Hôm
nay quí Phật tử đến chùa, xin tôi nói pháp hướng dẫn nhắc nhở cho quí
vị tu hành. Riêng phật tử ở Biên hòa, mấy năm nay được nghe kinh nhiều,
hơn nữa quívị hiện có mặt ở đây đa số là người lớn tuổi. Nên tôi không
nói đạo lý cao siêu, mà chỉ nhắc cho quí phật tử biết rõ ý nghiã tu
hành.Vì quí vị đã nghe kinh hiểu đạo, giờ cần thiết là phải tu.
Thế
thường nói đến tu hành người đời thường hiểu lầm rằng : Tu là phải bị
hành phạt, tự hành phạt cách này cách nọ. Hiểu như thế là không đúng.
“Hành” đây có nghĩa là thực hành điều mình đã học qua kinh luận Phật Tổ
dạy, chớ không phải học hiểu suông. Nhiều phật tử đến chuà nghe chúng
tôi giảng dạy đã hiểu mà về nhà không thực hành. Học đạo như thế là chưa
tròn ý nghiã. Ví dụ có người bệnh đến nhờ bác sĩ khám bệnh, bác sĩ khám
xong đưa toa và dặn rằng : “Ông uống theo toa thuốc này thì bệnh sẽ
hết”. Người bệnh nhận được toa thuốc hay mừng qúa, cầm đọc thuộc lòng,
mà không chịu mua thuốc uống. Như vậy bệng có hết không ? Chắc chắn là
không hết dù thầy giỏi thuốc hay. Thế nên, khi được toa thuốc rồi phải
mua thuốc uống mới hết bệnh. Hiện tại quí phật tử nghe kinh học đạo biết
tham, sân, si là xấu, là bệnh. Vậy quí vị bỏ được chưa ? - Chưa. Đây là
điều mà tôi muốn nhấn mạnh hôm nay.
Chúng
ta học kinh luận , ai cũng biết sân là món độc làm tiêu mòn hết công
đức tu hành. Một lần nổi sân thì bao nhiêu công đức tu hành gây tạo hồi
nào đến giờ ngang đây liền tiêu tán. Chẳng hạn từ trước đến giờ quí vị
đối xử với mọi người rất tốt, giúp ích đở đần họ mọi việc, nên họ biết
ơn và thương mến quí vị. Nhưng một hôm nào đó họ làm điều bất chánh,
khiến cho quí vị bực mình nổi sân la chưởi họ làm cho họ ghét quí vị,
thì công ơn mà quí vị giúp họ mấy năm qua không còn nữa. Chỉ một phút
giây nổi sân là công đức tiêu tan hết. Sân giận tác hại như thế ! Quí vị
học ba năm qua, buông bỏ sân giận được bao nhiêu rồi ? - Dạ chút chút.
Học ba năm mà bỏ được chút chút, như vậy là tiến chậm quá ! Học Phật mà
chưa bỏ được tham, sân, si là chưa có thực hành,chưa có tu,thì sẽ bị
nhười đời chê cười : Chị đó đi chuà học đạo đã lâu, thế mà đụng tới chị
nổi sân ầm ầm, học đạo như vậy đâu có lợi ích ! Chính vì vậy mà hôm
nay tôi phải nhắc nhở quí vị. Những điều quí vị đã học thì phải nổ lực
tu hành và phải nhớ đi chùa về nhà ai nói gì cũng nhịn cũng vui vẽ.
Năm
vừa qua có một phật tử từ Bến tre đến Thiền viện, lúc mười giờ trưa,
gần tới giờ thọ trai. Ông xin tôi cho hỏi hai câu, được giải đáp xong là
ông về Bến tre liền. Ông hỏi:
-
Thưa Thầy, con học đạo hiểu đạo, ăn chay trường, tụng kinh niệm Phật.
