1) Thư viện lưu động là gì?
Đến tham quan đường sách trên đường hoa Nguyễn Huệ xuân Nhâm Thìn
2012, chúng ta sẽ thấy một chiếc xe tải bít bùng sơn trắng, giống như
một xe truyền hình lưu động bên hông có đặt một màn hình mỏng cỡ lớn,
thân xe kẽ dòng chữ “Thư viện Khoa học Tổng hợp TPHCM – Mobile Library”.
Đó là Thư viện lưu động, hay vắn tắt hơn, thư viện xe.
Thư viện lưu động là một thư viện nhỏ đặt trên xe, nhằm phục vụ cho
một nhóm bạn đọc định hướng, tại một địa điểm nhất định, thường là nơi
tụ tập đông người, nhất là đông trẻ em, để phục vụ cho những mục tiêu
truyền thông xác định, trong đó có thể gồm cả tuyên truyền, quảng bá,
quảng cáo…
Thư viện lưu động được sử dụng không phải chỉ như một sự bổ sung sự
khiếm khuyết thư viện ở một địa phương, mà chính ra nó có chức năng
thúc đẩy việc đọc sách đối với một nhóm đối tượng trong một hoàn cảnh
nhất định. Thí dụ Thư viện lưu động có thể phục vụ bạn đọc thiếu nhi tại
vườn Tao Đàn sáng chủ nhật, để mời gọi các em thiếu niên, nhi đồng đến
vui chơi tại công viên đến đọc sách, đưa việc đọc sách thành một trong
những hoạt động vui chơi, thư giãn tại công viên, dù là phòng đọc thiếu
nhi của Thư viện Khoa học Tổng hợp TPHCM cách công viên chưa tới 1km.
Thư viện lưu động không chỉ dùng để phục vụ việc đọc sách, mà nó có
thể là phòng truy cập internet, phòng multimedia, phòng chiếu phim nhỏ,
lớp học lưu động, quầy phát hành sách lưu động, điểm tổ chức tô màu vẽ
tranh, nặn tượng… Nội dung hoạt động của thư viện lưu động hết sức đa
dạng, phong phú. Lợi ích của thư viện lưu động hiện nay vẫn được đánh
giá rất cao, vì vậy, thư viện lưu động vẫn là hoạt động ưa chuộng tại
các nước phát triển ở châu Âu và Bắc Mỹ, gồm cả việc phục vụ cho mục
tiêu tôn giáo.
2) Các loại thư viên lưu động và cấu trúc của nó
- Thư viện lưu động kín:
Thư viện lưu động mà chúng ta nhìn thấy tại đường sách trong đường hoa
Nguyễn Huệ Tết Nhâm Thìn thuộc Thư viện Khoa học Tổng hợp TPHCM là Thư
viện lưu động kín. Thư viện này là một xe công ten nơ, dùng như một căn
phòng, lắp máy điều hòa không khí, không có cửa sổ. Thư viện lưu động
kín có hệ thống máy phát điện riêng, có thể phục vụ cho nhiều máy tính,
hoạt động chiếu phim, hệ thống ánh sáng, âm thanh phục vụ diễn giảng…
Đối với thư viện lưu động kín, hoạt động thư viện diễn ra trong nội
thất xe công ten nơ. Việc mời gọi bạn đọc đến thư viện lưu động được
thực hiện qua một màn hình lớn, hoặc có thể là loa phóng thanh, khi xe
thư viện vừa đến địa điểm phục vụ.
- Thư viện lưu động mở:
Cũng là một xe tải chứa sách, nhưng có thể mở trống 3 mặt của công ten
nơ để giới thiệu sách. Thư viện lưu động mở chỉ đóng vai trò kho sách,
nơi chứa bàn ghế xếp phục vụ việc đọc sách, quầy cho mượn sách và giới
thiệu bán sách, nơi đặt màn hình chiếu phim.
