ai cũng bồi hồi xúc
động rơi lệ như thể Đức Thế tôn vẫn đang còn nằm đó trong cuộc thiền định dài
vô tận. Nhiều người đã quỳ xuống đảnh lễ Ngài, chạm trán mình hay tay mình vào chân Ngài và
bật khóc, chúng tôi thấy trên khuôn mặt nhiều người
ngấn lệ và có những giọt nước mắt rơi trên chân pho tượng. Ôi !
Thật tiếc thay:
Khi Phật tại thế con
trầm luânNay được thân người Phật diệt độThương thay thân này nhiều nghiệp
chướngChẳng thấy kim thân đấng Thế Tôn!
Ảnh:
Tâm Diệu – Bài: Tâm Linh
Phần di tích còn lại của Đại Tháp Niết Bàn và Chùa Niết Bàn, khi tái
khám phá, được bao phủ bởi một gò gạch cao 40 foot, được bao quanh bởi
một khu rừng đầy
gai dày đặc. Sau khi E. Buchanan,
một chuyên viên của Công ty Đông Ấn (East India Company), đến Kasia
trong
quá trình công tác khảo sát của
mình, HH Wilson, vào năm 1854, cho rằng thành cổ Kushinagar và Kasia
ngày nay là cùng một khu vực. Công việc khai quật trở lại khoảng
1861-1862 khi tướng
Alexander Cunningham, một nhà khảo
cổ học trắc địa, đã chứng minh nơi này là nơi Đức Phật đã Niết Bàn
(nhập diệt hay viên tịch). Hình
trên là phần đã khai quật còn lại từ thế kỷ thứ 19. (Theo Wikimapia)