Nhưng không biết tại sao nóng giận con bỏ chưa được, tham lam con bỏ
cũng không được, thấy cái gì đẹp con cũng ham. Xin Thầy chỉ dạy con
phương pháp bỏ được tham, sân, si ?
Quí
Phật tử hiện có mặt ở đây có giống phật tử Bến tre này không ? Đa số
phật tử đều vấp phải lỗi này. Vậy làm sao bỏ được nóng giận, làm sao bỏ
được tham lam ? Tụng kinh niệm Phật cũng chưa hết tham sân. Còn tụng
kinh, còn niệm Phật thì tham sân tạm lóng lặng một chút. Ngưng tụng
kinh, thôi niệm Phật gặp duyên thì tham sân vẫn bộc phát. như vậy làm
sao cho hết tham sân ? Tôi hỏi đạo hữu ấy rằng :
-Theo đạo hữu thì mỗi khi người ta làm trái ý đạo hữu, đạo hữu nổi giận lúc ấy đạo hữu phải làm sao ?
Thưa, phải nhịn.
À
nhịn lần thứ nhất. Nhưng lần thứ hai họ làm nữa, đạo hữu ráng nhịn
lần thứ hai. Lần thứ ba họ làm nữa thì đạo hữu làm gì ? Chắc nói : “Tôi
nhịn lần thứ ba rồi nghe, lần nữa là tôi không nhịn đó !”. Phải vậy
không ? Bởi nhịn đây là do đè. Vì đè nên quá sức chịu đựng thì bung.
Vậy, muốn không giận mà cũng không cần nhịn phải làm sao ? - Cần thấy rõ
nguồn gốc sanh ra nó. Sở dĩ chúng ta có tham lam, có sân giận là do
chấp ngã, thấy mình quá cao, quá lớn, muốn như thế này, muốn như thế nọ;
muốn mà không được thì tức giận. Ví dụ quí vị ở nhà với quyền làm cha
làm mẹ, mỗi khi con cái làm điều gì trái ý liền nổi giận la rầy. Còn đến
cơ quan chính quyền, họ làm ngược ý, quí vị có dám giận không ? -
Không. Tại sao con cái làm trái ý quí vị giận còn chính quyền làm ngược ý
quí vị không dám giận ? - Tại sợ. vì đến cơ quan chính quyền, quí vị tự
thấy mình thấp hơn họ, nên sợ không dám giận. Còn con cái trong nhà,
quí vị thấy nó nhỏ, cái ngã quí vị cao lớn hơn nó nên dễ nóng giận. Rõ
ràng bệnh sân giận gốc từchấp ngã mà ra, chấp ngã là do si mê. Như vậy,
muốn hết sân giận phải phá trừ chấp ngã, làm cho cái ngã mòn đi, thấp
xuống. Đó là then chốt của sự tu hành . Sỏ dĩ chúng ta chấp ngã là do
chúng ta thấy thân tâm mình là thật,nên quí nó, thấy nó cao trọng hơn
mọi người,lo vun bồi tô đắp cho nó to lớn thêm. Giờ đây quán chiếu
thấy nó vô thường, duyên hợp tạm có không thật, thấy như htế niệm chấp
ngã liền tan.
Đa
số người học Phật, thấy Phật Tổ dạy trong kinh luận : Thân này là vô
thường giả tạm, chúng ta cũng nói theo thân này là vô thường giả tạm.
Chớ tự mình chưa có kinh nghiệm bằng trí tuệ thấy rõ thân này vô thường
giả tạm; nên miệng nói thân vô thường giả tạm, mà ý niệm cứ nghĩ mình
thật, mình sống lâu, nên tham lam sân giận mãi không hết. Giờ đây phải
dùng trí quán sát thân nà thật là giả, thì tham sân ngang đó liền hết.
Bây giờ quí vị hãynghe tôi hỏi :
- Hiện tại chúng ta ngồi đây, lỗ mũi đang làm gì ?
- Dạ đang thở.
- Thở là sao và để chi ?
- Thở là hít không khí của trời đất để sống.
