Luật nhân quả và lòng hiếu thảo

Chữ hiếu đời nay

Trung tuần tháng 7-2010, khi Tòa án Nhân dân TP.HCM tuyên án tử hình Phan Minh Mẫn (20 tuổi) về tội giết người, bà nội và mẹ anh ta đã ngất xỉu vì họ sắp mất thêm một người thân nữa, bởi nạn nhân vừa bị giết chính là cha của Mẫn . Tại sao một thanh niên có ăn học, tốt nghiệp cao đẳng kinh tế, lại có thể chích điện vào người cha mình trong một khoảnh khắc mất lý trí? Nguyên do được biết là vì những căm hận tích lũy từ lâu khi phải chứng kiến người cha nát rượu ấy hành động thô bạo với mẹ mình. Nhưng nói gì thì nói, người đó, theo Hội đồng xét xử, vẫn là cha của bị cáo, nên bản án, dù rất nặng nề, vẫn được tuyên.

Rồi lại bản tin ngày 23-7, một đứa cháu trong khi chăm sóc bà vì say rượu làm bà té, sau khi nghe bà quở trách đã nổi cơn thịnh nộ đánh bà chết luôn tại chỗ (vụ Nguyễn Quốc Việt ở Tiền Giang), chúng ta lại chợt nhớ câu chuyện năm ngoái, bà Đỗ Thị Nhung, 77 tuổi, giáo viên về hưu ở Q. Tân Bình bị đàn con đánh bầm dập, thâm tím mặt mày. Trong số những người con đại bất hiếu ấy có một người kỹ sư, giảng viên đại học, một ông thạc sĩ luật, đã túm tóc, đánh mẹ mình tàn nhẫn vì bà dám «hỗn» với con dâu.

Bà Nhung từng tâm sự: "Chúng nó học theo cha chúng hành hạ tôi. Tôi không thể tưởng tượng con mình lại hành xử thú tính với mẹ như vậy". Chồng bà cũng là một chuyên viên Bộ Giáo dục (!) . Ông con đang là thạc sĩ, luật sư của Đoàn Luật sư TP.HCM lại nói về mẹ mình: "Tôi không hiểu sao người đàn bà ấy lại là mẹ mình!… Tôi không coi bà ấy là một con người, nói gì là mẹ!".

Thế đấy, một người mẹ "không phải con người" thì chả trách chỉ sinh ra những đứa con "không thể là người" được! Buồn thay trong xã hội chúng ta hôm nay đang diễn ra những câu chuyện "khó hiểu" như trên về lòng hiếu thảo.

Chúng ta chợt nhớ đến những chàng trai lãng mạn ngày xưa, như chàng thi sĩ Nguyễn Bính chỉ vì mải mê giang hồ nên có lúc cảm thấy hối hận rằng:

Hay như Đinh Hùng khi trốn học "ném bút, bỏ trường về":

Để rồi có hôm nào trên bước đường phiêu lãng, chợt dừng chân trước một chuyến xe tang, bần thần thảng thốt:

(Đỗ Trung Quân)

Vậy thì vẫn còn đó những con người hiếu thảo, dù họ biết việc thực hiện đạo Hiếu của mình còn nhiều thiếu sót. Cũng đáng trân trọng những tấm lòng thơm thảo ấy của những cậu con trai dù mãi vui chơi, nhưng tình yêu dành cho mẹ vẫn nồng nàn sâu thẳm trong tim.

Vì đâu nên nỗi?

Thời Pháp thuộc, nhà thơ Tú Xương đã nhận xét cay đắng:

Đến khi chúng ta giành lại non sông, có lý gì lại để cho chữ "hiếu" kia tiếp tục phôi pha? Chúng ta tự hỏi vì đâu nên nỗi? Phải chăng đó là hậu quả của những sai lầm trong quá khứ khi chúng ta vội vã thực hiện chuyên chính mù quáng "tâm hồn mình" hay phủ nhận quan hệ cương thường trong gia tộc. Hãy thử đọc câu chuyện của Nguyễn Khắc Trường:

Đến bây giờ những người đứng tuổi làng Giếng Chùa vẫn nhớ như in những câu đối đáp của bố con ông Đại-Phúc trong buổi đấu tố ấy (Trang 7, Mảnh đất lắm người nhiều ma).

Phải chăng chữ hiếu đã phai mờ từ ngày xưa, khi những quan hệ thân tình bị đặt dưới quan điểm giai cấp, dưới những mớ triết lý "không mang khuôn mặt con người" như GS. Trần Đức Thảo đã từng nhận xét.

