Giáo
lý của nhà Phật cốt yếu dạy cho con người tu để giải thoát luân hồi
sanh tử. Tuy nhiên, tùy theo sức huân tu cao thấp mà giải thoát cũng có
nhiều từng bậc. Đại lược chúng ta có thể chia làm hai bậc là: Từng phần
giải thoát và toàn phần giải thoát.
Từng
phần giải thoát là bậc thứ nhứt, tu mà còn luân hồi sanh tử, nhưng biết
chọn lựa phước lành để đi trong đường tốt hưởng phước báo. Những loại
chúng sanh đi trong các đường địa ngục, ngạ quỉ, súc sanh, A tu la đều
không biết chọn nghiệp lành nên đi vào con đường ác chịu qủa báo khổ
đau. Và ngay như loài người có biết chọn nghiệp thiện, lại cũng có ngườì
không biết chọn nên tạo lắm nghiệp ác, vì vậy mà chịu không biết bao
nhiêu thứ khổ đau.
Thế
nên khi còn ở trong lục đạo luân hồi, sau khi bỏ thân này, muốn cho đời
sống cuả thân sau được an vui hạnh phúc thì ngay hiện tại phải biết
chọn lựa nghiệp lành để làm và để tránh ba nghiệp ác, đó là gốc của sự
tu hành.
Nghiệp
là động lực dẫn chúng ta đi trong luân hồi sanh tử, nên rất hệ trọng
đối với sự tu hành. Vậy nghiệp là gì? Nghiệp được dịch từ chữ Phạn Karma
nghĩa là hành động lặp đi lặp lại nhiều lần thành thói quen. Thói quen
đó gọi là nghiệp.
Ví
dụ giáo viên dạy học, dạy từ năm này qua năm khác, được gọi là nghề
giáo và những người làm cùng nghề thì gọi là bạn đồng nghiệp.
Nghiệp
là việc làm của chính mình, mình làm chủ và tạo tác thành thói quen rồi
cũng chính mình thừa nhận hậu quả do nó đưa tới. Kinh Phật dạy: "Chúng
sanh làm chủ tạo nghiệp và thừa kế cái nghiệp do chính mình đã tạo".
Không do ai khác ngoài mình.
Chúng
ta từ thuở sơ sinh cho tới chín mười tuổi đâu có ai mắc bệnh ghiền
rượu, ghiền trầu hay ghiền thuốc... Thế mà từ 15, 16 tuổi cho tới già do
sự tập tành thành thói quen, người thì ghiền rượu, người thì ghiền
thuốc, kẻ thì ghiền á phiện...
Đứa
trẻ 15, 16 tuổi thấy người lớn cầm thuốc hút nhả khói phì phà tưởng đó
là oai là sang, nên bắt chước hút, thành thói quen rồi ghiền thuốc. Lúc
mới tập hút thì mình làm chủ, thích hút thì hút không thích hút thì
thôi, nhưng hút nhiều lần dần dần thành thói quen, thiếu thuốc thì khó
chịu, ngáp, buồn, phải đi mua về hút. Vậy khi đã ghiền rồi thì không còn
làm chủ nữa mà nó làm chủ ngược lại mình, sai sử mình làm theo thói
quen ưa thích đó, Vậy, nghiệp là cái chúng ta tự tạo, chúng ta làm chủ
tạo thành thói quen, khi thói quen thuần thục thì nó làm chủ dẩn dắt sai
sử chúng ta.
Nếu
ta tập thói quen là việc thiện thì được dẫn dắt tiếp tục làm việc
thiện, nếu chúng ta tập thói quen làm việc bất thiện thì bị dẫn dắt tiếp
tục làm việc bất thiện. Chẳng hạn, người mỗi chiều đi chùa, tụng kinh
lâu ngày thành thói quen, một hôm tới giờ tụng kinh không đi cảm thấy
thiếu, thấy buồn, có một động lực thôi thúc bắt phải đi chùa tụng kinh.
Còn
người khác, mỗi chiều đi quán uống rượu, lâu ngày thành thói quen nên
ghiền, tới cữ đi uống rượu, không đi thì cảm thấy bức rức khó chịu, ngáp
dài, có một ma lực thôi thúc sai khiến tới quán rượu để uống rượu.
