Nghệ thuật sống trong thời đại @

Khái niệm về thời đại @ là gì? Theo cái hiểu biết của chúng tôi thì đó là thời đại ngày nay. Một thời đại mở cửa kinh tế thị trường, mở rộng thông tin, văn minh và khoa học. Một thời đại có lẽ hơi đua đòi chạy theo vật chất bên ngoài và ảo tưởng. Con người trong thời đại @ đôi lúc quên đi hoặc đánh mất những giá trị cốt lõi. Vì thế mình phải tìm lại những nghệ thuật sống, tìm lại bản tính chân thật, nhân phẩm, thanh tịnh và ưu việt để không bị lầm lạc, không quên bản thể bất hoại hằng hữu của mình. Nghệ thuật sống là tìm lại chính mình, biết mình là ai và đang làm gì, biết những gốc rễ và cội nguồn huyết thống và tâm linh của mình, biết kiểm soát chính mình là bước đầu của hạnh phúc.

         Vậy hạnh phúc là gì và làm sao có được hạnh phúc an lạc? là một câu hỏi vô cùng quan trong vì ai trong chúng ta lại không muốn có được một cuộc sống an lành và hạnh phúc. Hãy đọc một bài kinh ngắn về Chân Hạnh Phúc (Maha Mangala Sutta) mà Hoà Thượng Thích Thiện Châu dịch là:

         Như vầy tôi nghe, một thời Thế Tôn ở tại Savatthi, trong rừng Jeta, vườn Anathapindika. Có một thiên nhân, khi đêm gần tàn, với dung sắc thù thắng chiếu khắp rừng Jeta, đi đến Thế Tôn. Sau khi đến, kính lễ Thế Tôn, rồi đứng một bên, thiên nhân ấy nói lên bài kệ trước Ðức Thế Tôn như sau:

 

''Chư thiên và loài người

Suy nghĩ về hạnh phúc

Ước mong được hạnh phúc

Chân hạnh phúc là gì?

 

Thế Tôn đáp kệ rằng:

 

''Kẻ si mê nên tránh

Bậc hiền đức phải gần

Cung kính người đáng kính

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Chọn nơi lành mà ở

Ðời trước đã tạo phúc

Nay giữ lòng thẳng ngay

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Hiểu rộng và khéo tay

Giữ tròn các giới luật

Nói những lời hòa ái

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Cung dưỡng cha mẹ già

Yêu mến vợ /chồng và con

Không vương vấn phiền hà

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Cho và sống đúng cách

Nên giúp đỡ bà con

Hành động không chê trách

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Ngăn trừ điều ác xấu

Dứt bỏ thói rượu chè

Chuyên cần trong Chánh Ðạo

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Kính nhường và khiêm tốn

Biết đủ và nhớ ơn

Tuỳ thời học đạo lý

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Nhẫn nhục vâng ý lành

Viếng thăm bậc tu hành

Tuỳ thời bàn luận đạo

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Trong sạch và siêng năng

Suốt thông các chân lý

Thực hiện vui Niết Bàn

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Tiếp xúc với thế gian

Giữ lòng không sa ngã

Không sầu nhiểm bình an

Ấy là chân hạnh phúc.

 

Như thế mà tu hành

Việc gì cũng thành tựu

Ở đâu cũng an lành

Ấy là chân hạnh phúc''.


          Nếu chúng ta thực hành bài kinh ngắn trên, chắc chắn chúng ta sẽ có được lợi lạc và hạnh phúc. Về khái niệm hạnh phúc và nghệ thuật sống trong thời đại @, đối với chúng tôi: Khi vừa sinh ra, hạnh phúc đơn giản chỉ là bầu sữa mẹ. Rồi lớn lên dần một chút, hạnh phúc là được đi tắm biển mỗi ngày. Khi ra nước ngoài hạnh phúc đơn thuần là được tự do chọn con đường mình đang đi trong học vấn và trong cuộc sống. Chúng tôi có rất nhiều hạnh phúc mỗi khi đi học về, được mẹ âu yếm và vỗ về; hơn thế nữa là đã có những bữa ăn thịnh soạn khi mẹ không đi làm. Rồi có vợ, hạnh phúc đơn thuần chỉ là những lần chia ngọt sẻ bùi và những thăng trầm trong cuộc sống. Khi có con, hạnh phúc thật giản dị như là khi con biết khóc, biết cười, biết bò, biết đi, biết đứng, biết nói v.v... Nói tóm lại hạnh phúc đang ở trong tầm tay của chính mình. Tuy nhiên, giống như tình yêu, mỗi khi bạn đi tìm hạnh phúc, thì dường như nó càng xa lách bạn.  Thiền Sư Thích Nhất Hạnh thường nhắc: “There is no way to happiness, happiness is the way” xin tạm dịch "Không có con đường dẫn đến hạnh phúc, hạnh phúc chính là con đường." Nó là một quá trình, không phải là một nơi để đến. Tuy nhiên theo kinh nghiệm cá nhân, chúng ta cũng có những nghệ thuật sống để có được hạnh phúc trong thời đại @ này.  Đây là bốn điều tôi đang thực tập và nhận chân được sự an lạc và hạnh phúc trong cuộc sống ở thời đại @ này.

