Điểm đặc biệt thứ nhất của chợ Gò Găng là chợ họp lúc trời nhá nhem và và tan khi trời hưng hửng sáng. Thế nên chợ còn được gọi là chợ gà gáy. 

Điểm đặc biệt thứ hai là chợ chỉ bán một món hàng duy nhất là nón lá thô, vật dụng làm nón. Các hoạt động bán mua diễn ra dưới ánh đèn dầu le lói, chỉ đủ để người mua kẻ bán xem chất lượng nón và nhìn thấy đồng tiền đưa qua thối lại. 

Vẻ đẹp của chợ nón buổi sớm mai.

Là chợ nhưng chợ nón đêm Gò Găng không xô bồ ồn ào, chỉ đủ làm lao xao một góc miền quê tĩnh mịch. Các chị, các cô khi hoàn thành xong khoảng 10 - 20 chiếc nón lại mang đến chợ bán. Mỗi ngày người làm giỏi  làm được khoảng  7 - 10 cái nón với giá 10.000 đồng. Nghề làm nón thu nhập không cao nhưng tận dụng được thời gian rảnh rỗi  lúc nông nhàn.

Ở chợ nón, người mua, người bán dường như đều quen biết nhau, cách xưng hô đầy thân mật , giọng xứ nẫu nghe chân chất. Bán xong mấy chồng nón, các cô  lại mua  các vật dụng dùng để làm nón và trở về để ra đồng. Tan chợ, những người thu mua nón vận chuyển nón Gò Găng đến khắp mọi miền đất nước, có khi phân phối tận thị trường Lào, Campuchia.

Chiếc nón được gìn giữ trong phiên chợ từ bao đời nay.

Chợ nón Gò Găng được hình thành từ thời Tây Sơn, làng nghề ra đời chủ yếu  phục vụ cho binh lính của vua Quang Trung với tên gọi nón ngựa. Trên đỉnh nón được gắn chụp bạc hoặc đồi mồi có chạm trổ long, ly, qui, phụng. Quai nón được làm bằng những dải lụa đỏ hoặc xanh, chỗ dưới cằm có chỏm tua.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử và thay đổi của thời gian, chiếc nón Gò Găng bây giờ là sự kết hợp các chi tiết giữa nón bài thơ xứ Huế và nón ngựa Tây Sơn ngày xưa. Chợ nón họp vào giờ oái oăm được giữ từ xa xưa, mọi người theo thói quen đến bây giờ. Không còn ai nhớ phiên chợ đầu tiên là khi nào. Trải qua hàng trăm năm, chợ nón Gò Găng ngày càng sầm uất dưới ánh đèn leo lét, vừa đẹp vừa nên thơ, vừa mờ ảo.

Từ Nam chí Bắc, nón lá Gò Găng đã trở thành vật dụng thân thiết cho người lao động một nắng hai sương, cho các cô các chị đi chợ, đi chùa. Hình ảnh những cô gái, các bà, các chị miệt mài với từng mũi kim mũi chỉ, bàn tay mềm mại vuốt từng thếp lá nên thành thơ ca:

Gò Găng có nón chung tình

Ở đây có thiếp một dạ với mình mình ơi!

Chợ bán nón và các sản phẩm làm nón.

Nếu bạn có dịp đi ngang An Nhơn đất Bình Định, đừng quên dành thời gian ghé lại  phiên chợ độc đáo này để cảm nhận thêm về một nét đẹp văn hóa của mảnh đất đầy nắng gió nhưng sâu nặng nghĩa tình này và để hoài niệm về một quá khứ hào hùng của đội quân người anh hùng áo vải.  

Bài và ảnh: Duyên Mới