Đối với thư viện lưu động mở thì không gian thư viện được mở rộng
ra khỏi chiếc xe, mà đó chính là hầu hết diện tích địa điểm thư viện
phục vụ, như một công viên chẳng hạn. Bạn đọc thư viện lưu động nhận
sách, tranh ảnh từ xe thư viện, ngồi đọc sách hay tô màu với bàn ghế kê
quanh xe, hay chọn một nơi khác tùy thích, như một gốc cây, một băng đá,
một chiếc xích đu… Trọn địa điểm nơi thư viện lưu động đến phục vụ là
một phòng đọc mở rộng, có thể đến nhiều ngàn mét vuông.
Tuy thư viện lưu động dạng kín được các thư viện lựa chọn sử dụng
nhiều hơn, nhất là ở phương Tây. Người ta cũng thường viện trợ các xe
thư viện lưu động dạng kín cho những nước đang phát triển, để vừa làm
thư viện, vừa làm lớp học di động.
Tuy nhiên, một xe thư viện lưu động kín rất đắt tiền, với hệ thống
phát điện bảo đảm đủ công suất điều hòa không khí dùng kèm, chi phí vận
hành cao, vì phải dùng máy phát điện suốt thời gian phục vụ, phải có kỹ
thuật viên đi kèm, và số bạn đọc phục vụ giới hạn hơn so với thư viện
lưu động mở.
3) Hoằng pháp bằng thư viện Phật giáo lưu động mở
Xe thư viện lưu động mở thích hợp hơn với hoạt động hoằng pháp, vì:
- Giá thành hạ hơn (không cần hệ thống phát điện, điều hòa không khí).
- Có thể vừa phục vụ việc đọc
sách cho bạn đọc rộng rãi đông đảo, vừa là điểm phân phối kinh sách ấn
tống lưu động, vừa là điểm phát hành kinh sách.
- Thư viện lưu động Phật giáo không cần phục vụ internet.
Chẳng hạn, xe thư viện Phật giáo có thể chạy đến phục vụ hoằng pháp
tại những điểm tập trung đông người và có nhiều thời gian rỗi như công
viên, khu du lịch, bãi biển… Sách phục vụ là sách Phật học phổ thông, cơ
bản, kinh sách ấn tống mà bạn đọc có thể nhận mang về, hình ảnh chư
Phật chùa chiền để các em thiếu nhi tô màu.
Về mặt pháp lý hoạt động, thì hết sức dễ dàng trong thủ tục. Thư
viện lưu động là một phần hoạt động gắn liền với hoạt động của một thư
viện và việc triển khai nó là chuyện đương nhiên của một thư viện. Để
thành lập một thư viện, chúng ta căn cứ vào “Pháp lệnh thư viện”, mà
chúng tôi nhớ không lầm là các đoàn thể tổ chức xã hội (Giáo hội Phật
giáo Việt Nam là một tổ chức xã hội) có thể thành lập thư viện của mình,
và ở các cấp của tổ chức, thí dụ như ở cấp chi hội. Việc thành lập được
nhà nước khuyến khích, với yêu cầu hoạt động đúng theo pháp lệnh thư
viện và các văn bản quy định liên hệ.
Thư viện sau khi có quyết định thành lập từ tổ chức chủ quản, được
đăng ký tại Sở văn hóa địa phương. Đây cũng chỉ là việc đăng ký, nên rất
dễ dàng.
Hoằng pháp bằng hoạt động thư viện lưu động là hoạt động bố thí
pháp, ứng dụng các phương tiện truyền thông hiện đại để truyền bá giáo
lý. Hoạt động này không tốn nhiều nhân sự, kinh phí, có thể dễ dàng
triển khai, và có thể tự trang trải chi phí với hoạt động phát hành kinh
sách, băng dĩa thuyết pháp đi kèm. Trước tiên một vài chùa có thể triển
khai thử nghiệm. Nếu hoạt động có hiệu quả thì mở rộng.
Xe thư viện lưu động của Phật giáo có thể đến đậu ở các công viên,
khu du lịch… Người đến vui chơi, thư giãn có thể mượn sách Phật, sách
thiền ngồi đọc trong vườn, còn các cháu bé có thể tô màu tranh ảnh Phật,
Bồ tát…
Đó là một buổi thuyết pháp trong im lặng, nhưng có thể mở đồng thời ở nhiều địa điểm công cộng, với đông đảo công chúng tham dự.
MT