Hạnh phúc cá nhân làm ra hạnh phúc gia
đình. Một người đau khổ thì cả gia đình cũng đều đau khổ. Gia đình đau
khổ thì xã hội điêu linh, sinh ra chiến tranh và thù hận. Do đó, hạnh
phúc không phải là vấn đề cá nhân. Khổ đau cũng không phải là vấn đề cá
nhân. Sự sống của ta liên hệ mật thiết với sự sống của tất cả mọi
người và mọi loài chung quanh như hoa với nắng, như trăng với sao, như
nước với nguồn... Cho nên ta phải biết nghệ thuật chăm sóc thân tâm và
hóa giải khó khăn trong mỗi người. Nghệ thuật ấy là con đường tâm linh,
là nếp sống tỉnh thức, là đời sống đạo đức, trách nhiệm và văn hóa.
Không biết bao nhiêu cặp vợ chồng người
Việt ở trong xã hội Tây phương đã đổ vỡ cũng vì mỗi người không biết hóa
giải những khó khăn và tuyệt vọng trong tâm. Ta giận hờn, trách móc,
lên án nhau bởi vì ta có quá nhiều năng lượng bất an, khổ đau và mâu
thuẫn trong lòng. Vợ ly dị chồng, chồng bỏ bê vợ, cả hai đều là nạn
nhân của những bức bách, nội kết và mâu thuẫn ấy. Mới ban đầu, hai
người yêu nhau tha thiết nhưng vì không biết làm mới tình yêu nên những
xung đột, giận hờn và vụng dại đã làm héo mòn tình yêu, đã soi mòn nếp
sống hạnh phúc gia đình cho nên sau khi ở với nhau một thời gian, ta
không thể chịu đựng nhau được nữa. Mỗi người là một khối lửa, mỗi người
là một trái bom nổ chậm nên vợ chồng thường gây gỗ nhau, cãi lộn nhau,
buồn giận nhau, trách móc nhau rồi cuối cùng phải ra tòa ly dị. Sau khi
vợ chồng chia tay, khối lửa trong lòng mỗi người nguôi đi một chút
nhưng khi có dịp chung sống với một người mới thì ta lại tạo ra xung
đột, gây gỗ và mâu thuẫn. Ta không biết cách chuyển hóa những khối nội
kết. Ta không biết thực tập hơi thở ý thức để an tịnh lại cảm xúc buồn
đau. Ta không biết lắng nghe nhau bằng tâm hiểu biết. Ta không biết
nói với nhau những lời thương yêu và xây dựng. Ta cứ để tham, sân, si
khống chế đời sống tình cảm và suy tư do đó ta tiếp tục là nạn nhân của
nhau. Ta đã tạo ra nhiều khổ đau trong đời sống gia đình và lứa đôi.
Những đứa con sinh ra trong những gia đình tan vỡ ấy mang mặc cảm thiếu
cha hoặc thiếu mẹ, thiếu không khí đầm ấm, thiếu đời sống hạnh phúc gia
đình nên đa số những người trẻ ấy cảm thấy bơ vơ và lạc loài. Họ không
còn tin tưởng nơi cha mẹ và đời sống gia đình. Họ mất đi cơ hội để thật
sự học được bài học thương yêu bởi vì cha mẹ đã không biết thương yêu
nhau.
Luân Lý Đạo Đức
Thời xưa ở Việt Nam, con người còn sống
trong môi trường hạnh phúc gia đình, bố mẹ thương yêu nhau, vợ chồng xây
dựng cho nhau để làm nên tổ ấm gia đình. Luân lý, đạo đức rất chặt chẽ
do đó dù có khó khăn, bất bình giữa vợ chồng, ta cũng không dám lớn
tiếng với nhau bởi vì bà con hàng xóm sẽ chê bai, sẽ đánh giá thấp văn
hóa, đạo đức của gia đình và dòng họ. Nhờ luân lý đạo đức, nhờ văn hóa
gia đình nên vợ chồng tin tưởng nhau, đồng tâm hợp lực xây dựng một gia
đình hạnh phúc và gương mẫu. Vợ chiều chồng, chồng nhường vợ.
