Nepal
là một trong những nước phong phú và đa dạng sinh thái, do vị trí địa
lý đặc biệt của dãy Hi Mã Lạp Sơn. Nepal có 4 di sản văn hóa thế giới
được UNESSCO thừa nhận, trong đó 2 di sản thiên nhiên thế giới là
Chitwan và công viên quốc gia Sagarmatha. Hai di sản văn hóa thế giới
bao gồm Lâm Tỳ Ni, nơi đản sanh của đức Phật và quần thể 7 công trình
kiến trúc thuộc thung lũng Kathmandu. Trong số 7 công trình này, có 3
kiến trúc thuộc cung điện lịch sử tại Kathmandu, Patan và quảng trường
Bhaktapur Durbar; 2 đền Ấn Độ giáo (Pashupatinath, Changu Narayan) và 2
tháp Phật giáo(Boudhanath và Swayambhunath).nguoiphattu.com
Vào
ngày 05/07, phái đoàn chúng tôi đã đến chiêm bái tháp Boudhanath, nằm
về phía Tây Kathmandu, là một trong các tháp Phật giáo lớn nhất tại
Nepal gắn liền với kiến trúc và mỹ thuật Phật giáo Tây Tạng. Tháp
Boudhanath còn gọi là tháp Khasti hoặc Jyarung Khasyor theo cách gọi của
người địa phương. Đối với cộng đồng Phật giáo Nepal và Tây Tạng, tháp
Boudhanath là thánh tích Phật giáo thiêng liêng thứ hai sau Lâm Tỳ Ni.
Cấu trúc của tháp được thiết kế theo đồ hình Mandala vĩ đại. Do yếu tố
này, tháp Boudhanath được xem là địa điểm hành trì tâm linh quan trọng
của người dân địa phương.
Hơn
sáu thập niên qua, vào mỗi buổi sáng, Phật tử Nepal và Tây Tạng đi kinh
hành, trì chú hoặc niệm Phật xung quanh tháp, làm cho tháp đã thiêng
liêng trở nên sống động hơn. Theo Phật giáo Tây Tạng, đồ hình Mandala
thiên nhiên của tháp Boudhanath là nơi chứa đựng các năng lượng thiêng
liêng. Trong quá khứ, khi con đường mậu dịch đến miền Trung và Tây của
Tây Tạng được rộng mở, các thương gia, khách du lịch và khách hành hương
xem tháp này như nguồn ban phước cho hành trình và cuộc sống được an
lành. Từ những thập niên 60 của thế kỷ trước, khi người tị nạn Tây Tạng
đến đây xây dựng tu viện, làm kinh doanh, tháp đã trở thành trung tâm
tín ngưỡng quan trọng của Phật giáo tại khu vực Hy Mã Lạp Sơn.
Boudhanath
theo nghĩa đen của tiếng Nepal có nghĩa là bậc tuệ giác. Tháp này được
quan niệm là thánh thiêng, có năng lực bảo hộ và giúp người thiện nguyện
được thành tựu nhất. Các Phật tử tại Hy Mã Lạp Sơn tin rằng một quá phụ
tên là Jyazima có nguyện vọng xây tháp cúng dường Phật nên đã tiết kiệm
các lợi tức thu hoạch được góp phần xây dựng nên. Bà đã yết kiến vua
địa phương xin được toại nguyện. Nhà vua đã đồng ý và cho phép bà thực
hiện. Giới giàu có đã ganh tỵ, thỉnh cầu nhà vua hủy bỏ công trình. Cảm
động trước lòng thành của bà, nhà vua cho phép bà được tiếp tục xây
dựng.
Trong
triều đại của vua Dharmadeva (thế kỷ thứ 4 Tây lịch), hạn hán đã tấn
công vương quốc Nepal. Nhà vua tham vấn các nhà thiên văn học và được
biết rằng để có được mưa, người đạo đức nhất phải trở thành vật hiến tế
cho Thượng Đế và thần linh. Mặc dù không hài lòng, nhà vua đã tin rằng
chỉ có ông xứng đáng là vật hiến tế. Theo lời vua cha dạy, thái tử
Manadeva đã hiến tế cha mình cho các thần linh. Mọi người hoảng sợ khi
đầu nhà vua rời khỏi thi thể và rớt xuống chùa VajraYogini ở Sankhu.
Thái tử được các thần linh chỉ bảo rằng muốn giải phóng tội lỗi này,
phải dựng một đại tháp tôn thờ xá lợi của nhà vua. Khi tháp được hoàn
thành, mưa đều đặn, nguồn nước trở nên phong phú.
Tháp
Boudhanath có chiều cao 43m và đường kính đế tháp là 37m. Vì tháp này
là độc nhất trong các tháp tại Nepal, vào năm 1979, UNESSCO công nhận
tháp là di sản văn hóa thế giới.