Người đi chùa tụng kinh tập thành thói quen đó là nghiệp thiện, đưa tới
sự an vui lợi ích cho bản thân mình. Người đi quán uống rượu tập thành
thói quen là nghiệp ác, đưa tới nghèo thiếu, bệnh hoạn kém trí tuệ. Vậy,
nghiệp phát xuất từ đâu? Nếu thân tạo tác thiện đó là nghiệp thiện cuả
thân, thân tạo tác ác đó là nghiệp ác của thân. Miệng nói điều lành là
nghiệp thiện của miệng, miệng nói lời hung dữ là nghiệp ác của miệng. Ý
nghĩ tốt là nghiệp thiện của ý, ý nghĩ xấu là nghiệp ác của ý. Đó là
nghiệp phát xuất từ thân khẩu ý.
Như
vậy, tạo nghiệp chủ động là mình, nếu muốn luân hồi chỗ tốt cho thân
lành mạnh tốt đẹp được sống an vui hạnh phúc thì hiện tại phải biết tạo
nghiệp thiện, nếu ngược lại tạo nghiệp ác thì luân hồi đến cõi xấu, thọ
thân xấu sống đời đầy đau khổ do mình chủ động trọn vẹn, chớ không do ai
khác, ngay Phật trời cũng không dự phần trong đó. Như vậy, chúng ta là
chủ chọn lấy hướng đi cho chúng ta mai sau, nếu khôn ngoan đã chọn cho
mình một hướng đi tốt đẹp thì cứ theo hướng đó mà đi, chớ có thay đổi.
Cũng
như các học sinh sau khi đã chọn nghề và tốt nghiệp ra trường, phải
theo cái nghề mình đã chọn mà sống, sướng hay khổ tùy theo cái nghề của
mình chọn.
Vậy,
chúng ta tu là phải làm sao? Có nhiều Phật tử than vì bệnh tật vì nghèo
khổ không thể tu. Người than như vậy là chưa biết tu, vì họ tưởng phải
đi chùa nhiều, tụng kinh giỏi mới là tu. Như đã nói, tu là chuyển nghiệp
ác thành nghiệp thiện, mà nghiệp thì phát xuất từ thân, khẩu, ý.
Giả
sử như người buôn bán, nếu tráo hàng thật ra hàng giả, hoặc cân đo
thiếu, hoặc bán người trả giá không đúng, nổi giận la chửi, đó là thân
miệng tạo nghiệp ác, không biết tu.
Nếu
buôn bán với mức lời vừa phải, hàng thật nói là hàng thật, hàng giả nói
là hàng giả, cân đo đúng, khách trả đúng giá thì vui vẻ bán, khách trả
không đúng giá tuy không bán vẫn vui cười không tức giận mắng chửi.
Hoặc
đi đường gặp người già yếu nhường lối đi, nhường chỗ ngồi, đưa qua
đưòng, đưa qua cầu, bưng xách nặng dùm người... đó là thân khẩu thiện,
biết tu, tu trong công ăn việc làm, tu ngoài đường, tu ngoài chợ.
Ở
trong nhà, đối với người thân cũng phải giữ thân miệng luôn lành, làm
cha mẹ giữ đúng tư cách của cha mẹ, con cái có lỗi lầm phải từ tốn răn
dạy, hướng dẫn phù hợp với đạo lý cho con nên người, đó là tu. Nếu ỷ
quyền cha mẹ, khi con làm không vừa ý, tay đánh đập, miệng la hét, chửi
rủa, đó là không biết tu. Phận làm con đối với cha mẹ phải biết thương
kính, chăm lo việc ăn mặc thuốc thang cho cha mẹ, đừng để cha mẹ buồn
tủi lúc ruổi già. Nếu cha mẹ có sanh tật khó khăn thì nên an ủi khuyên
lơn hơn là hờn trách chế diễu. Đó là chuyển nghiệp thân nghiệp khẩu luôn
lành.
Về
ý nghiệp có phần vi tế hơn, với người biết tu cũng chuyển được nghiệp
ác thành nghiệp thiện. Nếu đang ngồi chơi hay đi, hoặc làm việc, khởi
nghĩ buồn giận người, biết đó là ác ý liền dừng không nghĩ, mà khởi nghĩ
thương người nghèo khó, quý kính bậc hiền đức, tìm cách giúp đỡ người
khốn khổ... Đó là chuyển nghiệp ý ác thành ý thiện.
Nếu
cho rằng đi chùa hay tụng kinh mới là tu, thì tu quá ít. Rồi bệnh nào
tật ấy vẫn còn nguyên, tham sân si ích kỷ vẫn không chừa, tu như thế
hiện tại tự mình không lợi ích và cũng không đem được an hòa cho mọi
người chung quanh, mai sau bị nghiệp lôi vào đường ác là địa ngục ngạ
quỉ súc sanh.