1. Sống có định hướng trong nền tảng từ bi và trí tuệ

            Khi mình có định hướng thì cuộc sống sẽ có mục đích và ý nghĩa.  Nó là năng lượng thúc đẩy ta đến mục đích tốt đẹp mà mình đã định. Tuy nhiên định hướng này phải đặt trong nền tảng của sự hiểu biết và thương yêu. Nói một cách khác, con đường nào mình chọn? con đường nào mình đang đi? Ví dụ, nếu mình muốn gần đến Đức Phật hay một nơi nào đó (tượng Phật chẳng hạn), con đường duy nhất mà mình đi là từ từ tiến đến gần Ngài hay đến tượng Phật đó. Nếu mình không chịu đi hoặc đi lùi lại thì dĩ nhiên là chúng ta càng ngày càng xa nơi mình muốn đến. Và thế là lâu lắm mới đến đích. Phần thứ hai là con đường nào mình chọn, ví dụ như cây viết trước mặt bạn. Nếu bạn nghiên nó về bên phải, chắc chắn nó sẽ ngã về bên phải. Nếu bạn nghiên nó về bên trái, chắc chắn nó sẽ ngã về bên trái. Trong ca dao tục ngữ của người Việt chúng ta: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng" là vậy. Nhưng điểm đến đó phải có chất liệu thương yêu và hiểu biết thì chúng ta sẽ không lạc đường đến bến bờ mong đợi.

2. Sống cuộc sống cân bằng và hoà hợp

            Chúng tôi đã học và hành trì theo những vị Tôn túc khả kính và có quan niệm rằng, cuộc sống của chúng ta đều có 3 cuộc sống khác nhau: cuộc sống cá nhân (personal/private life), cuộc sống xã hội (public life) và cuộc sống tâm linh (spiritual life).  Con người thường gặp những chán chường, không toại nguyện, khổ đau, thất vọng, sợ hãi và đưa đến tột cùng đau khổ (hay không có hạnh phúc thật sự) là vì họ quá đặt nặng vào cuộc sống cá nhân riêng tư hay cuộc sống xã hội nhiễu nhương, mà quên đi cuộc sống thứ ba, cuộc sống tâm linh của mình. Mình phải biết cách dung hòa (balance) cả ba để cuộc sống của mình cân bằng và thoải mái hơn. Tuy nhiên, theo quan điểm nhà Phật thì mình nên chú trọng vào cuộc sống tâm linh của mình, vì khi mình có nó, thì mình cũng có hai cuộc sống kia. Cuộc sống tâm linh là tìm lại bản tánh thanh tịnh, "bổn lai diện mục", Phật tánh, hay khả năng giác ngộ của chính mình. Vì thế chúng ta nên cố gắng bỏ nhiều thời gian hơn cho cuộc sống tâm linh của mình, cho chính mình và cho gia đình huyết thống và gia đình tâm linh của mình. Vậy hãy cố gắng dành ít thời gian cho chính mình dù chỉ năm mười phúc mỗi ngày để chú tâm đọc một cuốn truyện, nghe một bản nhạc, quan tâm những người thân, sự vật quanh mình hay tụng kinh, tham thiền, hay thực hành chánh niệm. Đó là sự hành trì. Nền tảng của cuộc đời là có một cuộc sống tâm linh trọn vẹn và khi mình có cuộc sống tâm linh cao thượng, mình có tất cả.

            Ngoài ra, mình sống làm sao cho hoà hợp.  Trên thuận dưới hoà, sống yêu thương và đùm bọc lẫn nhau. Một trong những tinh hoa mà chúng tôi học được từ những vị cao Tăng thạc đức là: "Trên kính, dưới thương, và ngang nhường." Hay nói theo tinh thần trong Gia đình Phật tử là "thương già, hiểu trẻ". Nói tóm lại, nếp sống hoà hợp hay hành xử theo tinh thần lục hoà rất cần thiết để có một cuộc sống an lành và hạnh phúc.

3. Sống cuộc đời thiểu dục hay con đường Trung đạo

         Trong Kinh Di Giáo, Đức Phật có dạy: "Tri túc chi nhơn tuy ngọa địa thượng du vi an lạc. Bất tri túc giả thân xử thiên đường diệc bất xứng ý." Có nghĩa là: "Người biết thế nào là đủ, tuy nằm trên đất cũng thấy an vui hạnh phúc. Người không biết thế nào là đủ, tuy thân xác ở trên cảnh giới thiên đường, tâm ý vẫn không thỏa mãn!"

