Mỗi chàng trai đều được nhận một gói hạt
giống hoa như nhau, rồi đem về ương lên nếu cây hoa nào đẹp nhất ta sẽ
chọn làm hoàng tử và được cưới cô công chúa. Thời hạn trong một tháng,
các chàng trai ai nấy cũng đều vui vẻ phấn khởi, vì việc kén chọn hoàng
tử quá đơn giản chỉ chịu khó chăm sóc một chậu hoa thật đẹp sẽ được một
cô công chúa xinh đẹp kiều diễm và giang sơn gấm vóc.
Đến kỳ hạn, mỗi chàng trai đều đem đến những chậu hoa thật là xinh đẹp, không thể
chê vào chỗ nào được, người đến xem ai cũng trầm trồ khen ngợi những
chậu hoa đẹp tuyệt vời, ít thấy từ xưa nay. Vậy mà nhà vua và hoàng hậu
vẫn không hài lòng trước vẻ đẹp sặc sở của các chậu hoa. Như còn đang chờ đợi một cái gì đó.
Các chàng trai bây giờ đang hồi hộp và nao nức, để chờ đợi kết quả ai cũng có vẻ mặt hết sức là hân hoan. Bỗng có một chú bé ôm một chậu đất không chạy vào, vừa khóc, vừa mếu máo trông rất thảm thương. Vua mới hỏi: “Vì cớ sao con lại khóc?” Chú bé thật thà thưa: “Tháng trước con nhận được gói hạt giống hoa đem về con tìm đất tốt, phân bón đầy đủ, chậu đẹp con chăm sóc hết sức kỹ lưỡng và chu đáu, vậy mà không có một cây hoa nào mọc lên” Vua bấy giờ mới cảm thấy hài lòng vì đã tìm ra vị hoàng tử tương lai. Vua dẫn chú bé ra trước mặt mọi người tuyên bố “Đây mới chính là hoàng tử của ta” làm cho tất cả các chàng trai đang có mặt cảm thấy khó chịu trước lời tuyên bố chắc nịch của nhà vua.
Bỗng dưng mọi xôn xao bàn tán đều ngưng bặt, mọi người đều chờ sự giải thích của nhà vua. Nhà vua tuyên bố chú bé này xứng đáng là hoàng tử của ta,
vì sao? Vì chú bé này rất “Thành thật” ta đang cần một con người thành
thật! Ngừng một lúc rồi nhà vua nói tiếp, hạt giống mà ta trao cho các
ngươi đã bị luộc chín không thể
nào lên được. Các chàng trai trẻ nghe nhà vua nói như thế mọi người tự
nhìn lại nhau, đồng nói lên quả thật tất cả chúng con đều gian dối. Vì
sợ không có chậu hoa đẹp nên chúng con đã mua cây hoa khác thế vào. Cuộc thi đã chấm dứt, chú bé được chọn làm hoàng tử.
Thành thật có nghĩa là không dối gian. Thành thật là một đóa hoa thơm của đạo đức, là bản chất tốt của bậc
hiền thánh. Người thiếu thành thật là người hay dối gạt kẻ khác. Tại
sao mọi người hay gian dối? Khi gian dối như thế chúng ta sẽ được gì!
Được lợi trước mắt, nhưng họa lại lâu dài cho mình và người mai sau.
Câu chuyện trên đã cho ta một bài học đạo lý hết sức đơn giản mà giá trị của nó không thể
nghĩ bàn. Ở đời ít ai can đảm dám nhận chịu sự thật và nói lên sự thật.
Do đó sống với nhau toàn bằng các hình thức giả dối bên ngoài để được
lòng nhau. Sự tiến bộ của tiện
nghi văn minh vật chất làm cho con người càng ngày nghiêng về hưởng thụ
nhiều hơn. Vì muốn mọi người chung quanh cung kính và ngưỡng mộ mình,
nên ít ai ý thức giữ được lòng thành thật. Đó là một sự thật quá đau
buồn của thế
nhân trong cuộc sống hiện tại, mặc dù ai cũng biết rằng thành thật là
một đức tính tốt. Từ người thân trong gia đình cho đến mọi người trong
xã hội, ai cũng muốn người khác thành thật với mình. Nhưng thực tế đã
cho chúng ta thấy, hầu như mọi người đều sống giả dối với nhau nhiều
hơn. Nên dân gian có câu châm biếm mĩa mai:
“Lèo lách lừa lọc lẹ lên lương,
Thật thà thành thật thường thua thiệt”.