Thế
nên Phật dạy trong tất cả ngày giờ của mọi sinh hoạt đều phải tu mới
chuyển được ba nghiệp trọn lành. Ba nghiệp lành rồi, ngay đời hiện tại
tự mình không phiền não, lúc nào cũng nhẹ nhàng an vui. Trong gia đình
mọi người không thắc mắc rày rà, trên thuận dưới hòa, đầm ấm hạnh phúc.
Ngoài xã hội được an bình không loạn ly. Tu như thế mới thật là tu. Đừng
vì muốn được đi chùa thường xuyên, muốn được tụng kinh nhiều mà phế bỏ
cả việc nhà, thân miệng ý không chuyển cho lành, về nhà thì thắc mắc,
gây cãi hết người này tới người nọ làm cho gia đình xào xáo. Đối với
người ngoài xã hội thì không nhịn một lời không nhượng một bước. Đi chùa
tụng kinh như thế là chưa thật tu.
Có
một bà cụ Nhật Bổn lần chuỗi niệm Phật rất giỏi. Khi lần chuỗi niệm
Phật thì rất chăm chỉ, nhưng khi dừng niệm Phật thì rầy rà con cháu inh
ỏi. Con trai bà thấy bà tu như thế nꮠbuồn và nói:
- Má à. má tu má cứ lo niệm Phật đi, sao má cứ rầy rà hoài khiến xao lãng làm sao Phật chứng cho má?
Bà nói:
- Khi nào tao niệm Phật thì Phật thông cảm cho tao, còn khi nào tao rầy tụi bây thì tụi bây biết cho tao.
Bà
chia làm hai phần, phần niệm Phật thì tu với Phật, phần rầy la thì dành
cho con cháu! Người thật tu là vừa tu với Phật cũng vừa tu với thế
gian, tu như thế mới trọn vẹn.
Có người ngoại đạo đến hỏi Phật:
-
Thưa ngài Cồ Đàm (họ Gautama, tên Siddhartha dòng Shakya, của Đức Phật
Thích-Ca), cái gì định đặt cho con người, sinh ra kẻ thì nghèo nàn khổ
sở, người thì giàu sang sung sướng, kẻ thì sống lâu, người thì chết yểu,
kẻ thì yếu đau, người thì khỏe mạnh, kẻ thì ngu dốt người thì thông
minh?
Phật trả lời:
- Tất cả sự sai biệt giữa con người và con người là do nghiệp mà họ đã tạo định đặt ra, nên có người ưu kẻ liệt.
- Do tạo nghiệp gì khiến cho con người sống lâu và do tạo nghiệp gì khiến cho người chết yểu?
-
Người không tạo nghiệp sát hại chúng sanh thì được thọ mạng lâu dài.
Người tạo nghiệp sát, đoản mạng sống của chúng sanh nên thọ mạng yểu.
- Do tạo nghiệp gì thân người được khoẻ mạnh và do tạo nghiệp gì mà thân hay yếu đau bệnh tật?
-
Do nghiệp ác làm cho người đau khổ nên thọ thân hay bệnh tật đau yếu.
Và do nghiệp lành an ủi giúp đỡ người qua những tai nạn khốn khó nên
được thọ thân khỏe mạnh vui tươi.
-
Do tạo nghiệp gì mà sinh thân trong gia đình giàu sang sung sướng và do
tạo nghiệp gì mà sinh thân trong gia đình nghèo khó khốn khổ?
-
Do đời trước biết làm lành, biết bố thí cúng dường, biết giúp đỡ người
nghèo khó bệnh tật, nên đời này được sinh ra trong cảnh giàu sang sung
sướng. Người ở đời trước không biết bố thí cúng dường, không biết giúp
đỡ người nghèo khó, lại còn tham lam rút riả của người nên đời này sanh
thân trong cảnh ngèo đói thiếu thốn.
- Do nghiệp gì người sanh ra được thông minh sáng suốt và do nghiệp gì người sanh ra lại ngu dốt tối tăm?
-
Người đời trước do siêng năng học hỏi tìm hiểu chân lý, ưa thích giúp
người được học hỏi hiểu biết nên đời này được thông minh. Người ở đời
trước do lười biếng học, không chịu tìn hiểu chân lý, cản ngăn sự học
hỏi của người nên đời này bị tối tăm mê mờ.
