Như Lạt ma
Atisha đề cập trong Đại Luận giảng về Con Đường Tiệm thứ dẫn tới Giác ngộ:
Chúng ta
theo đuổi trong hy vọng được toại nguyện, nhưng việc theo đuổi tham muốn chỉ
đưa dẫn tới sự bất mãn.
Trong thực tế,
kết quả của việc theo đuổi tham muốn chỉ là sự bất mãn. Bạn cố gắng liên tục
nhưng chỉ có bất mãn.
Theo đuổi tham
muốn và không được toại nguyện là vấn đề chính của sinh tử. Ví dụ như việc mắc
bệnh ung thư hay AIDS không phải là vấn đề chính. Nếu so sánh với vấn đề theo
đuổi tham muốn và không được toại nguyện, thì ung thư và AIDS không là gì cả;
chúng không tiếp tục từ đời này sang đời khác. Trong khi bạn có một đời người
toàn hảo, nếu bạn không làm điều gì đó về vấn đề tham muốn trong đời này, thì
nó sẽ tiếp tục từ đời này sang đời khác.
Việc theo đuổi
tham muốn không ngừng trói buộc bạn với sinh tử khiến bạn thường xuyên kinh
nghiệm những đau khổ của sáu cõi. Liên tục – bất tận. Nếu bạn không ngừng theo
đuổi tham muốn thì không có sự toại nguyện thực sự, không có an bình thực sự.
Việc theo đuổi tham muốn chỉ dẫn bạn tới sự bất mãn và kinh nghiệm không dứt
những nỗi khổ của sinh tử trong một trong sáu cõi.
Chính tư tưởng
về tám pháp thế gian đã liên tục mang lại mọi bệnh tật làm chúng ta vô cùng
kinh hãi. Liên tục từ đời này sang đời khác, nó mang lại mọi vấn đề nghiêm
trọng mà một con người có thể kinh nghiệm; nó tạo nên nghiệp để chúng ta không
ngừng kinh nghiệm những vấn đề này. Tư tưởng về tám pháp thế gian, sự tham muốn
bám luyến vào cuộc đời này, chính là căn bệnh trầm trọng nhất. Nếu so với những
pháp thế gian thì những vấn đề khác chẳng là gì cả.
Nếu bạn không
có tư tưởng về tám pháp thế gian là cái cột trói bạn với sinh tử thì cho dù
người nào đó giết hại bạn, tất cả những gì bạn làm là chuyển hóa sang một thân thể
khác. Tâm thức bạn nhận thân người toàn hảo khác hay đi tới một cõi thuần tịnh.
Việc bạn bị giết thì như một điều kiện (duyên) để chuyển sang một thân thể khác.
Nhưng nếu bạn có tư tưởng về tám pháp thế gian và không thực hành Pháp, thì mặc
dù chẳng ai giết bạn và bạn sống tới một trăm năm, bạn thường xuyên sử dụng
thân người quý báu của bạn để tạo nên những nguyên nhân của các cõi thấp; bạn
sử dụng tái sinh may mắn của bạn để gây nên nguyên nhân của những tái sinh bất
hạnh không có cơ hội để thực hành Pháp. Bạn càng sống lâu thì càng tạo thêm
nghiệp tiêu cực, là những điều khiến bạn phải sống trong những cõi thấp và kinh
nghiệm đau khổ trong nhiều kiếp. Vì thế, tư tưởng về tám pháp thế gian này thì
còn tai hại hơn nhiều nếu so với kẻ thù nào đó chỉ đơn thuần giết chết bạn.
Trích dẫn của
Lạt ma Tsong Khapa về việc theo đuổi sự tham muốn nói tiếp:
Tham muốn
mang lại rất nhiều vấn đề khác. Bởi theo đuổi tham muốn, tâm trở nên thô nặng
và không an bình.
Hàng trăm vấn
đề đến từ sự bất mãn. Khi tham muốn thật mạnh mẽ, ta rất dễ trở nên sân hận,
chẳng hạn như thế. Bám luyến càng mạnh thì sân hận phát khởi càng mãnh liệt.
Nếu bạn không bám luyến quá nhiều thì bạn không quá sân hận khi ai đó làm bạn
khó chịu. Bạn có thể vẫn bị bối rối nhưng ít hơn trước đó. Sân hận, ganh tị và
v.v.. phát khởi trong mối liên quan với sự bám luyến. Do bám luyến mà những tư
tưởng tiêu cực khác này xuất hiện. Khi bất kỳ cái gì trong những tư tưởng tiêu
cực này xuất hiện, bạn tạo nên nghiệp tiêu cực, nguyên nhân của những cõi thấp.
Khi tâm bạn bị
tham muốn áp đảo, hoàn toàn bị vẩn đục bởi tham muốn, bạn không thể thiền định.
Cho dù bạn có một vài ý niệm về tánh Không, chẳng hạn thế, thì bạn khó có được
cảm nhận nào về nó. Khi tâm bạn yên tĩnh và bình an, bạn có thể có cảm nhận nào
đó về nó; nhưng khi tâm bạn bị vẩn đục, một màn sương mù dày đặc bao phủ mọi
sự, bạn không thể thiền định về tánh Không. Hơn nữa, bạn không thể nghĩ về
những khiếm khuyết của sự tham muốn.
