Các nhà tâm lý học nghĩ rằng danh từ bản năng rất đúng
ở thú vật nhưng không mấy phù hợp ở người.
Thật vậy tùy theo loài, để sinh tồn và duy trì nòi giống
mà thú mẹ có những cách nuôi dưỡng, săn sóc và bảo vệ thú con khác nhau.
Con người là một sinh vật thượng đẳng nên khác biệt
hơn với thú vật. Ngoài bản năng ra chúng ta còn có tình yêu thương.
Tình mẫu tử là một tình yêu thương vô bờ bến, hoàn
toàn trọn vẹn, nhằm mục đích thỏa mãn mọi nhu cầu và ý muốn của đứa con.
Tình mẫu tử ở người mẹ có thể đã nhen nhúm từ lúc đứa con
chưa chào đời.
Lòng mẹ bao la
như biển Thái Bình. Mẹ ước mong khi con ra đời con được mọi bề hạnh phúc.
Hạnh phúc của con cũng chính là hạnh phúc của mẹ. Đó
là chu trình cho và nhận ở người mẹ mà các bác sĩ tâm lý thiếu nhi (pédopsychiatre) gọi là cycle
du don.
La maternité psychique, c'est
cette dimension d'échange et de partage d'univers de totalité que l'un et
l'autre se donnent, se le donnant dans le cadre de ce que l'on appelle dans ce
livre, le cycle du don.
(« Quand les femmes ne naissent pas mères » Jean Marie Delassus,
Pédopsychiatre).
Bản
năng mẫu tử do thụ đắc?
Lúc vừa mới sinh xong, người mẹ thật sự chưa có đủ thời
gian để tìm hiểu và cảm nhận được mùi da thịt cũng như tiếng khóc đặc biệt của
con mình.
Trong nhiều trường hợp, khoa học cho rằng bản năng mẫu
tử được xây dựng từ những tiến trình phức tạp của hệ thần kinh trung ương đồng
thời cũng nhờ vào khả năng tri giác đặc biệt của con người và thông qua một
giai đoạn học tập (apprentissage) bao
gồm sự tiếp xúc trực tiếp, ôm ấp, cho bú, chăm sóc và nuôi dưỡng đứa con mới
sinh ra.
Chuyện
trao nhầm con tại Cộng hòa Czech
Câu chuyện trao nhầm con đã xảy ra vào ngày 9 tháng
12, 2006 tại bệnh viện Trebic, cách thủ đô
Prague 165 km về phía Đông Nam, thuộc Cộng hòa Czech đã làm cho các bậc cha mẹ
phải suy nghĩ và lo sợ.
Một bữa nọ, tại khu hộ sản, y tá trao lộn hai cháu gái
Nikola và Veronika vừa mới được sinh ra từ hai bà mẹ khác nhau. Nghĩa là con của
bà nầy lại bị giao lộn cho bà kia. Hai sản phụ hoàn toàn không hay biết gì hết
và theo bản năng mẫu tử cả hai bà mẹ đều dễ dàng chấp nhận, yêu thương hết mực
đứa bé mà mình đang ôm ấp trong tay như chính con mình đẻ ra.
Birth mix
up mother refuses to swap babies. Telegraph.co.uk
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1565861/Birth-mix-up-mother-refuses-to-swap-babies.html
Bản năng
mẫu tử do bẩm sinh?
Nếu theo như lời truyền tụng trong dân gian, thì bất cứ
người mẹ nào cũng có thể dễ dàng nhận biết bằng trực giác đứa con mình sinh ra.
Phải chăng, có một sợi dây thiên liêng vô hình gắn liền
mẹ với con. Đó là bản năng mẫu tử.
Người ta tự hỏi, vậy tại sao trong trường hợp nhầm lẫn
ở bệnh viện Trebic, cả hai bà mẹ đều không phát hiện ra được sự kiện là mình
đang nuôi con của người khác trong suốt nhiều tháng trời?
Cảm quan ở người đàn ông thì lại khác. Anh Jaroslava,
nhận thấy sao càng ngày bé Nikola, càng
không giống hai vợ chồng anh vì cháu có tóc vàng mắt xanh trong khi anh chị thì
có màu sẫm hơn.
Linh tính thôi thúc anh ta nhờ một phòng thí nghiệm tư
làm test DNA để xác định phụ hệ và anh ta đã nghi đúng. Kết quả thử nghiệm cho
biết dứa bé không có dấu ấn DNA của anh ta. Vợ anh là Libor Broza sau đó cũng
quyết định thử test DNA và kết quả cho thấy chị cũng không phải là mẹ của bé
Nikola.