Vậy,
tất cả quả tốt hay xấu mà chúng ta đang thọ hiện nay, gốc là từ cái
nhân chúng ta gây thuở trước, chứ không phải bỗng dưng mà có, khi đã
biết như thế, chúng ta muốn ngày mai được tốt đẹp an vui hay bị đau khổ,
thì ngay bây giờ chúng ta phải chuẩn bị.
Nếu
chuẩn bị bằng nghiệp lành thì sẽ được đến cõi lành và được an vui hạnh
phúc, nếu chuẩn bị bằng nghiệp ác thì sẽ đi vào đường dữ và bị khổ đau.
Có
người nêu nghi vấn: Hiện tại thân này hành động tạo nghiệp thiện hay
ác, mai kia thân hoại rồi hành động cũng mất, vậy nghiệp còn hay mất? Đa
số người không tin nhân qủa, họ nghĩ rằng sau khi thân hoại hành động
cũng không còn thì nghiệp cũng mất.
Trong
kinh Phật thường nói nghiệp theo mình như bóng với hình vậy. Đời quá
khứ, đời hiện tại, đời vị lai có sự liên hệ tuá theo nghiệp của mỗi
người,
Ví
dụ có hai người khách qua sông, một người chuyên nghề giáo, một người
chuyên nghề thương mãi. Khi đi đường người thương mãi đem theo nhiều
vàng bạc của cải, nhà giáo chỉ mang theo một cặp sách vở và chút ít tiền
lộ phí, thuyền qua giữa sông bất thần gặp sóng làm chìm. Khi thuyền
chìm, mạnh ai nấy lo lội vào bờ để thoát chết, lên đến bờ thì tất cả của
cải tiền bạc của nhà thương mãi không còn, cặp giấy tờ tiền lộ phí của
nhà giáo cũng mất. Cả hai đều trắng tay, nhưng kiến thức giáo dục của
nhà giáo không mất, kiến thức mua bán của nhà thương mãi cũng không mất.
Kiến thức là cái chuyên môn, sở trường của con người không mất tức là
nghề nghiệp không mất.
Như
vậy, để thấy, qua những cuộc biến đổi tất cả những cái có hình tướng
ngoài mình thì mất, nên khi thân này có hoại đi, nghiệp thức không ngoài
mình nên không mất. Của cải tài sản thế gian, chúng ta tạo sắm nhiều
thế mấy, khi chết rồi tất cả đều phải để lại không đem theo được một món
nào, chỉ có mang theo nghiệp mà thôi. Đó là một lẽ thật. Thế mà, có
nhiều người không hiểu không tin, rồi mê tín dán nhà lầu xe hơi, mua gấy
tiền vàng bạc đốt để đem theo cho cha mẹ chồng con chết xài.
Có người vội hỏi:
-
Con cháu vì thương cha mẹ, sau khi cha mẹ chết họ dán nhà, xe, mua giấy
tiền vàng thật nhiều đem đốt và cầu nguyện cho cha mẹ được hưởng. Như
vậy, cha mẹ có được hưởng không?
-
Nếu con cháu đốt giấy tiền vàng bạc rồi cầu nguyện cho cha mẹ lãnh, tôi
e rằng ở tù chớ chẳng được hưởng. Tại sao? Vì mang bạc giả xuống diêm
vương xài là bất hợp pháp. Nếu đốt nhà lầu xe hơi giấy, cầu cho thân
nhân mình lãnh về ở và đi, tôi cho rằng nếu ai làm như vậy là hại thân
nhân của mình. Vì nếu họ nhận được thì họ có nhà lầu để ở, có xe hơi để
đi, có tiền bạc để xài, đủ tiện nghi quá thì họ sẽ ở mãi cõi âm, không
đi đầu thai. Đó là trường hợp thân nhân của mình trong sanh tiền có chút
phước lành.
Còn
nếu là kẻ có tội thì chết đọa địa ngục bị giam nhốt hành hạ làm sao mà
nhận lãnh tiền bạc nhà xe để xài? Đó là chưa nói đến nhà xe tiền bạc bị
đốt thành tro thì dùng làm sao được? Thật là vô lý!
Như
vậy, để thấy chính nghiệp lành hay dữ mà mình tạo ra nó dẫn mình đi thọ
thân trong cảnh giới sướng hay khổ. Tất cả việc làm bên ngoài của người
thân vì thương muốn giúp mình khó mà giúp được, mình làm mình phải
chịu, người khác không thể thế được.
