Vì một xã hội hướng thiện
Lòng hướng thiện của mỗi chúng ta không phải lúc nào cũng
dễ dàng nảy nở và phát triển trong cuộc sống thực tế. Dù lâu nay bạn
vẫn hướng thiện, nhưng bạn vẫn phải sống với những mặt trái xã hội. Khi
vẫn còn có những điều tệ hại, tha hóa, dung tục, xấu xa... con người
càng cần phải hướng thiện.
Sự trưởng thành của mỗi cá nhân chúng ta không bao giờ là một hành
trình đơn độc, cũng không phải chỉ là sự theo đuổi của riêng cá nhân
mình. Thực tế cuộc sống sẽ là trường học lớn để rèn luyện con người.
Chúng ta trưởng thành nhờ có sự ảnh hưởng, tác động qua lại với người
khác, với cộng đồng xã hội, thông qua các mối quan hệ xã hội muôn màu
muôn vẻ trong đời sống hằng ngày. Chính vì vậy, lòng hướng thiện của
mỗi người luôn có một sức cảm hóa rất lớn đối với những người xung
quanh. Những gì chúng ta làm đều tác động đến suy nghĩ, tình cảm và
hành vi của người khác.
Cuộc sống hằng ngày có biết bao sự việc xảy đến đòi hỏi chúng ta
phải có cách ứng xử thích hợp, sao cho đúng với lương tâm, với những
chuẩn mực đạo đức của xã hội. Khi có lòng hướng thiện, ta sẽ không bao
giờ muốn gây ra những điều xấu ác hoặc những hậu quả nguy hiểm cho
người khác, khiến cho xã hội phải gánh chịu. Thậm chí ta cũng không nên
có một ý nghĩ xấu nào đó về người khác. Trong rất nhiều trường hợp,
con người ta rất dễ gây ra những hành động nguy hiểm vì chỉ đơn thuần
nhìn thấy cái sai của người khác mà không hề thấy cái sai của mình, hoặc
chỉ vì cố tình tô đậm cái xấu của người khác mà phớt lờ hay “quên” mất cái xấu của bản thân mình.
Cho nên, lòng hướng thiện không chỉ bao hàm đức tính trung thực mà
còn bao hàm cả đức tính khiêm nhường. Bởi vì, nếu không trung thực thì
không thể thấy những điều chưa tốt của bản thân mình, và nếu không
khiêm nhường thì ta chỉ thấy những điều chưa tốt của người khác!
Những người sống hướng thiện luôn trung thực, vô tư, khiêm nhường và
hiền hòa một cách tự nhiên. Trong sâu thẳm cõi lòng của họ không có
chỗ cho những mưu đồ xấu xa, những thủ đoạn thâm độc, những toan tính
ích kỷ...
Bất kể người khác cư xử với ta như thế nào, bản thân ta vẫn phải nỗ
lực sống hài hòa trong mọi mối tương quan giữa bản thân ta với người
khác, với xã hội. Mỗi chúng ta phải có lập trường vững vàng về các giá
trị đạo đức và sống có trách nhiệm với người khác, với chính bản thân
mình. Bất cứ ai cũng cần biết suy nghĩ và cân nhắc trước khi thực hiện
một hành vi. Đứng trước bất cứ một sự việc nào, lòng hướng thiện đòi
hỏi chúng ta phải tìm hiểu kỹ lưỡng rồi mới có sự nhìn nhận, đánh giá
đúng đắn. Tuyệt đối tránh tình trạng nhận thức sai lầm về sự việc rồi
tiếp tục dẫn đến những hành vi sai lầm đáng tiếc.
Ngay cả khi người khác đối xử không tốt với ta, tìm cách gièm pha,
nói xấu sau lưng, thậm chí, âm mưu hãm hại ta, mà bản thân ta biết rõ
điều đó, ta vẫn phải bao dung, tha thứ cho người khác. Thay vì tìm cách
trả đũa họ bằng những cách thức tầm thường như họ đã gây cho ta, tốt
hơn là chúng ta hãy mở ra cho họ một con đường để họ sửa sai!
Tại sao chúng ta lại phải ứng xử như vậy? Bởi vì, trên cõi đời này,
lỗi lầm của thiên hạ nhiều như cỏ rác. Bản thân ta từ khi còn nhỏ đến
giờ cũng có rất nhiều lỗi lầm! Do vậy, bạn hãy biết sống bao dung, độ
lượng. Dù hiện giờ thiên hạ có thể chưa biết độ lượng với bạn, nhưng
bạn hãy cứ chủ động sống độ lượng với thiên hạ trước đi. Khi sống như
vậy, bạn sẽ không bị thiệt thòi gì đâu! Bởi vì, nếu lúc nào cũng tìm
cách xoi mói, chấp nhặt những lỗi lầm của người khác, thì chúng ta sẽ
không còn thời gian để tự hoàn thiện bản thân mình nữa.
* * *
Xuyên suốt cuốn sách này, chúng ta đã bàn cùng nhau nhiều vấn đề
liên quan đến nỗ lực sống hướng thiện. Nhưng tóm lại, có thể nói phương
châm sống của những người hướng thiện luôn là: “Nghiêm khắc với mình, độ lượng với người.”
Đây là điều đúng đắn mà bất cứ tâm hồn hướng thiện nào cũng phải theo.
Phương châm sống này có hai vế: một vế là về cách sống của bản thân ta
(cá nhân), vế sau còn lại là về cách sống của bản thân ta với người
khác (xã hội).
