Vì sao sống không vui?
Những
ai từng đọc Nửa chừng xuân của nhà văn Khái Hưng chắc không thể nào
quên được những lời trăn trối của cụ Tú Lãm với cô Mai, con gái của cụ,
trước phút lâm chung: “Con hãy giữ lòng vui, giữ tâm hồn trong sạch và
đem hết nghị lực ra làm việc”. Lời dạy ấy có còn đúng cho hôm nay chăng
khi thế giới đang diễn ra đầy những biến động, bao nhiêu đổi thay từ nền
tảng khoa học đến kinh tế xã hội? Con người sống theo nhịp điệu nhanh
đến chóng mặt, người ta lao theo công việc, tâm hồn cũng thấp thỏm theo
sự lên xuống của tỷ giá, của thị trường, lúc xanh lúc đỏ như chứng
khoán, vui đó, buồn đó, chưa bao giờ cảm thấy sự bất an lại rình rập
thường trực như bây giờ.
Những hệ quả đáng tiếc
Khi
lòng không vui, khi tâm hồn bị tha hóa vì những giá trị vật chất bên
ngoài, con người dễ bị tổn thương và chúng ta không ngạc nhiên thấy
thuốc an thần, thuốc trợ tim trở thành những mặt hàng bán chạy nhất
trong những năm gần đây. Theo thống kê chưa đầy đủ, chỉ riêng TP.HCM,
năm vừa qua đã có 19.000 người qua đời vì đột quỵ, tuổi đời còn rất trẻ,
50% là từ 40 đến 50 tuổi, lứa tuổi đang đi dần vào giai đoạn ổn định sự
nghiệp của đời người. Còn nữa, vì tâm hồn đang phải trải qua sóng gió,
người ta dễ cáu gắt và phẫn nộ, đưa đến những phản ứng không kiềm chế,
tàn bạo, gây tai họa cho chính mình và người thân. Có thể thấy qua các
phương tiện thông tin đại chúng, bao nhiêu vụ án xảy ra vì một phút nóng
giận, vợ chồng giết nhau, đồng nghiệp hãm hại nhau để rồi thủ phạm cũng
thân bại danh liệt. Có trường hợp còn gây hại đến cả con cái vô tội,
chưa kể những người tìm đến cái chết khi bế tắc, tuyệt vọng.
Tìm an lạc ở đâu?
Tìm
niềm vui ở đâu trong cuộc sống ngổn ngang, trong tâm hồn trăm mối tơ vò
này? Tìm ở đâu khi nhìn chỗ nào cũng thấy phiền não: tai họa, bệnh tật,
những điều bất như ý. Không thể tìm quên trong chén rượu, lại càng
không thể tìm đến ma túy, vì sau đó mọi chuyện sẽ còn tồi tệ hơn khi nỗi
cô đơn, niềm tuyệt vọng vẫn còn, thậm chí lớn hơn.
Phật
dạy, hãy tìm nơi chính mình vì chính chúng ta là chủ thể của mọi đau
khổ, là nạn nhân của chính sự dằn vặt dày vò của mình. Ngày nào những
triền phược còn đeo bám tâm tưởng mình, ngày nào những cảm thọ khổ, ưu
còn ngự trị trái tim mình, ngày đó chúng ta chưa thể có được hạnh phúc.
Thái độ chúng ta đối với cuộc đời xuất phát tùy theo những suy nghĩ tích
cực hay tiêu cực của chúng ta. Đó chính là lý do ta tìm đến chánh kiến
và thiền định. Vì qua đó ta có thể đoạn trừ phiền não, dục vọng hoặc sợ
hãi, đem an lạc trở về trong tâm hồn mình, nhận thức mọi việc một cách
rõ ràng trong tinh thần sống hòa hợp cùng mọi người, cùng môi trường
xung quanh. Những ai nhìn nhận thế gian này qua lăng kính tiêu cực
thường chẳng tin vào bất cứ ai và họ luôn cảm thấy bơ vơ lạc lõng.
Kinh
Phật cũng dạy rằng, thế giới có thể đầy dẫy những người bạn hay kẻ thù,
đầy dẫy những điều tốt đẹp hay xấu xa, tất cả những việc này đều tùy
thuộc vào tâm hồn chúng ta. Nói theo ngài Đạt-lai Lạt-ma thì “Tất cả
những thứ gì chúng ta sử dụng như lương thực, thực phẩm, quần áo, nhà
cửa và cả những người mà chúng ta chung sống như gia đình, bè bạn, thầy
cô đều tồn tại những tính chất như vậy.”(Đạt-lai Lạt-ma, Lời khuyên chân
thành).
