Thiền định là cách để làm mới tâm thứcTrong ước mong và hành động của con người cái mới bao giờ cũng đồng hóa
với cái tốt hơn, đẹp hơn, đúng hơn.
Nếu nhìn kỹ thì trong một ngày cũng có bốn mùa: tảng sáng cho đến giữa
buổi sáng là mùa xuân, trưa là mùa hạ, chiều là mùa thu và tối rút vào giấc ngủ
là mùa đông. Sự đổi thay là phần việc của thiên nhiên, sự đổi mới chủ yếu là do
con người. Nếu không có sự đổi thay biến chuyển như thế làm sao có tiến bộ? Nếu
không có sự đổi mới mỗi ngày ắt cuộc đời sẽ buồn tẻ và bất hạnh.
Con người muốn sống vui vẻ, sung sức, hạnh phúc thì phải đổi mới, đổi mới
từng ngày. Nhưng đổi mới cái gì? Đổi mới của thiên nhiên thì chúng ta tạm biết
rồi, còn đổi mới của con người là gì?
Đổi mới của con người là làm sạch thân tâm mình, tịnh hóa những tiêu cực,
gây tai hại, làm chướng ngại, để tiếp nhận và phát triển cái mới. Cắt bỏ (đoạn
trừ) những phiền não và những thứ gây ra phiền não; tịnh hóa những ám ảnh,
những buồn đau, những cái hư hỏng, xấu xí, cũ kỹ.
Đổi mới là chuyển hóa cái cũ thành cái mới, cái tiêu cực thành cái tích
cực. Loại bỏ cái xấu, cái tiêu cực và tích tập xông ướp (huân tập) cái tốt, cái
tích cực.
Đổi mới là tự hoàn thiện theo chiều hướng đúng hơn, tốt hơn, đẹp hơn. Đây
là sự tiến bộ và phát triển của con người.
Những chữ “tịnh hóa, loại bỏ, chuyển hóa, hoàn thiện, tiến bộ, phát
triển, tích tập xông ướp” là những thực hành Phật giáo đã trở thành những từ
ngữ quen thuộc trong đời sống hằng ngày.
Như thế, đạo Phật là phương tiện giúp ta đổi mới mỗi năm, mỗi tháng, mỗi
ngày, thậm chí mỗi giờ. Đổi mới thân, khẩu, ý của chúng ta theo chiều hướng
Chân, Thiện, Mỹ. Chúng ta chỉ cần thực hành bất cứ một pháp môn nào của đạo
Phật trong một giờ đồng hồ, sau một giờ ấy, dù tiến trình đổi mới này khó nhận
ra, chúng ta cũng phải cảm thấy thân tâm mình tươi mới lại, sạch sẽ ra, trong
sáng hơn, thanh nhẹ hơn, an vui sáng suốt hơn. Thế nên, nếu biết đổi mới mình
mỗi ngày bằng niệm Phật, ngồi thiền, bằng sám hối, bằng tụng kinh trì chú, bằng
phát Bồ-đề tâm và hồi hướng… là chúng ta đang tạo dựng hạnh phúc cho mình, đang
đi trên con đường đổi mới của tự do và an vui, con đường Phật đạo.
Làm mới là cách để tạo nên mùa xuân cho cuộc đời
Nếu thực sự biết làm một pháp
môn nào, chúng ta sẽ tiếp xúc được với Phật pháp, cái mà chúng ta thường nói là
Phật, Pháp, Tăng thường trụ.
Nếu không đổi mới được thân tâm mình, thời gian đối với chúng ta là mất
thay vì được. Và cuối chuyến đi buôn có phần mệt nhọc trên trần thế này mới
biết là mình lỗ lả nặng nề thì đã muộn.
Đạo Phật giúp ta chủ động đổi mới thường trực. Sự đổi mới đi từ những
mảnh nhỏ của cuộc đời mình lần lần đến đổi mới toàn diện, triệt để. Sự đổi mới
được người xưa đồng hóa với mùa xuân, có lẽ vì người Việt Nam ưa thích mùa xuân hơn ai hết.
Những bài thơ buổi đầu của thi ca Việt Nam ở thời Lý Trần hay nhắc đến mùa
xuân. Chỉ riêng vua Trần Nhân Tông thì trong 30 bài thơ, đã có tới 16
bài có chữ xuân.
Đạo Phật giúp chúng ta đổi mới toàn diện và triệt để đến độ thấy và sống
được một mùa xuân vĩnh cửu, một mùa xuân bất tử. Lúc ấy chúng ta mới hết nghi cái
mùa xuân bất tử này. Mùa xuân bất tử ấy không chỉ siêu vượt ngoài sự đến đi, nở
tàn, còn mất, mà còn nằm ngay chính nơi sự đến đi, nở tàn, còn mất:
Xuân đến xuân đi nghi xuân tận
Hoa tàn hoa nở chỉ là Xuân.
Thiền sư Chân Không (1046-1100)
Nguyễn Thế Đăng