Khi bạn tham
muốn mạnh mẽ một đồ vật, bạn trở nên rất khổ sở nếu bạn không thể gần nó. Bạn
không thể thanh thản; thân bạn không được nghỉ ngơi bởi bạn không thư thản
trong tâm hồn. Vì tâm bạn không thư thản do sự tham muốn nên mặc dù có thể bạn
chẳng có công việc đặc biệt khó khăn nào để làm, bạn cũng không có sự thoải mái
hay thư dãn vật lý.
Có nhiều ví dụ
như thế về những khiếm khuyết của sự tham muốn. Hãy nghĩ về những người nghiện
rượu và những người nghiện ma túy. Cuộc sống của họ trở nên khốn khổ, phóng túng,
tới độ họ không thể làm bất kỳ điều gì. Hơn nữa, họ làm tổn hại sự tỉnh giác và
trí nhớ của họ.
Bệnh tật đến từ
tâm bất mãn của sự tham muốn, tư tưởng xấu ác của các pháp thế gian, bởi sự bất
mãn tạo nên những điều kiện (duyên) cho bệnh tật. Rồi thì bạn bị bệnh trong
nhiều năm, cùng sự hao tốn khổng lồ không ai mong muốn hàng nhiều ngàn đô la.
Khi bạn không thể kiếm tiền một cách đúng đắn, bạn phải ăn cắp. Tâm bạn trở nên
rối loạn; bạn suy sụp tinh thần và trở nên điên cuồng. Khi ấy bạn phải tốn rất
nhiều thời giờ và tiền bạc trong các cuộc tư vấn tâm lý và thậm chí bạn có thể
kết thúc cuộc đời trong một viện tế bần.
Và đâu là căn
nguyên của tất cả những điều này? Đó là một khoảnh khắc của sự tham muốn không
thể kiểm soát được. Khoảnh khắc ấy khi bạn không tự bảo vệ mình để thoát khỏi
tư tưởng về tám pháp thế gian, khi bạn không thực hành Pháp, sẽ mang lại rất
nhiều vấn đề. Những vấn đề tiếp tục và tiếp tục năm này sang năm khác, khiến bạn
phải tốn kém rất nhiều tiền của và làm cho đời bạn phức tạp và khó khăn một
cách không cần thiết. Mọi sự âu lo và tốn kém này là do tư tưởng về tám pháp
thế gian. Nếu ngay từ lúc đầu, bạn gìn giữ để không dính mắc vào các pháp thế
gian, thì tất cả những năm tháng của những vấn đề và tổn phí không mong muốn đó
đã không xảy ra. Bạn chẳng bao giờ phải kinh nghiệm chúng.
Thật rõ ràng
đây chính là nguồn mạch của bệnh AIDS, nó xuất hiện khi một người bị tám pháp
thế gian sai sử. Khi tôi hỏi những người bị lây nhiễm AIDS qua đường tình dục rằng
trạng thái tinh thần của họ ra sao khi bắt đầu kinh nghiệm những triệu chứng,
một số người nói rằng đó là một tham muốn tình dục hết sức mạnh mẽ. Trong thời gian
của trạng thái tinh thần vô-đạo đức đó, mỗi ngày họ bắt đầu lên cơn sốt, đổ mồ
hôi và yếu ớt.
Về cơ bản thì
mọi bệnh tật, kể cả bệnh AIDS và ung thư, xuất phát từ tư tưởng về tám pháp thế
gian. Những vấn đề quan hệ thì cũng thế: cách này hay cách khác, nếu ta không
nỗ lực để có được sự kiểm soát nào đó, những vấn đề quan hệ có thể cứ tiếp
diễn. Cuộc sống trở thành địa ngục – trước khi đi tới địa ngục thực sự, ta kinh
nghiệm địa ngục với một thân người. Có địa ngục ở khắp mọi nơi. Bạn cảm thấy
hoàn toàn bị sập bẫy, ngạt thở. Thậm chí bạn không thở được.
Khi tham muốn
của bạn không được đáp ứng, khi bạn không có được những gì bạn muốn, đây là
thời gian mà sự suy nhược thần kinh và những tư tưởng muốn tự tử xảy ra. Mới
đây một người học Pháp ở Thụy Sĩ đã có những vấn đề như thế và đã tự tử. Anh ta
treo cổ tự vẫn. Tôi nghĩ rằng anh ta đã nghe một vài bài giảng Pháp nhưng đã
không thực hành hay nhập thất nhiều. Anh ta có một công việc rất tốt, kiếm được
rất nhiều tiền, nhưng anh có những vấn đề về mối quan hệ.
Bởi những loại
vấn đề này, bạn có thể đã nhiều lần kinh nghiệm về tư tưởng tự vẫn, về việc
chấm dứt đời người của bạn. Về cơ bản thì đây là một khiếm khuyết của tư tưởng
tham muốn thế gian.