Do
đó chúng ta cần phải tìm hiểu cả mặt tốt và mặt xấu của tất cả các đối
tượng để có cái nhìn đúng đắn về thực tại và điều quan trọng là nên nhìn
nhận theo chiều hướng tích cực, bởi ngay cả đau khổ có khi cũng được
xem là hữu ích vì trở ngại làm cho ta cứng rắn, mạnh mẽ và nhìn xa trông
rộng hơn.
Cụ
thể, trong trường học, nếu học sinh có nhiều thời gian vui chơi, làm
công tác ngoại khóa xã hội nhiều hơn, sẽ giúp các em mở rộng tâm hồn
trước những cảnh đời còn nhiều khó khăn, khiến các em nhận thức những
buồn lo của mình trở thành nhỏ nhoi. Khi biết quan tâm nhiều đến người
khác, các em sẽ học được sự cảm thông nhiều hơn. Tâm từ ái vì thế mà
phát triển. Trong hàng xóm láng giềng, trong cơ quan công sở, nếu lòng
chúng ta vui, chúng ta cũng có thể đến gần người khác, chia sẻ những khó
khăn, lo lắng cho nhau hơn là cạnh khóe nhau, ghen ăn tức ở vì một lối
đi chung, một câu nói kích bác,… để rồi tâm thức lúc nào cũng căng
thẳng, bực bội.
Hiện pháp lạc trú
Đó
chính là “hiện pháp lạc trú”, vì hiện tại quyết định tất cả hạnh phúc,
an lạc, giải thoát, đoạn tận dục vọng, tham ái. Chúng ta hãy xem lời
Phật dạy trong kinh Nhất dạ hiền giả:
“Quá khứ không truy tìm
Tương lai không ước vọng
Quá khứ đã đoạn tận
Tương lai thì chưa đến
Chỉ có pháp hiện tại
Tuệ quán chính ở đây
Nói
theo ngôn ngữ triết học như Krisnamurti thì: “Cuộc sống điều hòa ở nội
tâm không thể đạt được ở quá khứ cũng như ở tương lai, mà ở ngay giao
điểm của quá khứ và tương lai, tức là ở chỗ hiện giờ. Chứng được giao
điểm ấy là không thấy có quá khứ và tương lai, sống và chết, thời gian
và không gian. Chính cái hiện giờ ấy là sự giải thoát” (Krishnamurti,
Hiện tượng).
Thế
nên, hãy giữ lòng vui hôm nay khi chúng ta còn sống, còn cùng thở dưới
một bầu trời, còn có những niềm vui và cả những nỗi lo chung, nhưng đừng
biến nơi ta ở, sinh hoạt thành tù ngục ngay chính trong thâm tâm mình
mỗi khi ra đường chen chúc, nhìn nhau hầm hè, va quẹt xe là muốn đâm bổ
vào nhau, thậm chí đi mua vé xem phim, một nơi giải trí, mà cũng chen
lấn giành giật. Rồi còn đó là những ganh đua trong đời sống, trường
học, công sở, ở đâu cũng căng thẳng, dè dặt rình rập hãm hại nhau. Chúng
ta đã quên mất thực tại, đã vong thân trong thời gian và cả không gian
vì những suy tư hẹp hòi, những kiến chấp sai lệch.
“Muốn
sống cái ngay hiện giờ ấy anh phải xa lìa tất cả những gì thuôc về ngày
cũ hoặc ngày mai. Tất cả những gì tín ngưỡng điêu tàn, những lý thuyết
hư ngụy, những thần tượng, tất cả phải mất đi; và anh phải sống - như
đóa hoa tỏa khắp hương thơm cho thiên hạ - tập trung hẳn vào cái hiện
giờ đây” (Krishnamurti, sđd).
Cái
hiện giờ ấy chính là thực tại, vì chỉ tự nơi đó mới hoàn thiện được
cuộc sống. Nó an trú trong mỗi người chúng ta - trọn vẹn, tròn đầy, tự
tại.
Nhớ
lời khuyên của người xưa, hãy giữ lòng vui và trái tim trong sáng.
Chúng ta sẽ có một cuộc đời đầy ý nghĩa ngay giây phút này!
Nguyên Cẩn