Một bình minh mang theo

Đó là bài thơ Bùi Giáng tặng Trần Đới, trước khi Trần Đới xuất bản tập thơ đầu tay Tảo mộ lênh đênh ở Sài Gòn vào năm 1973. Bài thơ gợi nhớ về một vùng  bãi biển Lăng Cô thơ mộng xanh ngần nằm sát dưới chân đèo Hải Vân, chốn miền cố quận quê nhà nơi Trần Đới sinh ra. Bãi biển trầm lắng Lăng Cô, thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế như một kiệt tác của thiên nhiên, vừa lung linh sơn thủy hữu tình vừa bát ngát mênh mang  kỳ ảo một vẻ đẹp nguyên sơ quá đỗi tuyệt vời. Chính nhờ lớn lên giữa rừng thơ biển mộng mông mênh như thế mà Trần Đới đã tự bao giờ trở thành một nhà thơ với trọn nghĩa của danh từ. Từ thuở nọ, từ năm 1933 xa mù sương khói, thi sĩ sinh ra trên mặt đất này, nơi làng chài bãi biển cát trắng Lăng Cô rào rạt sóng vỗ ngàn năm ấy, dường như chỉ thi hành một sứ mệnh duy nhất, đó là chỉ làm thi sĩ mà thôi. Với một hồn thơ bẩm sinh, hấp thụ dưỡng chất vô ngần của hồn thiêng sông núi từ khi mới mở mắt chào đời nơi quê hương cẩm tú, thi sĩ Trần Đới đã may mắn chiêm ngưỡng, thưởng thức trọn vẹn biển rộng sông dài những phong cảnh thiên nhiên ngoạn mục suốt thời thanh xuân nên thường xuyên rung động kỳ cùng để rồi bật dậy thành những tiếng thơ  Dấu chân trên biển, Tảo mộ lênh đênh, Nắng chợ mưa chùa, Bụi đời ca, Võng nắng, Sầu ca, Thân quen, Trăm năm đèo biển Lăng Cô… bay bổng lồng lộng, dập dìu bướm hoa phất phới :

Giữa núi rừng điệp trùng hùng vĩ tiếp giáp với biển ngàn khơi đại hải bao la, đột nhiên nhô lên một bãi cát vàng thành làng xóm Lăng Cô độc đáo với những địa danh quanh đó như Ngạnh Rùa, Mũi Đá, Suối Ba, Suối Bạc, Ba Dốc, Hồ Tiên, Bại Kả, Bãi Chuối đã đi vào thi ca của nhà thơ một cách tự nhiên :

Một thời tuổi trẻ dạt dào vô hạn những mộng đời bất tuyệt, những tâm tình thiết tha với tình yêu diệu ảo vô vàn, chàng thi sĩ tha hồ bơi lội giữa biển ngàn sớm trưa chiều tối, tắm nắng ăn sương, dầm mưa dãi gió sông hồ. Tâm hồn luôn luôn nhạy cảm với cái đẹp hoang dại ban sơ, run rẩy sững sờ trước một vệt nắng chiều tà xuyên qua triền núi, quỳ xuống rưng rưng uống ngụm nước đầu nguồn suối Khe Hàu mát rượi hay bàng hoàng cười vang lên trên đỉnh đèo Hải Vân chất ngất chập chùng trăng nước thiên thai :

Mênh mông mấy bề trăng nước sương khuya hỡi biển đồi hoang liêu, dìu dặt ru hồn tiếng sóng ngàn đời vang vọng mãi trong lòng chàng thi sĩ mộng du. Vi vu vi vút từng trận gió chiêm bao lai láng thổi bồi hồi. Ôi trăng, ôi sương, ôi em, ôi nàng thơ rực rỡ, choáng ngợp cả vũ trụ càn khôn dưới trời đêm lênh đênh gót bụi đi về trên cung cầm huyền mộng như có như không, như hư như thực mà lâng lâng lãng đãng mơ màng trong một trạng thái xuất thần kỳ lạ :