-
Không khí ở ngoài của trời đất, chúng ta hít vô là mượn, mượn vô rồi
trả ra, trả ra rồi mượn vô, mượn vô rồi trả ra... mượn trả đều đặn gọi
là sống. Nếu trả ra mà không mượn vào thì sao ?
Dạ chết.
Như
vậy, kiếp sống của con người là một việc vay mượn, còn trả ra còn mượn
vào là còn sống, hết mượn hết trả là chết. Vậy làm việc vay mượn có thể
gọi là mình sống thật không ? Ví dụ gia chủ cất được một cái nhà, mà
chưa sắm được đồ đạc, nên mượn tủ bàn ghế... của hàng xóm để trang trí
trong nhà. Những món đồmượn của hàng xóm nói là đo của mình thật được
không ? Đồ mượn là phải trả, nó đâu thật của mình ! Cũng vậy, thân này
mượn không khí vô rồi trả ra, trả ra rồi mượn vô, còn muợn là còn sống,
trả ra không mượn vào thì chết làm sao nói thân này là thật được? Thân
này chẳng những mượn không khí, mà còn phải mượn nước; mượn nước rồi
cũng trả, trả rồi muợn nữa... Một ngày, một tuần không mượn nước có sống
không ? - Dạ chết ! Chẳng những mượn không khí, mượn nước, mà còn phải
muợn cơm nữa. Một lát mượn một chén cơm, hai chén cơm, ba chén cơm...
mượn rồi cũng phải trả.
Phật nói thân này do tứ đại đất, nước, gió, lửa hợp lại mà thành. Họp
rồi nó không tự sống, không tồn tại được, mà phải mượn đất nước, gió,
lửa bên ngoài bồi bổ luôn luôn; thở là mượn gió, uống là mượn nước, ăn
là mượn đất, trong tức ăn có những chất nóng là lửa. Đất, nước, gió, lửa
có sẳn trong thân mà không tự tồn tại được, pphải tiếp tục mượn đất,
nước, gió, lửa bên ngoài luôn luôn. Còn vay mượn là còn sống, trả mà
không mượn là chết; kể cả bốn thứ, thứ nào trả mà không mượn là chết
ngay. Như vậy kiếp sống con ngườilà một cuộc vay mượn, đã là vay mượn
thì không thể nhận là thật được. Cuộc sống đã không thật thì cái gì
thật là NGÃ mà chấp “ta là quan trọng, ta là trên hết” ? Khi thấy thân
này vay mượ tạm bợ không bền không lâu, có gì quan trọng để tham lam sân
giận ? Giả sử có người nói những lời mắc mỏ, nặng nề, nếu mình thấy
thân mình tạm bợ không thật, thì bỏ qua không chấp, không cần đè nén gì
hết. Chẳng hạn người đau nặng hấp hối sắp chết, nếu ai chưởi mắng họ, họ
có chưỏi lại không ? - Không, vì lúc đó họ lo thở, đang chờ chết đâu để
ý chưởi lại. Do con người lúc nào cũng thấy thân tâm mình thật sống
lâu, nên chống đối chưởi lại. Như vậy, khi nào thấy thân tâm mình thật
sống lâu thì lúc đó có hơn thua... Còn lúc nào thấy thân tâm tạm bợ giả
dốithì lúc đó không còn hơn thua, hết tham lam sân giận.
Từ
đây quí Phật tử nhớ rõ thân này là tạm bợ giả dối,nó là sự vay mượn
không bền lâu; hơn thua để làm gì ? Nếu không hơn thua là mình đã nhịn
rồi phải không ? Nhịn như thế có ngu không ? - Không. Chúng ta nhịn mà
không đè nén gì hết, thấy thân tạm bợ giả dối nên không hơn thua tranh
chấp. Ngày nay mình còn ở đây, ngày mai chắc gì còn, nếu cứ tranh giành
hơn thua không chịu lo tu, chết đến sẽ khổ đau.Người bỏ qua những chuyện
hơn thua để tu; tu để ngày mai được an vui thanh nhàn, đó là người trí.