Nên người sống thành thật
rất bị nhiều người ghét bỏ và kẻ xấu có thể lợi dụng hãm hại. Tuy nhiên
người có tấm lòng từ bi rộng lớn và vị tha thì lúc nào cũng thành thật.
Chúng ta không vì thế mà trở nên điêu ngoa xảo trá do những tổn thất nho nhỏ vì quyền lợi mà bỏ đi tấm lòng thành thật của mình.
Tiền bạc lợi dưỡng mất đi chúng ta có thể làm kiếm lại được. Một khi
lòng thành thật mất đi chúng ta sẽ trở thành một con người không có nhân cách đạo đức tốt. Người có nhân cách đạo đức thì luôn được hưởng những đặc ân tốt đẹp, dù kẻ xấu có muốn hãm hại cũng không làm gì được. Chúng ta có thể qua mắt được pháp luật, dối gạt mọi người, nhưng không thể
dối gạt chính mình và luật nhân quả rất công bằng sòng phẳng, khi hội
đủ nhân duyên. Ngày nay trong xu hướng thời đại phát triển con người
càng đông, vì thế nhu cầu sự sống càng nhiều, các nhà kinh doanh dựa
theo lòng tham của con người để quảng cáo sai sự thật về sản phẩm của mình nhằm lừa bịp khách hàng. Cho nên dân gian có câu: “Mua lầm chớ không bán lầm”.
Một số người tu vì muốn
người khác cung kính mình để được nhiều lợi dưỡng tiếng tăm, mình chưa
chứng đạo đạt đạo mà dối xưng mình đã đắc đạo. Vì lợi dưỡng cho chính
mình mà chúng ta lạm dụng nói dối, trong nhà Phật gọi là đại vọng ngữ.
Ai phạm vào tội này quả báo về sau rất nặng nề, vì đã lạm dụng sự cung
kính lợi dưỡng của nhiều người. Chúng ta có thể lừa dối một người hoặc nhiều người trong một thời gian nào đó, chứ không thể lừa dối mọi người mãi mãi. Sự thật vẫn là sự thật, một lúc nào đó sức mạnh của chân lý sẽ được phơi bày.
Vậy, vì sao con người ta hay gian
dối, nói dối như vậy có mục đích gì? Phần lớn con người ta nói dối có
hai mục đích: Nói dối để đem lại lợi ích cho mình, nói dối để vu khống
hại người. Thông thường người tu nói dối để được sự cung kính và lợi
dưỡng, hoặc nói dối để che đậy lỗi lầm của mình.
Có năm vị Tỳ kheo vì muốn mọi người cúng dường nhiều nên đã nói dối
mình đắc đạo, do đó sau khi chết bị đọa vào ác đạo vô số kiếp để trả
quả. Đến khi được làm người thì làm người hèn hạ thấp kém. Hoàng hậu Mạc
Lợi sau khi đảnh lễ đức Thế Tôn và cung kính cúng dường xong, mới ngồi
sang một bên hỏi rằng, con nhiều đời do gieo nhân gì mà hiện tại được
làm hoàng hậu. Phật mới nói, ở nhiều kiếp lâu xa do hoàng hậu là một
Phật tử thuần thành, đã cung kính cúng dường năm vị Tỳ kheo, năm người
này đã nói dối mình đắc đạo nhưng lại không tu
hành gì hết chỉ thọ hưởng cho qua ngày tháng. Đến khi chết vô số kiếp
bị đọa vào ba đường ác để chịu quả khổ đau. Trong đời hiện tại được sinh
trở lại làm người nô lệ hạ tiện và trở lại phục dịch cho hoàng hậu.