Đường thầm lặng mà chân còn thầm lặng

Em có thấy gì không hỡi nàng thơ thiên thu diễm tuyệt ? Em có nghe gì chăng hỡi vầng trăng thiên cổ vô biên ?  Em có biết từ buổi em về là đã mang về cho thi nhân biết bao nguồn cảm hứng thiêng liêng làm hồi sinh mãnh liệt trong con rung động choáng váng diệu huyền :

Em về đó đất trời không dám bước

Say đời, say đạo, say thơ, say mộng bồng bềnh trên gót ngọc em về. Em về đây trên tay có cầm một đóa hoa và một chiếc lá như là món quà tặng vật cho mặt đất trần gian. Em đến như suối mát giữa lòng sa mạc khô khốc làm phục sinh cho kẻ lữ hành cô độc sống vượt qua cơn trôn xoáy ác liệt của hư vô. Chao ơi ! Em đã đến rồi. Em đến nối liền đôi bờ mộng thực, có không, sống chết…và mở ra phương trời mới lạ yêu thương. Thương yêu theo thể điệu Krishnamurti : “Có thể yêu thương nhưng không mắc vướng vào một người nào, vào bất cứ gì. Đó là mức chí thiện của đời sống tình cảm. Phải tách lìa tất cả nhưng cũng vẫn thương yêu tất cả, vì tình thương là sự bừng nở của cuộc sống.”

Vâng, em chính là cái yêu thương. Hãy đến với em bằng thái độ vô cầu, không chiếm hữu. Bởi vô cầu nên không hướng đến một mục đích nào cả mà hòa điệu vào giữa lòng thực tại đang là trinh tuyền khiết tịnh tinh anh :

Với tình yêu thương vô điều kiện như thế, thi nhân quảy lên vai bầu rượu túi thơ lên đường, tạm biệt đèo truông gió hú, mưa trào sóng nắng Lăng Cô, cất bước đăng trình phiêu linh viễn phương hành qua vùng trung du rồi vào tận xứ miền Nam bộ, bắt đầu sống cuộc đời lãng tử từ trước năm 1970. Đó là thời kỳ lang bạt bụi đời ca quá độ long đong đẫm mưa nắng phong trần, túy lúy cuồng say từng trận trận phiêu hốt tột cùng. Buông mình xuống hố thẳm tồn sinh bức bách, giáp mặt cuộc đời trong thái độ vô sở cầu, vô sở trú, vô mục đích. Không hướng tới đâu cả mà chỉ sống và sống hết mình, hết xương xảu máu me theo thể điệu phiêu bồng Bùi Giáng hý lộng Tế Điên ca ngất ngưởng :

Gót chân biển núi lang thang về phố thị Sài Gòn, trôi lênh đênh giữa dòng đời xuôi ngược, bước ngày sang đêm chập choạng bóng sầu thiên cổ vọng âm, dầm mưa dãi nắng đầm đìa nơi góc chợ hiên chùa. Mùa mưa gió kéo dài như nỗi buồn lê thê trên hoang vắng ngậm ngùi đại lộ tàn khuya mỏi mệt, khói thuốc nào còn vàng võ trên đôi bàn tay buông thõng trong những chiều mưa tầm tã ướt đẫm mộng u hoài :

Rồi tiếp tục rong rêu giữa nhộn nhịp phồn hoa phố hội, thi sĩ Trần Đới với tướng người cao lớn, bồng bềnh mái tóc dài đạo sĩ xỏa kín bờ vai, đặc biệt nổi bật trên khuôn mặt phương phi hảo hán là bộ râu dài quai nón rậm rạp như thi sĩ Wart Whitman. Chàng khoác trên vai cây đàn măngdolin cũ kỹ và một túi thơ bạc màu sương gió dãi dầu, thường xuyên lội bộ và lội bộ suốt đêm ngày như một gã cuồng say thơ say nhạc, say mộng say mơ, say rượu hồng nhan chuếnh choáng, lu bù quán nhậu vĩa hè khề khà đánh chén lai rai túy lúy cùng bọn văn nghệ sĩ, đọc thơ sang sảng vang động khắp phố đỏ phường xanh. Thỉnh thoảng ghé Đại học Vạn Hạnh thăm viếng Phạm Công Thiện, Bùi Giáng, Phạm Thiên Thư, Trần Xuân Kiêm, Nguyễn Hữu Hiệu…Khuya về ngủ nhờ ở trọ nhà bạn bè, thường lê la qua các chùa chiền, tịnh xá, nhất là chùa Kỳ Viên của sư Viên Minh, nằm mắc võng đong đưa giữa hai tàng cây lá sa la xanh vàng mộng biếc :