Tương tự, chuyện bà Nhung ở trên, mấy ông cán bộ phường cho rằng đây chỉ là vụ gây rối trật tự, và xử phạt hành chính. Vậy thì còn đâu chân lý "Bách hạnh hiếu vi tiên" như quan niệm ngàn đời nay?

Lý nhân quả trong đạo Hiếu

Đức Phật dạy mọi việc đều phát xuất từ luật nhân quả ba đời. Chúng ta vẫn còn nhớ câu chuyện cái sọt hay chiếc xe. Khi người nông dân đóng chiếc xe. Đứa con hỏi bố đóng làm gì. Người cha trả lời, để đưa ông nội lên vùng tuyết phủ cho gấu trắng ăn thịt. Đứa con dặn bố đưa ông nội đi rồi nhớ đem chiếc xe về để mai mốt khi cha già, con cũng đưa lên trên ấy. Tương tự, trong chuyện cái sọt người bố dùng để quẳng ông nội lên rừng cũng được đứa con dặn đem sọt về để mai mốt lại dùng như thế.

Chúng ta đã có ngàn lời ca ngợi tình mẫu tử, tình phụ tử, có cả một tháng Vu lan để bày tỏ lòng biết ơn, để cảm thấy vui khi trên ngực còn cài đóa hoa hồng tươi thắm. Để cho:

Vì ngày nào còn cha mẹ, ngày đó ta còn hưởng thụ một ân sủng - được sống như một người con, luôn luôn bé nhỏ trước cha mẹ mình dù mình có là ai trong xã hội đi nữa. Tấm gương của chúng ta hôm nay sẽ là bài học cho con cháu chúng ta về sau. Nhân thiện sẽ gặt hái quả lành. Dù xã hội có đổi thay, tiên tiến hiện đại đến thế nào đi nữa thì giá trị và ý nghĩa của chữ hiếu muôn đời vẫn vậy. Chúng ta nghĩ sao khi một người nước ngoài có lần tâm sự với người viết: "Ở châu Âu, tuổi già chỉ nhận được sự cô đơn còn ở Việt Nam thì họ nhận được lòng yêu thương và kính trọng". Điều ấy đúng sai ra sao còn phải xét nhiều khía cạnh, nhưng chỉ riêng việc người nước ngoài trân trọng tình cảm cháu con dành cho ông bà, cha mẹ trong các gia đình tam tứ đại đồng đường cũng đáng để chúng ta tự hào và suy ngẫm. Khi được hỏi điều gì quan trọng nhất trong đời ông, Bill Gates đã trả lời "gia đình", nghĩa là ông rất trân trọng tình cảm vợ chồng, con cái, cha mẹ…

Nói như người xưa, không hiếu kính cha mẹ thì làm gì có chuyện "trung với nước, hiếu với dân". Trong tác phẩm Những tấm lòng cao cả, Edmondo de Amicis đã đề cao tình mẹ khi ông viết cho con trai lúc nhìn thấy nó hơi hỗn trong một lần trả lời với mẹ: "Trong cuộc đời con có những ngày buồn nhưng ngày buồn thảm nhất chính là ngày con mất mẹ". Nếu không yêu cha mẹ mình thì thử hỏi còn có thể yêu ai hơn được. Vì như các nhà giáo dục lý luận, con trẻ phải biết yêu mẹ chúng, người gần gũi nhất, rồi mới đến thầy cô, bè bạn, chòm xóm, căn nhà mà nó sinh ra và khu phố cư ngụ, sau cùng mới là lòng yêu nước. Nếu ai đó nói yêu nước mà không yêu cha mẹ mình thì đó chỉ là "ngụy ngữ, ngoa ngôn" mà thôi!

Đạo lý này là chân lý vĩnh hằng, là mục tiêu và nội dung của mọi nền giáo dục. Phong hóa xã hội sẽ suy đồi, đạo đức sẽ xuống cấp, lý tưởng rệu rã là những hệ quả tất yếu nếu chúng ta không vun đắp nền tảng gia đình và đạo đức cá nhân bắt đầu từ chữ hiếu. Hãy chấn hưng đạo Hiếu ngay từ hôm nay trước khi quá muộn: "Xin đi lại từ đầu… khoan đi vội về sau …" (Phạm Duy).

Nguyên Cẩn

(Nguyệt San Giác Ngộ số 173)