Geshe Kadampa
Gonpawa, người có sự thấu thị và nhiều chứng ngộ khác, đã nói:
Nếu ta
thọ nhận bốn kết quả đáng ao ước của sự thoải mái, vật chất, tiếng tốt, và sự
khen ngợi từ một hành động được thực hiện với tư tưởng về tám pháp thế gian,
thì đó chỉ là kết quả trong đời này và không có lợi lạc trong những đời sau. Và
nếu hành động ấy mang lại bốn kết quả không đáng ao ước thì ta cũng chẳng được
lợi lạc gì ngay cả trong đời này.
Dù thế nào
chăng nữa, thường thì những hành động được làm với tư tưởng tám pháp thế gian
mang lại bốn kết quả đáng ao ước cuối cùng sẽ dẫn tới bốn kết quả không đáng ao
ước. Ví dụ như trong việc kinh doanh, bạn có thể gặt hái được thành công này
sau thành công khác; do bởi thành công đó, càng lúc bạn càng hành động với tư
tưởng về tám pháp thế gian. Sau một thời gian, nghiệp thành công của bạn chấm
dứt, và nghiệp thất bại được trải nghiệm. Chỉ trong một ngày bạn có thể trở
thành một kẻ hành khất. Một ngày nào đó bạn là một tỉ phú; ngày hôm sau, thậm chí
bạn không biết cách làm sao trả tiền thuê nhà và nuôi sống gia đình bạn. Toàn
bộ cuộc đời bạn sụp đổ.
Đây là bởi bạn
hành động với tư tưởng tám pháp thế gian. Mặc dù bạn đã thành tựu sự tiện nghi
vật chất, bạn không thỏa mãn và tiếp tục hành động với tư tưởng về các pháp thế
gian. Do sự thành công của bạn trong quá khứ, một ngày nào đó nghiệp thành công
của bạn bị cạn kiệt, và mọi sự sụp đổ. Người mới hôm qua còn giàu có, không chút
bận tâm về mặt tài chánh, bất ngờ hôm nay phải bận tâm ngay cả việc chăm sóc
gia đình. Anh ta không biết phải làm gì và không thể ăn hay ngủ.
Cho dù bạn
thành công trong việc trộm cắp một, hai, hay ba lần, chẳng hạn thế, thành công
của bạn không thể tiếp tục vô hạn định. Bạn cần phải kiểm soát tham muốn của
bạn; bạn cần phải thấy hài lòng. Nếu không, cứ tiếp tục trộm cắp thì chắc chắn
một ngày nào đó bạn sẽ bị bắt. Cho dù sai lầm đó ra sao, bằng cách liên tục lập
đi lập lại nó, một ngày kia chắc chắn nó sẽ trở thành một vấn đề lớn. Khiếm
khuyết khác của sự tham muốn là cuối cùng nó dẫn tới rất nhiều điều không đáng
ao ước.
Tự giải thoát
bản thân khỏi tham muốn là một sự bảo vệ vĩ đại. Cắt đứt sự bám luyến vào một
đối tượng hay một người có nghĩa là mọi tâm tiêu cực khác không phát khởi, và
bạn không tạo nên những nghiệp tiêu cực ấy như một kết quả. Nó mang lại cho ta
sự bảo vệ không thể tin nổi. Thông thường thì bởi bám luyến vào một đối tượng đặc
biệt, bạn tạo nên nhiều nghiệp tiêu cực trong mối quan hệ với nhiều chúng sinh
khác. Nhờ cắt đứt bám luyến, bạn ngăn chặn được những nguyên nhân của các cõi
thấp.
An bình vĩ đại
xuất hiện khi bạn tự giải thoát mình khỏi tư tưởng tham muốn. Hãy tập trung vào
sự an bình đích thực này khiến bạn có thể lập tức kinh nghiệm bằng cách tự giải
thoát mình khỏi tham muốn. Khi bạn tập trung vào điều này thì không có vấn đề
gì. Khi bạn nỗ lực đạt được hạnh phúc vĩ đại này, an bình thực sự này, hạnh
phúc nhất thời trở nên không đáng kể và không quá khó khăn để từ bỏ – có lẽ
cũng vui thú như khi bạn nhặt được tờ giấy vệ sinh đã sử dụng. Nếu bạn
tỉnh giác về điều này thì bạn không có nguy cơ trở nên tuyệt vọng hay điên loạn.
Vì thế ta có
thể thấy, cho dù gặp bao nhiêu vấn đề chăng nữa thì ta cũng không thể có chọn
lựa nào khác ngoài việc phải thực hành Pháp. Và thực hành Pháp có nghĩa là làm
chủ tâm ta, làm chủ sự tham muốn. Hãy quên việc sống một cuộc đời khổ hạnh của
việc thực hành Pháp thuần túy; ở mức độ tối thiểu, chúng ta cần làm chủ tham
muốn để có an bình nội tâm và hạnh phúc của cuộc đời này, và để ngăn chặn sự
phát triển của các vấn đề.