Vậy mà từ mấy tháng nay hai vợ chồng cứ tưởng đâu bé
Nikola là con ruột của họ nhưng thật ra lại không phải như vậy. Đây là một cơn ác
mộng cho bất cứ cha mẹ nào.
Bệnh viện nhìn
nhận đã có sự nhầm lẫn nhưng không hiểu lý do tại sao. Các thủ tục ghi dấu hài nhi vừa chào đời đã được thực hiện đúng
như quy định. Biến cố nầy đã làm cho dân chúng Czech hoang mang và tức giận.
Sau khi điều tra kỹ hơn, bệnh viện bắt buộc phải cho
thi hành kỷ luật đối với một số nhân viên sai trái. Hai y tá bị sa thải, hai
ngưòi khác bị thuyên chuyển công tác và ba nhân viên bị khiển trách hành chánh.
Lễ giao trả các em cho cha mẹ ruột được dự trù vào ngày
Tết Dương lịch nhưng được thực hiện sớm hơn. Theo lời khuyên của các nhà tâm lý
học, hai cháu cần nên được giao lại cho cha mẹ đẻ của chúng càng sớm càng tốt để hạn chế bớt sự gắn bó tình cảm giữa các em và
cha mẹ nuôi càng ngày càng trở nên sâu đậm hơn theo thời gian.
Cuối cùng sự trao đổi đã được thực hiện vài ngày trước
ngày sinh nhật đầu tiên của hai em . Các em được cha mẹ ruột lãnh về.
Theo phán quyết của tòa án, bệnh viện phải đền bù một
số tiền khá lớn cho cả hai gia đình kém may mắn để xoa dịu phần nào những khủng
hoảng tinh thần và xáo trộn tâm lý mà họ đã phải chịu đựng từ nhiều tháng qua.
Dénouement
dans l’affaire des nouveaux nés échangés à la maternité de Trébic
http://www.radio.cz/fr/article/112886
Bản năng
mẫu tử ở người mẹ là một vấn đề vô cùng phức tạp.
Sarah Blaffer
Hrdy, một nhà nhân chủng học thuộc Hàn Lâm Viện Khoa học Hoa Kỳ cho rằng bản
năng mẫu tử do môi trường và xã hội tạo ra.
Vào thế kỷ thứ 18 tại Âu Châu luật bắt buộc các sản phụ
phải đi làm việc ngay khi họ vừa mới sanh xong. Sự kiện nầy khiến một vài loại
hormones cá biệt không kịp xuất hiện ra để giúp vào việc xây dựng tình cảm gắn
bó giữa mẹ và con.
Một khảo cứu thực hiện tại Paris vào năm 1850 cho biết
nếu để người mẹ cho con bú trong vòng 18 ngày liên tục thì vấn đề bỏ con sẽ giảm
đi được 10%.
Nếu nói rằng tất cả phụ nữ dều có bản năng mẫu tử một
cách bẫm sinh vậy tại sao có nhiều bà mẹ, lại bỏ phế con cái, hành hạ chúng,
đem cho cô nhi viện và thậm chí có khi còn đem bán con mình cho người khác.
Cũng có những người mẹ không có lương tâm, vô cùng tàn
ác, nhẫn tâm giết chết con của họ sinh ra, như trường hợp gần đây bên Pháp có vụ
bà mẹ giết 8 đứa con
Thật khó hiểu!
Thú vật:
tình mẫu tử hay hóa học?
Để sinh tồn cũng như để duy trì nòi giống, thú cái được
trang bị một hệ thống (thị giác, khứu giác, thính giác) giúp nó nhận biết những
thú con do nó đẻ ra. Phải chăng đó là do tình mẫu tử hay là đó chỉ là do những
phản ứng hóa học?
Thú mẹ cần phải nhận biết con của nó để có thể săn sóc,
nuôi dưỡng, cho bú và bảo vệ.
Ở thú cái, phản xạ làm mẹ được khơi màu nhờ vào tác động
của một số hormone tiết ra,lúc giao hợp, lúc thụ tinh, lúc đẻ trứng ( rùa,
chim…) hay lúc sinh sản (thí dụ chó,mèo heo,bò…) hoặc khi có sự hiện diện của thú mồ
côi thuộc một chủng loại khác.
Ở các loài côn trùng sống thành xã hội cao như loài
ong và gồm có ong chúa (để đẻ), ong đực
để giao giống với ông chúa và ong thợ có bổn phận chăm lo cung cấp thức ăn
để nuôi dưỡng cho cả tổ ong mà đặc biệt là các ong non hay ấu trùng (larves). Ong thợ chiếm đa số. Đó là những
ong cái nhưng không có khả năng sinh sản.