Trong khi đó xã hội Tây phương, luân
lý đạo đức đi xuống trầm trọng. Con người chạy theo tiền bạc, danh vọng
và ham muốn nên ta tới với nhau với mục đích hưởng thụ và thỏa mãn
những ham muốn cá nhân. Có thể hai người tới với nhau để bớt đi nỗi cô
đơn, lạc loài và thèm khát mà không phải vì văn hóa gia đình và tiếp nối
dòng dõi, giống nòi nên ta đã tạo ra rất nhiều xáo trộn trong đời sống
vợ chồng và gia đình. Ta thay đổi vợ chồng như thay áo. Hễ không hợp
nhau là:
‘‘Anh đi đường anh, tôi đường tôi
Tình nghĩa đôi ta có thế thôi…’’[1]
Vợ đi làm để dành tiền riêng,
chồng đi làm mở trương mục riêng, lại còn chưa kể tới những chuyện cờ
bạc, nhậu nhẹt, nhảy nhót... Đời sống gia đình hiện tại quá mong manh.
Cũng như thế, liên hệ giữa cha con, mẹ con, anh em và cộng đồng đã trở
nên mong manh, có nhiều khó khăn, chia rẽ và hiểu lầm. Anh giận hờn em;
em gây gỗ anh. Chị không nói chuyện với em; em cố tình xa lánh chị.
Cha từ con; con bỏ nhà đi lang thang... Cho nên ta hãy thực tập làm mới
hạnh phúc gia đình và làm tốt đẹp lại liên hệ giữa anh em, cha con, mẹ
con và huynh đệ. Ta hãy tập nói với nhau bằng những lời dễ thương, hãy
tập lắng nghe sâu sắc bằng tâm thương yêu và tập mở lòng ra để tìm hiểu
người thương mà đừng chiếm hữu, đừng bắt ép, đừng la mắng và đừng lên án
người thương. Tình yêu gia đình, tình nghĩa anh em, tăng thân hòa hợp
và đời sống lứa đôi có một sứ mạng thiêng liêng và cao cả. Tới với nhau
bằng văn hóa đạo đức, xây dựng gia đình, đời sống tâm linh, ta mới có
cơ hội hiểu được chính mình. Ta nhận thấy rằng bấy lâu nay ta là nạn
nhân của độc tài, nóng giận, ghen tuông do đó lời nói của ta toàn là
trách móc, hờn dỗi, lên án... đối với người thân yêu.
Xây dựng lại gia đình, tình huynh đệ, cộng đồng là món quà quý nhất mà ta có thể để lại cho con cháu.
Bởi vì con mất niềm tin nơi gia đình, nơi đời sống lứa đôi, nơi tình
thương của cha mẹ, nơi đời sống tâm linh là một tai họa lớn cho thế hệ
mai sau. Họ mang mặc cảm thất vọng, lạc loài và cô đơn. Họ không biết
thương yêu nhau. Họ không biết tin tưởng nơi đâu. Họ tiếp nối những
thương đau, đổ vỡ và khó khăn của cha mẹ. Một số trong những người nầy
tìm tới một tu viện, một nhà thờ hoặc một chốn tâm linh để nương náu
nhưng rốt cuộc họ cũng cảm thấy bơ vơ, lạc loài và không có hạnh phúc
trong môi trường mới, do đó họ lại bỏ thầy bỏ bạn mà đi. Cũng có thể,
họ sẽ hủy diệt cả sự sống của họ trong nỗi cô đơn, tuyệt vọng và khổ đau
bởi vì họ không tìm ra được ý nghĩa của sự sống. Họ không được nuôi
dưỡng bằng tình thương nên họ cũng không có khả năng thương yêu và đem
lại hạnh phúc gia đình. Đây là một hiện tượng nguy cơ và đe dọa cho
hạnh phúc của thế hệ tương lai. Đời sống vật chất đã lấn áp hết đời
sống tâm linh. Tình cảm con người càng ngày càng xuống thấp. Chủ nghĩa
cá nhân của người Tây phương đã đồng hóa nhận thức của người Việt.
Trong khi đó khó khăn, mâu thuẫn và khổ đau trong gia đình và đời sống
lứa đôi càng ngày càng trở nên trầm trọng.
[1] thơ Thế Lữ