Nghe đến đây, bà hoảng hốt mới hỏi đức Phật rằng: “Vậy năm thầy đó đang làm gì cho con”. Đức Phật mới từ tốn trả lời: “Bốn người khiêng kiệu, một người dọn dẹp chà rửa nhà vệ sinh cho bà.”
Hoàng hậu sau khi biết được nguyên nhân cho nên tuyên bố phóng thích
năm người đó. Nhưng năm người này vì duyên nợ năm xưa chưa hết nên đã
xin bà tiếp tục làm công việc đó vô điều kiện.
Câu chuyện trên là một bằng chứng
thiết thực để cảnh tỉnh những người tu hành như chúng ta hiện nay. Người
đang hướng dẫn sự thật của chân lý cuộc đời, kêu gọi và khuyên nhũ mọi người hãy nên sống thành thật, tức không dối
gạt người khác. Một sự bất tín, vạn sự bất tin. Một lần nói dối đã làm
cho mình mất uy tín, thì một vạn lần sau, dù chúng ta có nói đúng làm
đúng, nhưng khó có ai tin. Tuy nhiên có những chuyện ta cần phải nói dối
để cứu người tai qua nạn khỏi, nếu nói sự thật sẽ làm hại cho kẻ khác.
Ngày nay vì nhu cầu sự sống các dịch vụ quảng cáo thường nói sai sự thật
để kích thích lòng tham của nhân loại, con người ta vì tham tốt tham rẻ nên bị sụp bẫy các nhà kinh doanh. Tán tận lương tâm hơn,
vì lợi dưỡng mà một số người đã dùng hóa chất độc hại để đưa vào thức
ăn thực phẩm cho con người bất chấp hậu quả bệnh hoạn chết chóc về sau.
Nhan nhãn mỗi ngày báo chí thường đăng tin ngộ độc thức ăn tập thể, do
lòng tham con người quá đáng nên chỉ biết lợi nhuận trước mắt mà không biết hậu quả về sau. Vậy mỗi người chúng ta, hãy nên thành thật như chú bé ôm chậu không, mà được làm hoàng tử.
a. Nói sự thật đem lại lợi ích cho người nghe.
b. Nói sự thật đem đến sự tác hại cho người nghe.
c. Nói dối đem lại lợi ích cho người nghe.
d. Nói dối đem đến tai hại cho người nghe. (hoặc hại mình)
Đây là bốn trường hợp nói thật và nói dối, chúng ta phải xem xét từng nguyên nhân để không làm tổn hại cho tha nhân.
Trường hợp thứ nhất: Nói sự thật để đem lại lợi ích cho người nghe, như chúng ta nói về sự công bằng của luật nhân quả và lý duyên sinh, nói cho đủ là nhân duyên quả. Ai gieo nhân gì sẽ gặt quả đó, dù trăm kiếp ngàn đời vẫn không mất,
khi hội đủ nhân duyên quả báo hoàn tự hiện. Chỉ có người làm việc đại
thiện hoặc đại ác thì quả báo có thể thay đổi theo chiều hướng khác.
Người hay giết hại thì quả báo bị giết hại trở lại, chết yểu hoặc bị
bệnh tật triền miên. Người hay bố thí thì được quả báo giàu sang có
nhiều của cải,
người hay khiêm hạ thì sẽ được địa vị cao. Người hay siêng năng học hỏi
sẽ được thông minh sáng suốt, người hay vô ngã vị tha sống vì mọi người
thì sẽ được đạo đức chói sáng như hương thơm bay ngược chiều gió vậy.
Trường hợp thứ hai: Nói sự thật đem lại tác hại cho người nghe nhiều khi gây ra hậu quả không thể lường. Có một thầy Tỳ kheo vì không dám
nói sự thật sợ chúng sinh bị quả khổ, nên bị nghi ngờ là kẻ cắp chiếc
nhẫn kim cương, do đó bị chủ nhà đánh đập một cách tàn nhẫn. Trên đời
này có rất nhiều người khi đã ý thức được lợi ích của lời nói chân thật, nên dứt khoát không bao giờ nói dối và cũng không bao giờ nói lên sự thật để hại người hại vật. Đó là hạnh chân thật của những vị Bồ tát phát tâm đi vào đời vì lợi ích chúng sinh.