Chùa phố chùa quê, chùa biển chùa núi, những ngôi chùa, tịnh xá rải rác đó đây dọc khắp ven đường lang bạt kỳ hồ luôn luôn tỏa bóng mát từ bi che mát bóng đời thi sĩ ngao du. Thế rồi bao mùa mưa nắng quặn hồn đau lữ thứ, bao tháng năm dài cuồn cuộn trôi qua với biết bao bão tố cuồng phong, dâu biển đoạn trường, bước đi của thi sĩ vẫn quá mộng bồng bềnh lênh đênh trên ngút ngàn viễn xứ mười phương. Đường của thơ là những nẻo đường ngược gió, là bến khói bờ mây ngây ngất chập chùng. Vũng Tàu, Long Hải bỏ lại sau lưng, lên rừng cao nguyên Lâm Đồng, Đà Lạt, xuống dọc vùng ven biển Nha Trang, Đà Nẵng, Hội An… Cuộc lữ thi ca trùng trùng những ngã năm ngã bảy chập chùng nơi cõi lạ :

Sinh tử đại sự, vấn đề sống chết là việc lớn nhất trong cuộc đời cần phải giải quyết một lần cho rốt ráo thì mới mong được tự  tại tự do. Vì thế cho nên, sau những dặm dài cô lữ, sau những chuyến viễn hành rờn rợn máu xương da cóng buốt miền tuyệt lộ, vào năm 1989 nhà thơ phiêu lãng dừng gót giang hồ ở thiền viện Thường Chiếu, phát tâm xuất gia học thiền với thiền sư Thanh Từ, một bậc cao tăng thời hiện đại. Từ đây Trần Đới có pháp danh Thông Bác. Thế là cửa không tịch mở ra, toàn nhiên hiển lộ một thứ ánh sáng huy hoàng khác lạ phi thường, tương dung tương nhiếp, tương nhập vào cảnh giới tự tâm tự tánh thanh tịnh rỗng rang, mở ra những phương trời thênh thang bát ngát ban sơ :

Trở về với thực tại hiện tiền, với cái đang là luôn luôn mới lạ nên nhà thơ reo vui trên cung bậc hân hoan sáng tạo, ngôn ngữ thi ca bây giờ chuyển nhịp muôn chiều phiêu nhiên hào phóng, óng ánh rực màu thanh sắc lặng trầm mà nhẹ bổng bồng tênh :

Mắt xanh vạn thuở làm gợi nhớ bài thơ của một thiền sư mây trắng nào đó vẫn hoài đồng vọng ngân nga :

Con đường mây trắng lồng lộng phong quang ngút ngàn khiến cho hồn thơ phấn chấn cảm nhận bằng trực giác bén nhạy, nhảy tung vào cảnh giới tâm nội tối thượng thừa tuyệt hảo vô ngần bất khả tư nghì, đến độ vô ngôn thuyết, vô ngôn thuyết mà thôi. Tuy nhiên thi sĩ vẫn ghi lại thành những tác phẩm văn nghệ thi ca như Đá vọng, Tông thừa tụng, Thi hóa Sử 33 vị tổ Thiền tông Ấn Hoa, Yên Sơn trẩy hội, Nắng nhạt qua bờ, Mộng thực, Tùy duyên, Hiền nhân, Hành trạng tâm linh…tràn đầy chất thiền vị, thấu thị chính mình trong nhịp thở sinh động khôn dò của bầu không khí tự do vô quái ngại. Phải chăng nhà thơ đã liễu nhập thấm nhuần lãnh hội được bản thể nguồn tâm vi diệu ? :