Tháp
Boudhanath ngày nay đã trở thành biểu tượng của Nepal và kiến trúc mỹ
thuật truyền thống của Phật giáo Tây Tạng, biểu tượng cho văn hóa tâm
linh đặc sắc của Phật giáo.
***
Rời
khỏi tháp Boudhanath, cả đoàn chúng tôi tiếp tục lên đường tham quan
tháp Swayambhunath. Tháp tọa lạc trên một ngọn đồi đầy cây xanh, có
nhiều khỉ, nằm về phía tây Kathmandu, nên người Nepal thường gọi tháp
này là chùa Khỉ. Với 15 thế kỷ lịch sử, chùa Khỉ là một trong các biểu
tượng Phật giáo quan trọng nhất của Nepal. Tương truyền, chùa Khỉ do ông
cố của vua Manadeva xây dựng vào đầu thế kỷ thứ 5 Tây lịch. Chiếm một
vị trí trung tâm và độc tôn, chùa Khỉ được xem là một trong ba thánh địa
Phật giáo của Nepal (đứng sau Lâm Tỳ Ni và tháp Boudhanath).nguoiphattu.com
Về
phong cảnh, Chùa Khỉ nằm trọn trên một quả đồi. Dưới chân đồi được bao
bọc bởi một hàng rào mà nổi bật nhất là các bánh xe cầu nguyện được
dựng cả chu vi của hàng rào, tạo nên vẻ thiêng liêng cho du khách và
Phật tử hành trì tại đây. Ngoài tháp, chùa và một số đền thờ có từ thời
xa xưa, viện bảo tàng, thư viện và tu viện Tây Tạng là các công trình
được xây dựng trong vài thập niên trở lại đây. Từ dưới chân đồi, mon men
365 bậc thang bằng đá, du khách sẽ lên đến đỉnh tháp của chùa Khỉ.
Phần
trên của tháp nổi bật lên 4 cặp mắt Phật nhìn về 4 hướng, vốn được xem
là biểu tượng của thống nhất và trí tuệ. Xung quanh tháp chính còn có
các quần thể tháp đá nhỏ cao trên dưới 1m với các nét điêu khắc rất đặc
thù của Phật giáo Nepal theo truyền thống Kim Cang Thừa. Bao bọc xung
quanh các quần thể tháp nhỏ là các cửa hàng bán quà lưu niệm bao gồm
tượng Phật, pháp khí, Phật cụ, tranh ảnh về Kim Cang thừa và Hy Mã Lạp
Sơn, thu hút và giữ chân du khách ở lâu hơn với Tháp.
Bốn
mặt trên của tháp có 4 cặp mắt Phật nhìn về 4 hướng. Trung tâm của tháp
thờ Phật Vairochana (Tỳ Lô Giá Na, đức Phật chủ), phương Đông tượng
trưng cho Phật Akshobhya (biểu tượng của thức uẩn), phương Nam tượng
trưng cho Phật Ratna Sambhava (biểu tượng của thọ uẩn), phương Tây tượng
trưng cho Phật Amitabha (Phật A Di Đà, biểu tượng của tưởng uẩn) và
phương Bắc tượng trưng cho Phật Amoghsiddhi (biểu tượng của hành uẩn).
Phối hợp bốn hướng với bốn uẩn đã làm cho ý nghĩa biểu tượng của tháp
này trở nên ấn tượng hơn. Vào tháng 10/2010, tháp được trùng tu sau 90
năm và đó là lần thứ 15 sau 1500 năm xây dựng. Vòm tròn trên đỉnh tháp
được nạm bằng 20kg vàng, làm cho tháp ngoài nét đẹp trang nghiêm còn
tăng sự thu hút du khách đến chiêm bái.
Chiều
ngày 05/07, phái đoàn tiếp tục lên đường đến hang động Asura, tọa lạc
tại làng Pharping cách Kathmandu hơn 10km. Hang động này nổi tiếng
thiêng liêng là nhờ vào sự có mặt của ngài Guru Rimpoche. Tương truyền,
vào thế kỷ thứ 7, sau nhiều tháng tu tập thiền định niêm mật, Guru
Rimpoche đã giác ngộ chân lý Phật đà. Bước ra khỏi hang động, Guru
Rimpoche đã để lại dấu lòng bàn tay ở mặt bên trái hang động để đánh dấu
sự kiện giác ngộ của mình. Tại vị trí bàn tay này, người ta cho rằng có
một lỗ hang lớn hơn hoảng nửa dặm.