Vị Tỳ kheo vì thương chúng sinh nên không dám
nói sự thật, chấp nhận bị gia chủ đánh thê thảm thân mình đầy thương
tích. Đến khi con ngỗng vô tình bị con trâu điên đạp lên mình chết liền
tại chỗ. Lúc này vị Tỳ kheo mới nói rằng con ngỗng đã nuốt chiếc nhẫn.
Gia đình liền cho người mổ con ngỗng và lấy lại được chiếc nhẫn. Sau đó
cả gia đình đều quỳ xuống lễ lạy để tạ lỗi sám hối, mong ngài tha thứ
cho. Vị Tỳ kheo vì thương chúng sinh sợ chúng bị giết hại, nên không dám
nói lên sự thật đành cam chịu oan bị đánh đập. Nếu nói về lý rốt ráo
thì vị Tỳ kheo tu theo hạnh nhẫn nhục Ba la mật, nên chấp nhận chịu đau
thương về phần ta, thà mình chịu hy sinh thiệt thòi chớ không để kẻ khác đau khổ.
Nếu nói về tình người, vị Tỳ kheo khi thấy con ngỗng nuốt chiếc nhẫn, chỉ báo với chủ nhà thì mọi việc sẽ êm đẹp, vì phước của loài vật kém hơn con người. Chiếc nhẫn lại là của nhà
vua gởi làm dùm, nếu thật sự bị kẻ gian lấy đi thì gia đình nọ sẽ chịu
họa thê thảm biết chừng nào. Trong cơn khủng hoảng lo sợ về sự mất mát
ấy, hỏi sao gia đình nọ không tàn nhẫn vì trong nhà lúc đó chỉ có vị Tỳ kheo, nếu ngài không lấy thì ai lấy. May mà sự việc đã được sáng tỏ, con ngỗng bị trâu giẫm chết, nếu không thì sao? Chúng ta giả sử nếu con ngỗng không bị
chết đột ngột như vậy, thì chuyện gì sẽ xảy ra. Vị Tỳ kheo sẽ bị bắt
đưa lên vua xét xử, nếu đặt ta vào trường hợp đó sẽ chỉ ngay con ngỗng
là thủ phạm, coi như mọi việc sẽ êm xuôi. Đằng này, vị Tỳ kheo biết con
ngỗng như vậy tại sao lại lặng thinh để chấp nhận bị đánh đập, mà không một lời than oán. Đây là công hạnh cuối cùng của Bồ tát, nên đã an nhẫn chịu mọi thống khổ thế cho chúng sinh, nếu nói liền con ngỗng sẽ bị giết và ngài sẽ không thành tựu hạnh nhẫn nhục Ba la mật.
Câu chuyện trên dường như thấy hoang đường, người đọc khó có thể chấp nhận được vì nó ngoài sự hiểu biết của ta.
Bởi chỗ này, chỉ có Bồ tát với Bồ tát mới thông hiểu được. Đa số người
thế gian cho đó là phi lý, con ngỗng nuốt chiếc nhẫn thì cứ nói nuốt
chiếc nhẫn có sao đâu. Thôi thì chỗ này mỗi người tự quán chiếu suy tư,
sẽ thấy được giá trị thiết thực của nó.
Còn có trường hợp nói dối để đem lại lợi
ích cho người nghe và ngược lại nói dối sẽ đem lại tai hại cho người
nghe. Như chúng ta đang thấy một người cầm dao đến để tìm người giết,
nếu ta nói sự thật thì việc gì sẽ xảy ra? Tất nhiên án mạng sẽ xảy ra
nhẹ lắm cũng kẻ tù người tội. Cho nên nói đúng sự thật cũng chưa hẳn là
tốt, chúng ta phải biết tùy thời, tùy duyên, nói làm sao đem lại lợi ích
cho nhiều người.
Phong Trần Trúc Giác