Còn những người cứ câu mâu hơn thua làm khổ với nhau, chẳng những
khổ trong hiện tại mà khổ cả ngày mai; người như thế không khôn. Như
vậy, chính vì người trí thấy thân này tạm bợ vô thường, cuộc sống quá
ngắn ngủi, lo tu hành, bỏ qua mọi chuyện tranh chấp hơn thua. Do không
hơn thua nên người đời nói là nhẫn; sự thật không có nhẫn. Với mắt trí
tuệ thấy người vật không bền không thật nên không chấp; không chấp nên
được an vui, do không chấp mà tâm được an vui nênđối với người không
chấp dù có mắng chưởi họ, họ vẫn cười không giận. Không như người đời
nghe thấy ai nói làm hơn mình, cố gắng đè nén, đè nén quá sức chịu đựng
thì nổ bung, la lối mắng chưởi lại. Như thế là chưa điều phục được sân
giận. Muốn điều phục sân giận có kết qủa tốt, thì phải dùng trí thấy rõ
thân này, cuộc sống này vô thường tạm bợ không có thật ngã.
Khi
đã thấy thân này, cuộc sống này tạm bợ không thật, thì không khởi niệm
tranh chấp hơn thua. Đã không có niệm tranh chấp hơn thua thì đâu có sân
giận. Hơn nữa, khi thấy thân này tạm bợ, sống nhờ sự vay mượn, thì có
tham muốn nhiều không ? - Không. Con người sở dĩ tham ăn ngon, tham mặc
đẹp, tham ở cao sang... là để cho thân này được sung sướng. Nhưng thân
này tạm bợ giả dối, sống sung sướng để chi ? Thôi thì sống sao cũng
được, nên không khởi lòng tham. Do không tham muốn nên sự mất còn, hơn
thua không bận lòng, không lo buồn. Sự mất còn hơn thua không bận lòng
thì đâu có sân giận. Như vậy khi thấy thân này tạm bợ giả dối không thật
là phá được si mê, si mê hết thì không còn tham, tham hết thì nóng giận
đâu còn, khổ đau hết sạch. Nếu quí Phật tử tụng kinh hay niệm Phật
giỏi, vẫn còn chấp thân này là thật là quí thì tham sân không bao giờ
hết. Vì vậy mà Phật dạy chúng ta quán thân vô thường hay quán pháp vô
ngã. Do thấy kiếp sống của con người là sự vay mượn không bền không
thật, nên lúc tôi ở Chân Không có làm một bài kệ nói về mạng sống con
người như sau :
Mạng sống trong hơi thở,
Trong nhịp đập quả tim.
Thế nào là mạng sống ?
Sự vay mượn liên tục.
Kiếp
sống cuả con người là gì ? Là sự vay mượn đất, nước, gió, lửa thường
xuyên. Còn vay mượn là còn sống, ngừng vay mượn là ngưng thở, tim không
đập là chết. Kiếp sống của con người tạm bợ không thật, vậy mà người đời
cứ tưởng là thật rồi tranh giành hơn thua, gây đau khổ cho nhau không
dừng không dứt.
Hôm
nay tôi không giảng nhiều mà chỉ nhắc nhở cho quí Phật tử nghe hiểu
được lời Phật dạy rồi cố gắng ứng dụng tu hành, để cho bản thân mình
bớt si, bớt tham, bớt sân, như thế mới là người Phật tử có tu, có tiến
bộ. Nếu đi chùa lâu học giáo lý nhiều, mà tham, sân, si vẫn còn nguyên
thì tự thân mình không được lợi ích, lại còn bị người đờicười chê. Vì
vậy, tôi mong quí vị nghe qua cố gắng tu hành cho tham, sân, si tiêu mòn
để được an vui.
HT.Thích Thanh Từ