Khi
quần chúng địa phương biết đến sự kiện này, hang động Asura trở nên nổi
tiếng từ dạo đó. Cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, Rimpoche Tulku
Urgyen đã có công bảo quản hang động, đồng thời xây dựng tu viện theo
truyền thống Kim Cang thừa trên đường lên hang động. Các khóa tu 3 năm
thường xuyên được tổ chức cho các hành giả Mật tông thích thực tập
chuyên sâu theo phương pháp Chokling Tersar, còn được gọi là Pema Osel
Ling, tức chỉ ở trong tháp hoặc quanh tháp. Trong hang động, có tôn thờ 3
hình ảnh, đó là Guru Rimpoche, Yangdak Heruka và Vajrakilaya.nguoiphattu.com
10
năm trở lại đây, du khách quốc tế và địa phương đến thăm viếng hang
động nhiều hơn. Các tu viện Phật giáo Tây Tạng lần lượt được dựng lên
ngày càng nhiều trong bán kính 10km đối với hang động, đã biến ngôi làng
hẻo lánh này thành trung tâm tu học trong vùng phụ cận Kathmandu. Tại
đây, TT. Thích Nhật Từ đã chia sẽ bài pháp thoại về cách chuyển hóa thói
quen, nhằm giúp các Phật tử khơi dậy niềm tin về năng lực chuyển
nghiệp.
***
Sáng
ngày 6/7/2013, phái đoàn lên đường đến vùng đông nam Kathmandu, chiêm
bái thắng tích Takmo Lujin, thường được người dân địa phương gọi là Mamo
Bouddha (kính ngưỡng đức Phật). Cách trung tâm Kathmandu 40km, tương
truyền tháp được xây dựng trên xương và tóc của hoàng tử Mahasattva nằm
trên triền đồi Gandha Malla. Vào thế kỷ thứ 8, sách sử ghi nhận vùng này
trở nên không an toàn bởi sự hiện hữu của cọp dữ. Người dân địa phương
không muốn gọi địa danh này bằng tên thực, nơi bị quấy nhiễu bởi hổ, với
niềm tin rằng họ nhờ đó được bảo hộ, nên địa danh này được gọi là Namo
Bouddha (lạy Phật gia hộ).
Theo
kinh Bản Sanh (Jataka), kiếp trước, Bồ tát Mahasattva từng là hóa thân
của Phật Thích Ca. Mahasattva là hoàng tử út của vua Maharatha. Một hôm,
ba anh em thái tử du ngoạn trong rừng, nhìn thấy hổ mẹ và 5 hổ con vừa
được sinh ra, đói khát và không di chuyển được, các Thái tử đã rời khỏi
rừng, riêng Mahasattva đã quyết định quay trở lại lóc thịt của mình cho
hổ mẹ ăn. Các anh em thái tử trở lại rừng tìm kiếm thì nhìn thấy xương
và tóc của Mahasattva, vô cùng thương xót. Cảm kích tâm từ bi và hạnh bố
thí ba la mật của Mahasattva, ngôi tháp được dựng lên tại đây để thờ
xương và tóc của Mahasattva.
Ngày
nay đến nơi này, do thời gian vô thường tàn phá, tháp nguyên thủy không
còn nữa. Cộng đồng Phật giáo Tây Tạng dựng lên một đền thờ ngay địa
điểm lịch sử khoảng 9 m2, trong đó có bức phù điêu mô tả cảnh Mahasattva
róc thịt mình cho mẹ con cọp ăn. Trang thờ rất đơn sơ nhưng lại có sức
thu hút du khách đến từ nhiều nơi, lặn lội qua đường hiểm trở là do hạnh
bố thí ba la mật đặc biệt của Mahasattva.
Chiều
cùng ngày, phái đoàn Việt Nam đã đến quảng trường Patan Durbar là một
trong 3 quảng trường Durbar nổi tiếng tại thung lũng Kathmandu. Quảng
trường này tọa lạc tại trung tâm của thành phố Lalitpur. Theo các nhà
nghiên cứu Nepal, quảng trường Patan vốn là thành phố thịnh vượng từ
thời cổ đại. Kiến trúc hiện tại mà ta nhìn thấy với nhiều nét cổ kính là
có từ thế kỷ 16, được xây dựng trong triều đại của vua Siddhinarasimha.
Patan còn là một trong các thành phố Phật giáo cổ nhất còn tồn tại đến
ngày nay. Dầu là người theo Ấn Độ giáo, vua Malla đã xây dựng quần thể
kiến trúc hòa quyện giữa Ấn Giáo và Phật giáo, tạo ra nét đặc thù về hòa
hợp giữa hai tôn giáo quan trọng nhất tại Nepal. Quảng trường Patan với
136 sân và 55 đền chùa lớn nhỏ, đã trở thành khu tâm linh của người
theo Phật giáo và Ấn Độ giáo.