“Hoa khai kiến Phật ngộ vô sanh” rồi thì tự nhiên nhảy vào Hoan hỷ địa vô phân biệt trí, diệu quan sát trí, tha hồ tùy duyên tùy thuận tất cả mọi sự ở đời, xem như một cuộc đại hòa điệu chơi, thi sĩ biến thành hài nhi ca hát hồn nhiên :

Một lần kiến tánh, thấy được tánh không của vạn pháp là mỉm nụ cười viên dung vô ngại, tuy chưa đạt đến cảnh giới siệu việt đó, nhưng thi nhân vẫn thong dong thõng tay vào phố chợ tấp nập xô bồ như dạo cảnh Tịnh Độ Niết Bàn rỗng lặng thênh thang. Bước chân thi sĩ nhẹ nhàng thanh thản trong một trạng thái an lạc ca hát hoan say :

Hoa lá thanht tân gần xa nhã nhạc vọng vang khắp chốn bụi hồng, đồng thanh tương ứng từng bước thượng thừa trên cung bậc Nhất Như tâm cảnh xanh vàng tím đỏ viên dung. Một lần cửa nẻo tâm hồn mở toang là thênh thang muôn chiều diệu dụng vô ngần :

Với phong thái tự tại phiêu bồng, tiêu dao vô sự, nhà thơ nghiêng vai quảy túi càn khôn vũ trụ, đi giữa mười phương vô sở trú với một tấm lòng không biên giới, vượt ngoài không gian và thời gian để rong chơi giữa phù vân nhân thế :

Ba đời là quá khứ, hiện tại, vị lai đều gặp nhau giữa cái đang là, ngay bây giờ và ở đây, ngay trong trái tim nhịp thở với trời mây nhật nguyệt cùng ru điệu du dương, thư thả hòa hài :

“ Sắc tức thị không, không tức thị sắc” là cốt tủy của Tâm Kinh Bát Nhã đã tiêu dung vào hồn thơ một cách diệu kỳ. Đó là lý Bất Nhị, bình đẳng đến chỗ Nhất Như, chẳng còn phân biệt nào giữa không và có, khổ và vui, luân hồi và Niết Bàn, chợ búa và đạo trường, phiền não và Bồ Đề, vô minh và Phật Tánh. “Tánh thực vô minh tức Phật Tánh” thiền sư Huyền Giác đã phát biểu như vậy trong Chứng đạo ca. Cảm nhận thấy ra và trực ngộ được điều đó nên thi nhân tha hồ cất bước hân hoan :

Là thơ là nhạc vang lên phóng khoáng từ cõi tịch mịch vô ngôn, nơi chốn miền không có đâu mà vô cùng thâm thúy trong tận đáy linh hồn :

Chơn Không mà diệu hữu, cho nên thi sĩ  Trần Đới  dù bây giờ là thiền sư Thông Bác rồi vẫn tiếp tục làm thơ, vẫn sáng tạo và sáng tạo vô vàn trên vạn nẻo đường thông lộ ngao du như  thiền sư thi sĩ Basho Nhật Bản :

Kẻ viết bài này cũng là một du sĩ lang thang, vì thế đi đến tận chân trời góc bể nào rồi thì cũng đều gặp gỡ trùng phùng thi sĩ Trần Đới như gặp ở Vũng Tàu, Đồng Nai, Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng, Lăng Cô, Hội An…Có một lần tao ngộ ở Huế cùng ngủ lại chung một đêm hát hò văn nghệ tàn khuya tại nhà Hải Tuệ, bên bờ sông Hương thơ mộng, tôi có ngâm nga riêng tặng thi sĩ một bài thơ :

Bùng vỡ cái thân ồ bèo bọt

T.N

----------------------------------------------------