Vế thứ nhất đòi hỏi bản thân ta không thể buông thả cuộc đời mình
một cách dễ dãi. Một lối sống buông thả bản thân không thể giúp ta nên
người. Cuộc sống luôn đòi hỏi mỗi chúng ta phải biết tự nghiêm khắc với
chính mình để nên Người. Con người một khi càng biết tự nghiêm khắc
với chính mình bao nhiêu, thì càng có điều kiện để tự hoàn thiện bản
thân mình bấy nhiêu. Nói cách khác, nghiêm khắc với bản thân là điều
kiện không thể thiếu được đối với mỗi chúng ta để vững bước trên con
đường hướng thiện.
Còn vế thứ hai, đối với lỗi lầm của người khác, ta phải biết bao
dung, tha thứ (nhưng không đồng nghĩa với việc đồng lõa, bao che). Đối
với những việc cần phê bình, ta phải biết cách phê bình đúng mực trên
tinh thần góp ý xây dựng (tuyệt đối không được cả nể, bao che hay phê
bình lấy lệ). Bởi vì, con người một khi biết yêu mến điều thiện bao
nhiêu thì cũng đồng thời biết căm ghét cái xấu, cái ác bấy nhiêu. Nếp
sống hướng thiện cũng đòi hỏi mỗi chúng ta cần có lòng can đảm để nói
lên những điều sai trái, dũng cảm đấu tranh chống những điều tiêu cực,
bất công trong cuộc sống...
* * *
Nhìn chung, trong mọi trường hợp, hoàn cảnh của cuộc sống, chúng ta
cần biết nhìn nhận người khác ở nhiều phương diện, nhiều khía cạnh, để
vừa có thể nhận ra những mặt tốt ở họ, vừa có thể mở rộng lòng mình học
hỏi, noi gương họ. Bởi vì, trong cuộc sống, sẽ chẳng có ai hoàn toàn
là người xấu. Bất cứ người nào chúng ta gặp cũng có những điều tốt đáng
để chúng ta học hỏi. Chỉ khi nào sống và nghĩ được như vậy, chúng ta
mới có thể cùng nhau hướng đến cái thiện, cái đẹp trong cuộc sống. Bất
cứ một thái độ cực đoan nào chỉ đơn thuần nhìn thấy cái xấu của người
khác cũng đều ngăn cản ta tạo dựng mối quan hệ tốt đẹp với người khác.
Mỗi sáng thức dậy, bạn hãy tự hỏi mình: “Ngày hôm nay mình cần phải
làm gì để mối quan hệ giữa mình và người khác trở nên tốt đẹp hơn?” Mỗi
người hãy có ý thức đóng góp sức mình nhằm nghiêm khắc bài trừ những
điều xấu, những mặt tiêu cực còn tồn tại trong xã hội. Qua những gì
chúng ta đã sống và đã làm mỗi ngày, bắt nguồn từ lòng hướng thiện,
chúng ta có thể thực sự đem lại niềm vui và hạnh phúc cho bản thân, cho
người khác. Còn gì đẹp hơn nếu trong cộng đồng xã hội của chúng ta,
phần đông mọi người đều sống và mang trong mình hoài bão hướng thiện,
luôn hướng đến những giá trị đạo đức cao đẹp của cuộc sống. Khi đó, xã
hội sẽ “sạch” hơn rất nhiều và sẽ không còn phải lo lắng quá nhiều về những mặt trái, những bất ổn trong cuộc sống.
Qua những gì đúng đắn và tốt đẹp mà chúng ta đã làm, nhất định người
khác sẽ cảm nhận được tấm lòng tốt, tấm lòng lương thiện nơi ta. Ngay
cả những người đang phải sống trong tâm trạng cùng cực đớn đau, thậm
chí tội lỗi, tuyệt vọng, vẫn sẽ nhận ra ý nghĩa của lòng hướng thiện
nơi chúng ta. Qua đó, ta có thể đánh thức nơi họ những tình cảm tốt
đẹp: lòng yêu thương, tính độ lượng, vị tha... cùng biết bao phẩm chất
đạo đức cao đẹp khác. Như vậy, lòng hướng thiện đúng nghĩa nơi bản thân
ta không chỉ có tác dụng làm thay đổi cuộc đời ta, mà còn góp phần làm
thay đổi cuộc đời của những cá nhân đang lạc bước trong cuộc sống,
hướng họ trở về nẻo chính đường ngay, trở thành những thành viên tích
cực của xã hội.
Như vậy, khi chúng ta nỗ lực sống với lòng hướng thiện, chúng ta có
thể sống tốt, sống đẹp với mọi người, đồng thời có thể đón nhận từ mọi
người tình cảm yêu mến, trân trọng. Chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng
một cách vững chắc rằng, khi mình nỗ lực sống hướng thiện và cư xử tốt
với mọi người, thì mọi người cũng sẽ sống tốt với chúng ta. Họ sẽ sống
và hành động dựa trên lẽ phải và những chuẩn mực đạo đức của xã hội.
Để rồi từ đó, họ sẽ quyết tâm đồng hành cùng chúng ta trên những nẻo
đường hướng thiện.
* * *
Cuối cùng, để tiến tới một xã hội hướng thiện thì bên cạnh nỗ lực
của mỗi cá nhân, cách thức tổ chức, quản lý các lĩnh vực của đời sống
xã hội cũng rất cần phải được tiến hành một cách hợp lý, khoa học hơn,
nhân bản hơn! Những chủ trương, đường lối, chính sách phát triển xã hội
phải hợp lý, phù hợp với thực tiễn. Khi đó, những điều kiện tốt đẹp của
xã hội sẽ có tác dụng cổ vũ, khích lệ từng người công dân sống trong
xã hội dễ dàng vươn tới lẽ phải và điều thiện nhiều hơn. Điều đó sẽ tạo
động lực thúc đẩy xã hội phát triển hài hòa, ngày càng tiến nhanh hơn
trên con đường vươn tới hạnh phúc và sự công bằng xã hội.