Lại có người nêu câu hỏi:
-
Tại sao có nhiều người làm ác mà họ sống phây phây? Có nhiều người rất
hiền lành, làm phước làm nghĩa mà lại gặp nhiều hoạn nạn. Như vậy là
luật nhân qủa bất công sao? Lại có nhiều người không làm ác vừa làm ác
thọ qủa báo liền, hoặc vừa làm thiện thì thọ qủa báo lành liền. Như vậy
là sao?
Trong kinh Phật có dạy: Nếu tạo nghiệp thiện được phước báo lành, tạo nghiệp ác bị qủa báo khổ thì Phật chấp nhận.
Nếu
nói rằng làm nghiệp thiện sau khi chết sẽ sanh về cõi Trời, làm nghiệp
ác sau khi chết sẽ đọa xuống địa ngục liền, điều đó Phật không chấp
nhận. Tại sao nói làm ác chịu chịu qủa báo ác, làm thiện được qủa báo
thiện, thì Phật chấp nhận, mà nói tạo nghiệp ác sau khi chết đọa địa
ngục, làm lành sau khi chết về cõi Trời thì Phật không chấp nhận? Về
thuyết nghiệp Phật có nói cận tử nghiệp và tích luỹ nghiệp. Tích lũy
nghiệp chứa nhóm nhiều kiếp đến giờ.
Cận
tử nghiệp là nghiệp mới tạo tác lúc sắp chết. Cận tử nghiệp và tích lũy
nghiệp có ảnh hưởng chi phối nhau mà quyết định đưa người chết đến cõi
lành hay cõi dữ.
Ví
dụ có người tích lũy nghiệp lành từ xưa đến nay, bất thần họ mê muội có
người xúi dục họ làm điều ác; làm điều ác này đáng lý phải đọa địa
ngục, nhưng vì tích lũy nghiệp lành họ còn nhiều nên chưa đọa địa ngục
liền.
Lại
cũng có người làm nhiều điều ác, đáng lý phải đọa địa ngục, nhưng gần
chết họ làm lành, tâm họ luôn nghĩ tưởng đến điều lành. nên không đọa
địa ngục. Thế nên nói làm ác khi chết nhất định đọa địa ngục, làm thiện
lên thiên đàng, thì không đúng hẳn. Vì tuy họ có làm ác nhưng lúc gần
chết cận tử nghiệp thiện họ quá mạnh có thể đưa họ đến cõi thiện.
Còn
người tuy làm nhiều điều thiện, nhưng khi gần chết họ nổi sân quá hung
dữ, lúc đó cận tử nghiệp ác có thể đưa họ đến các đường xấu, Thế nên
không phải chỉ tu khi sắp chết, hoặc chỉ tu ở giai đoạn thân còn mạnh
khỏe mà phải luôn luôn giữ thân, khẩu, ý lành, từ lúc còn trẻ trung mạnh
khỏe cho đến chung cuộc của kiếp người.
Xưa
có Maha Nam con của Cam Lộ Phạm Vương em nhà chú của đức Phật. Maha Nam
tu cư sĩ giữ năm giới, tu thập thiện, thọ bát quan trai... Một hôm hỏi
Phật rằng:
-
Bạch Thế Tôn, bình thường con tu giữ năm giới, thọ bát quan trai, tu
thập thiện, giả sử con chết bất đắc ká tử bởi một tai nạn xảy ra, sau
khi chết con sẽ đi về đâu?
Phật trả lời bằng một ví dụ:
- Có một cây mọc từ đất lên, thân và cành cây nghiêng về một bên. Vậy khi cưa, thân ngã về bên nào?
Maha Nam đáp:
- Cây ngã về phía mà nó đang nghiêng.
Phật dạy tiếp:
-
Cũng vậy, bình thường ông hay làm điều lành, khi chết tuy bị khủng
hoảng, nhưng nghiệp thiện tích lũy nhiều sẽ hướng ông đến chỗ lành,
không sao, đừng sợ.
Vậy,
chủ yếu của việc tu hành, chẳng những tạo nghiệp lành trong lúc còn
mạnh khỏe mà lúc gần chết tâm niệm cũng phải lành thì mới bảo đảm đi đến
cõi lành. Và bình thường tạo nghiệp lành mà lúc gần chết tạo nghiệp dữ
thì chưa bảo đảm đi đến cõi lành. Và bình thường nếu lỡ làm ác, lúc gần
chết tâm niệm lành thì cũng chuyển được phần nào nghiệp dữ, vì nghiệp
không cố định.