          Ở ngoài đời, cụ Nguyễn Công Trứ có câu:  “Tri túc tiện túc, đãi túc, hà thời túc. Tri nhàn tiện nhàn, đãi nhàn, hà thời nhàn?” - "Biết đủ là đủ, đợi cho đủ thì bao giờ mới đủ. Biết nhàn là nhàn, đợi cho nhàn thì bao giờ mới nhàn?"

          Ở trong đạo chúng ta có “phương pháp đối trị lòng tham muốn quá độ” là Thiểu Dục và Tri Túc. Cố Hoà thượng Thích Thiện Hoa có dạy trong cuốn Phật Pháp Căn Bản là: “Muốn được sung sướng an vui, chúng ta cần phải Thiểu Dục và Tri Túc.” Ðể đối trị lòng tham, Phật khuyên chúng ta phải ‘thiểu dục và tri túc’. Có nghĩa là “muốn ít và biết đủ.” Thầy nhấn mạnh: "Muốn ít là đối với cái chưa có, mà vì nhu cầu, mong cho có… chứ không muốn (những gì) quá sức hay tài chánh của mình." Thầy lại căn dặn: "Biết đủ, gặp hoàn cảnh nào cũng đều an phận tùy duyên. Ðối với việc ăn, mặc và ở, tự thấy mình có đủ dùng rồi, không tham cầu nhiều hơn nữa, mà phải khổ sở về tinh thần" trong đó có ngũ dục (tài sắc danh thực thuỳ) hay là: a) Tham muốn tiền của; b) Tham muốn sắc đẹp; c) Tham muốn danh vọng; d) Tham muốn ăn ngon; e) Tham muốn ngủ kỹ mà người đời tham muốn và thường bị chúng sai khiến.

            Vì thế chúng ta cần xét lại, chứ đừng thoả mãn quá đáng ngũ dục đó, thì mình càng thêm khổ. Trong cuộc sống thời đại @ này, thì chúng ta có thể dùng con đường Trung đạo hoặc modification/giảm bớt.  Cái đẹp của tất cả là nằm giữa của hai thế cực. Tục ngữ chúng ta có câu: "No mất ngon, giận mất khôn" là vậy.  Ví dụ, khi chúng ta đi ăn buffet, thì chúng ta không nên ăn cho thoả mãn (ăn cho đả) vì cứ nghĩ là mình đã trả tiền.  Như vậy thì sẽ không còn cảm giác ngon hoặc an lành nữa.

            Nói tóm lại, như cố Hoà thượng Thích Thiện Hoa dạy: "Kẻ ngoài đời và người trong đạo, muốn được hạnh phúc chân thật, thì nên tu hạnh ‘thiểu dục’ và ‘tri túc’. Vì thật sự, những người không quá đòi hỏi về vật chất, thì chẳng hề so sánh với bề trên; do đó, không thấy mình thiếu thốn về vật chất, nên ít khổ. Hơn nữa, họ chỉ so sánh với kẻ dưới, thấy mình khá giả, đầy đủ hơn, nên dễ mãn nguyện. Muốn tránh khỏi tai nạn trong gia đình và xã hội, mỗi người trên thế gian nầy, đều phải giữ phận thủ thường, đừng vượt quá khả năng của mình. Trên thể giới năm châu hiện nay, muốn có hòa bình để mà hưởng lạc thú hoà bình vĩnh viễn, thì cũng không ngoài cái hạnh ‘Thiểu dục’ và ‘Tri túc’ mà được."

4. Sống lạc quan và yêu đời.

           Điều cuối trong bài viết này là mình cần có một cái nhìn lạc quan và yêu đời. Hãy “đem mắt thương nhìn cuộc đời.” Hãy sống lạc quan, yêu đời thì cuộc sống nhẹ nhàng và thoải mái hơn. Trong đó, lối sống "chín bỏ thành mười" thì cuộc sống càng ngày càng hướng thiện và những hành giả thì càng có thêm an lạc và hạnh phúc. Cái nhìn lạc quan đó sẽ mở cửa cơ hội cho một tương lai tươi sáng hơn.  Việc này không những lợi cho mình mà lợi cho người.