Về
kiến trúc, quảng trường này mang phong cách Newa. Sân của quảng trường
được lót bởi các viên gạch đỏ nguyên thủy. Phần kiến trúc và mỹ thuật
chính được chạm trỗ bằng một loại gỗ quý màu đen có thể tồn tại 1000
năm. Đền tháp chùa chính được xây đối diện với mặt tây của cung điện. Từ
1979, quảng trường này được UNESSCO thừa nhận là di sản văn hóa thế
giới.
Các
đền thờ chính trong quần thể đền thờ Ấn giáo gồm có: đền Krishna (xây
1637), đền Bhimsen (xây 1680), đền Vishwanath (xây 1627), đền Taleju
(xây 1667). Tham quan thánh tích này, du khách không khỏi ngạc nhiên,
thán phục về công trình đặc sắc hài hòa giữa kiến trúc Ấn Độ giáo và
Phật giáo.nguoiphattu.com
Sau
2 ngày tham quan các thắng cảnh văn hóa nổi tiếng tại Kathmandu và vùng
phụ cận, phái đoàn đã đến các khu chợ quà lưu niệm, trải nghiệm về sự
phong phú của các pháp khí, Phật cụ mang tính mỹ thuật và đặc thù cao
của Nepal. Rời khỏi Nepal với bao nỗi niềm quyến luyến, phái đoàn trở về
Việt Nam với nhiều kỷ niệm đẹp và khó quên.
Tháp Boudhanath có chiều cao 43m và đường kính đế tháp là 37m.
Đoàn Phật tử Việt Nam đi kinh hành quanh bảo tháp
Chim bồ câu - biểu tượng của hòa bình được các du khách cho ăn hằng ngày.
Đoàn Phật tử Việt Nam chụp hình lưu niệm
Boudhanath theo nghĩa đen của tiếng Nepal có nghĩa là bậc tuệ giác.
Cấu trúc của tháp được thiết kế theo đồ hình Mandala vĩ đại.
Tháp
Boudhanath ngày nay đã trở thành biểu tượng của Nepal và kiến trúc mỹ
thuật truyền thống của Phật giáo Tây Tạng, biểu tượng cho văn hóa tâm
linh đặc sắc của Phật giáo.
Hàng lưu niệm được bày bán
Chùa Khỉ nằm trọn trên một quả đồi.
Phần trên của tháp nổi bật lên 4 cặp mắt Phật nhìn về 4 hướng, vốn được xem là biểu tượng của thống nhất và trí tuệ.
.
Vòm tròn trên đỉnh tháp được nạm bằng 20kg vàng, làm cho tháp ngoài nét
đẹp trang nghiêm còn tăng sự thu hút du khách đến chiêm bái.
Bao
bọc xung quanh các quần thể tháp nhỏ là các cửa hàng bán quà lưu niệm
bao gồm tượng Phật, pháp khí, Phật cụ, tranh ảnh về Kim Cang thừa và Hy
Mã Lạp Sơn, thu hút và giữ chân du khách ở lâu hơn với Tháp.
Hang động Asura, tọa lạc tại làng Pharping cách Kathmandu hơn 10km.
Tương truyền, vào thế kỷ thứ 7, sau nhiều tháng tu tập thiền định niêm mật, Guru Rimpoche đã giác ngộ chân lý Phật đà.
Bước ra khỏi hang động, Guru Rimpoche đã để lại dấu lòng bàn tay ở mặt bên trái hang động để đánh dấu sự kiện giác ngộ của mình.
Thắng tích Takmo Lujin, thường được người dân địa phương gọi là Mamo Bouddha (kính ngưỡng đức Phật).
Hoa văn kiến trúc ngôi chùa Tây Tạng
Bức phù điêu mô tả cảnh Mahasattva róc thịt mình cho mẹ con cọp ăn.
Quảng trường Patan Durbar là một trong 3 quảng trường Durbar nổi tiếng tại thung lũng Kathmandu.
Thánh nữ của Nepal
Kiến
trúc hiện tại mà ta nhìn thấy với nhiều nét cổ kính là có từ thế kỷ 16,
được xây dựng trong triều đại của vua Siddhinarasimha.
Dầu
là người theo Ấn Độ giáo, vua Malla đã xây dựng quần thể kiến trúc hòa
quyện giữa Ấn Giáo và Phật giáo, tạo ra nét đặc thù về hòa hợp giữa hai
tôn giáo quan trọng nhất tại Nepal.
Phần kiến trúc và mỹ thuật chính được chạm trỗ bằng một loại gỗ quý màu đen có thể tồn tại 1000 năm.
Từ 1979, quảng trường này được UNESSCO thừa nhận là di sản văn hóa thế giới.
Thích Ngộ Dũng