Để
kết thúc buổi nói chuyện hôm nay, tôi nhắc lại câu chuyện Lý Bạch đời
Đường ở Trung Hoa. Ông là một nhà thơ nổi tiếng nghe danh Thiền Sư Ô Sào
là một cao tăng đắc đạo mới tìm tới tham vấn. Tới nơi thấy Thiền Sư Ô
Sào ngồi trên cháng ba của một cây cổ thụ. Chỗ ngài ở giống như một ổ
quạ nên người đời gọi Ngài là Thiền Sư Ô Sào. Ông đứng dưới đất nhìn lên
hỏi:
- Bạch Hòa Thượng, Xin Hòa Thượng dạy cho tôi một phương pháp tu ngắn và gọn để tôi có thể tu được.
Thiền Sư Ô Sào ở trên nói xuống:
Chư ác mạc tác
Chúng thiện phụng hành
Tự tịnh ká ý
Thị chư Phật giáo
Ông hãy về tu đi!
Lý Bạch nghe qua, cười và nói:
- Hòa Thượng nói bài kệ đó con nít tám tuổi cũng thuộc, vậy Hòa Thượng đem dạy tôi để làm gì?
Thiền Sư Ô Sào nói:
- Phải, con nít tám tuổi cũng thuộc nhưng ông già tám mươi tuổi làm cũng chưa xong.
"Chư ác mạc tác" là tất cả nghiệp ác chớ có làm.
"Chúng thiện phụng hành" là vâng làm tất cả các nghiệp lành.
"Tự tịnh ká ý" là khéo lóng lặng tâm cho thanh tịnh.
"Thị chư Phật giáo" đó là lời dạy của chư Phật.
Tu
cốt là bỏ nghiệp ác của thân khẩu ý và chuyển thành nghiệp lành. Bài kệ
trên vừa nghe qua là dễ nhớ và dường như thấy dễ làm. Song, đi vào kinh
nghiệm tu hành thì không đơn giản và dễ dàng vì tình thức mênh mang,
chủng tử tập khí sâu dày, vừa bỏ được thói xấu này để phát huy điều tốt
nọ, thì lại có dư tập dở khác đang ngủ ngầm hội đủ duyên nó trổi dậy lại
phải điều phục nữa, và cứ thế làm mãi cho đến chung cuộc của kiếp
người, có khi chưa xong, tâm vẫn còn lao xao lộn xộn. Thế nên người biết
hướng thiện luôn luôn phải xoay lại mình để lo tu tập, ở trong mọi hoàn
cảnh, trong mọi trường hợp, người rỗi rảnh hay bận rộn, giàu sang hay
nghèo hèn ai cũng tu được. Điều tiên quyết là dừng nghiệp ác, rồi tuá
theo hoàn cảnh: người nghèo thì ra công sức giúp đỡ, kẻ giàu thì ra tiền
của bố thí. Ai ai cũng biết tu thì tự mình được an vui, gia đình được
hạnh phúc, xã hội được an bình. Tu chính là nền tảng vững chắc để xây
dựng cuộc đời hiện tại được tươi đẹp và tạo cơ hội cho đời sau càng được
an vui sáng suốt hơn.
Vậy,
từ đây về sau trọn đời quí Phật tử cố gắng tránh tất cả các điều ác,
làm tất cả các nghiệp lành. Làm đó là làm cho chính mình chớ không phải
làm cho ai khác. Đạo Phật được coi là đạo cứu khổ ban vui, mà cứu khổ
ban vui là chỉ cho mọi người con đường nào đi đến khổ đau và con đường
nào đi đến an lạc. Khi biết con đường đưa tới an lạc thì cố gắng đi, đó
là đạo Phật cứu khổ ban vui cho quý vị. Còn nếu quý vị biết con đường
thiện đưa tới an lạc, con đường ác đưa tới khổ đau mà cứ đi con đường
đau khổ thì đó là tại quý vị không biết chọn đường đi, khổ là do mình
chớ không do ai khác. Vì Phật đã vạch lối chỉ đường rất rõ ràng, nếu
chọn và thực hành đúng lời Phật dạy thì được an vui, lợi ích, ngược lại
thì khổ đau. Đó là then chốt mà quý vị phải biết rõ và nắm vững để tu
hành
HT.Thích Thanh Từ