            Xin hãy lắng nghe Thầy Thích Chân Pháp Hữu khẳng định: "Tôi năm nay hai mươi bốn tuổi, là một người tu trẻ và hạnh phúc....Tôi muốn nói với những người bạn trẻ rằng đạo Bụt vẫn còn rất tươi mới và thiết thực đối với thế hệ trẻ chúng ta. Đạo Bụt không chỉ dành cho người già và người đã chết, mà có thể trở nên sống động và tràn đầy sự sống. Đạo Bụt có thể dẫn dắt thế hệ mới của chúng ta hướng về một tương lai tươi sáng hơn. Là một người tu, tôi luôn hành trì theo giới luật và uy nghi để bảo hộ cho mình, nhưng không vì vậy mà tôi không được sống như một người trẻ! Tôi vẫn có thể chơi bóng rổ với các sư anh, sư chị, sư em của mình; tôi vẫn có thể hát nhạc rap với các bạn trẻ. Chỉ có điều, tôi làm những điều này với ý thức chánh niệm và với tinh thần xây dựng tình huynh đệ... Tôi cầu mong cho mọi người trẻ trên thế giới này đều tìm thấy cho mình một nơi mà mình có thể trở về để tiếp xúc với gốc rễ của mình, và tiếp xúc với gia tài tâm linh mà tổ tiên đã trao truyền." (Lá Thơ Làng Mai 35, 2012, trang 71-75.) Đó là một sự lạc quan và yêu đời vô giá.

            Nói tóm lại, nghệ thuật sống thế nào để có an lạc và hạnh phúc thì ai trong chúng ta cũng đã biết. Cái quan trọng là ở phần thực nghiệm và hành trì. Vậy xin mời cùng tất cả quý độc giả hãy HÀNH TRÌ và cùng nhau thầm tụng bài kinh Thương Yêu này như để kết thúc bài viết này.

Kinh Thương Yêu *

Những ai muốn đạt tới an lạc thường nên học hạnh thẳng thắn, khiêm cung, biết sử dụng ngôn ngữ từ ái, những kẻ ấy biết sống đơn giản mà hạnh phúc, nếp sống từ hòa, điềm đạm, ít ham muốn và không đua đòi theo đám đông.

Những kẻ ấy sẽ không làm bất cứ một điều gì mà các bậc thức giả có thể chê cười.

Và đây là điều họ luôn luôn tâm niệm:

Nguyện cho mọi người và mọi loài được sống trong an toàn và hạnh phúc, tâm tư hiền hậu và thảnh thơi.

Nguyện cho tất cả các loài sinh vật trên trái đất đều được sống an lành, những loài yếu, những loài mạnh, những loài cao, những loài thấp, những loài lớn, những loài nhỏ, những loài ta có thể nhìn thấy, những loài ta không thể nhìn thấy, những loài ở gần, những loài ở xa, những loài đã sinh và những loài sắp sinh.

Nguyện cho đừng loài nào sát hại loài nào, đừng ai coi nhẹ tính mạng của ai, đừng ai vì giận hờn hoặc ác tâm mà mong cho ai bị đau khổ và khốn đốn.

Như một bà mẹ đang đem thân mạng mình che chở cho đứa con duy nhất, chúng ta hãy đem lòng từ bi mà đối xử với tất cả mọi loài.

Ta hãy đem lòng từ bi không giới hạn của ta mà bao trùm cả thế gian và muôn loài, từ trên xuống dưới, từ trái sang phải, lòng từ bi không bị bất cứ một cái gì làm ngăn cách, tâm ta không còn vương vấn một chút hờn oán hoặc căm thù. Bất cứ lúc nào, khi đi, khi đứng, khi ngồi, khi nằm, miễn là còn thức, ta nguyện duy trì trong ta chánh niệm từ bi. Nếp sống từ bi là nếp sống cao đẹp nhất.

Không lạc vào tà kiến, loại dần ham muốn, sống nếp sống lành mạnh và đạt thành trí giác, hành giả sẽ chắc chắn vượt khỏi tử sinh. “Kinh Thương Yêu”

Tham Khảo:

1. Làng Mai, Kinh Thương Yêu, trang nhà Làng Mai, www.langmai.org, tải xuống ngày 29 tháng 2, 2012.

2. Nguyễn Công Trứ, Chữ Nhàn, trang nhà http://thuvien.maivoo.com/tho/Nguyen-Cong-Tru/Chu-Nha-n-5230.html, tải xuống ngày 29 tháng 2, 2012.

3. Thích Chân Pháp Hữu, Đạo Bụt trong lòng ng ười Trẻ, Lá Thư Làng Mai 35, trang 71-75.  Làng Mai xuất bản, 2012.

4. Thích Thiện Châu, Kinh Chân Hạnh Phúc (Maha Mangala Sutta), trang nhà Quảng Đức, http://www.quangduc.com/kinhdien/kinhchanhanhphuc.html, tải xuống ngày 1 tháng 3, 2012.

5.  Thích Thiện Hoa, Thiểu Dục và Tri Túc, Phật Học Phổ Thông, Phật Học Phổ Thông (Tập I - Từ khoá một đến khoá 5), trang 240-247. Chùa Khánh Anh, Paris, Pháp Quốc, 2000.