Nhờ vào các mùi hương đặc biệt có tên là phéromones xuất phát từ ong non nên các
ong trưởng thành có thể xác định được vị trí, phái tính, cũng như giai đoạn
tăng trưởng của thế hệ ong non để nuôi dưỡng. Ong chúa cũng tiết ra mùi hương đặc
biệt QMB (Queen mandibular pheromone)
lúc đang bay để quyến rủ các ong đực xáp lại phối giống.
A brood pheromone
identified in honeybee larvae has primer and releaser pheromone effects on
adult bees
Bees are also well known for communicating
through the use of pheromones. Another widely identified chemical signal in
bees is the Queen Mandibular Pheromone (QMP). This pheromone ensures that the
queen is the only reproductive female in the hive by compromising the
reproductive systems of worker bees. It also provides an attractant signal to
the drones.
Ở loài hũu nhũ Phéromones
là những tính hiệu hóa học được cảm nhận tại một bộ phận đặc biệt gọi là voméronasal trong mũi.Từ đó, các tính
hiệu được truyền về những trung khu đặc biệt trong não bộ.
Ở người, phéromone hay là mùi đặc biêt tiết ra từ
thân thể của đàn bà hay của đàn ông. Chính hương
tình nầy có khả năng kích thích, và gợi hưng phấn ở người khác phái tính.
Sự tổng hợp phéromones
ở ong non được chỉ định bởi những di thể (genes)
cá biệt của loài.
Bản năng ong thợ nhận biết ấu trùng có thể được xem là
lập tức hay bẩm sinh.
Ở loài bò, hormones cũng đóng một vai trò quan trọng
trong hành vi làm mẹ của bò cái. Hormone oestradiol
giúp co thắt âm hộ trong lúc đẻ.
Ở dê cái, sự kích thìch âm hộ lúc đẻ kéo theo sự tiết
ra hai loại hormones
- noradrenaline, giúp dê mẹ ghi nhớ mùi dê con khi liếm
.
-oxytocine giúp tạo nên những dây liên lạc mẹ con cũng
như giúp vào việc cho con bú.
Mối dây liên lạc đặc biệt giữa thú mẹ và thú con được
thiết lập rất nhanh chóng lúc thú mẹ vừa đẻ xong vì vậy việc gởi thú mồ côi vào
chung bầy để bú là một vấn đề rất ư là khó khăn.
Ở cừu, sau khi đẻ cừu cái biết nhận diện ngay những
con nào là con của nó vừa mới đẻ ra để săn sóc và cho bú đồng thời cũng để loại
bỏ ra những con khác bầy.
Khoa học gọi hiện
tượng nầy la bonding, có được nhờ vào
tác dụng của một vài loại hormones phối hợp với vài tính hiệu từ cừu con mà
quan trọng nhất là mùi của nó.
Richard H. Porter et al Developmental
Psychobiology
Volume 24, Issue 3,
pages
151–158, April 1991
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/dev.420240302/abstract
Thú cái mới đẻ, đang cho bú hoặc trong thời gian nuôi
con đều có bản năng mẫu tử rất nổi bật.
Để bảo vệ con,
chúng có khuynh hướng thường hay tấn công hoặc cắn những ai muốn xáp lại gần chuồng
vì vậy rất nguy hiểm.
Cũng như ở người, hiện tượng bỏ con, bỏ ổ ở thú vật
cũng có thể xảy ra, tuy rằng rất hiếm thấy.
Hiện tượng mèo cái cắn chết con, ăn thịt con cũng đôi
khi thấy xảy ra. Có một số giả thuyết như : đây có thể là một bản năng tự vệ vì
mèo cảm thấy bị đe dọa, lo âu, mèo con có
mùi lạ, khác thường (vì bị chúng ta sờ mó vào), hay có những mèo con ốm yếu bệnh
hoạn nên mèo mẹ cần phải cắn chết bớt./.
Tham khảo:
-Myriam Rebeyrotte. Reflexiences. La relation mère- petit est elle innée ou acquise
http://www.reflexiences.com/dossier/142/la-relation-mere-petit-est-elle-innee-ou-acquise-/
-Chez
l’animal : amour maternel ou
chimie?
http://www.reflexiences.com/dossier/142/la-relation-mere-petit-est-elle-innee-ou-acquise-/2/chez-l-animal-amour-maternel-ou-chimie-/
-Le
Nouvel observateur. L’instinct maternel
existe-t-il?
http://hebdo.nouvelobs.com/sommaire/notre-epoque/090259/l-instinct-maternel-existe-t-il.html
Montreal, August 19, 2010