Con đường làng sạch sẽ trải dài qua vài chục ngôi nhà, thi thoảng, lại có vài con ngõ nhỏ chạy xiêu xẹo khiến làng được mở rộng ra thêm một chút về phía này hay phía kia. Từ sau cánh cổng làng đã phai màu thời gian, người ta như bước vào một thế giới khác, xưa cũ và cổ kính. Điểm xuyết trong vài chục nóc nhà là những ngôi nhà cũ kĩ trong ngõ hun hút sâu.

Bậc thềm phủ rêu thẫm màu, mái hiên nặng trĩu vì cây lá khô, khu vườn đã lâu không người quét dọn, lá rụng ngập đầy sân, chiếc chổi tre nằm im một góc, chiếc sọt rác chỏng chơ góc sân, những trái sấu lăn lóc, cánh cổng khép im ỉm tự bao giờ, khóa đã rỉ, cổng đã mọt. Đã lâu lắm rồi, những ngôi nhà kiểu cách này không có người ghé thăm, quét dọn. Nhiều ngôi nhà hoang không có người ở như thế trong ngôi làng này. Thời hiện đại, khi những gì tân tiến và thay đổi chóng mặt của xã hội chạm vào hết mọi ngõ phố, ngôi làng một thời vàng son này vẫn giữ nguyên nét xưa, trầm mặc, u tịch.

Cách Hà Nội 40km, làng Cựu thuộc xã Vân Từ, huyện Phú Xuyên nổi tiếng khắp xứ Bắc kỳ về nghề may Tây. Trong suốt thời kỳ Pháp thuộc (khoảng từ những năm 1910), đây là làng thợ may “đệ nhất Hà thành”. Những người thợ lành nghề phục vụ các ông bà đầm Tây, giàu có lên và cũng làm giàu cho làng. Những ngôi nhà bề thế còn lại ở làng Cựu hôm nay là kết quả của một giai đoạn thịnh đạt trong quá khứ.

Trưa vắng! Những con ngõ vốn đã thưa người qua lại càng lặng lẽ hơn. Dường như mọi tiếng ồn của xe cộ đều dừng lại từ đầu cánh cổng làng. Trong làng, chỉ có vài quầy tạp hóa nhỏ, bán vài ba thứ hàng thiết yếu. Một chú mèo lười nằm phơi nắng trên bức tường thấp, đã tróc lở vài mảng. Tiếng xe đạp lạch cạch trong một ngõ khuất nào đó. Giàn hoa thiên lý vắt những cành mảnh mai lên dãy hàng rào, thoang thoảng hương hoa. Thâm trầm và im lìm. Dường như thời gian đang đi rất chậm qua từng con ngõ, qua từng nếp nhà.

Được xây dựng với lối kiến trúc Pháp đặc trưng, những ngôi nhà cổ kính của làng mang những đường nét tinh tế rất riêng. Có khoảng 20 ngôi nhà không có người ở trong làng. Những ngõ nhỏ lát đá xanh dẫn lối. Những ngôi nhà với vòm cuốn, mái chảy, gỗ lim im lìm bị quên lãng, không người ở, không bàn tay chăm sóc hàng ngày.

Khi các làng Cự Đà, làng Thổ Hà, làng Đường Lâm, những ngôi làng cổ kính đã trở thành những điểm du lịch được yêu thích, làng Cựu vẫn giữ mình phía bên ngoài vòng xoáy của ngành du lịch. Một vài người ưa thích kiến trúc tìm về với làng, tìm về với nét cổ kính còn nguyên vẹn chưa mai một với thời gian. Thi thoảng, không gian làng lại có chút xáo động vì vài ba bạn trẻ, cuối tuần về thăm làng, chụp những tấm ảnh lưu niệm. Để rồi khi những ồn ã rời đi, sự tĩnh mịch, trầm tư và u hoài lại ùa về với từng con ngõ, từng mái lá rêu phong. Một nét đẹp cổ kính hiếm hoi trong những xô bồ ồn ã hàng ngày.