Về quê lên núi ngủ chùa

Uống bia tắm suối và đùa với sư

Đó là hai câu vần vè viết trên… điện thoại di động của tôi, là thu hoạch nhỏ nhoi sau nhiều chuyến “về quê lên núi ngủ chùa”. Khi nghe có bạn hữu nào về quê thì tôi lại nhắn gửi hai câu này. Tuy nhiên, cũng tùy người mà tin thơ có biên tập đôi chút. Ví dụ với người đứng đắn, nghiêm trang thì thơ sẽ được chỉnh lý thành: Về quê lên núi thăm chùa / Uống trà thưởng gió luận bàn sử kinh; còn với người dễ tính, bông phèng thì lời sẽ biến hóa: Về quê lên núi ngủ chùa / Uống bia tắm suối, trêu đùa nữ sư. Đại khái là vậy. Nhưng xin đừng tưởng thơ là thật. Chỉ có một tâm trạng thật là mỗi lần về quê đều muốn được thăm chùa trên núi.

Tại sao là chùa trên núi? Tại vì chùa trên núi thì khác với chùa ở phố mà tôi thì đã quanh năm phố xá rồi. Tôi chỉ muốn nói đến một chỗ neo dựa về tinh thần từ những ngôi chùa trên núi. Không hiểu vì sao từ lâu tôi vẫn nghĩ đã là chùa thì phải ở trên núi. Như núi Yên Tử là nơi mà vua Trần Nhân Tông đến tu thiền, bỏ lại sau lưng vàng son triều chính. Lên núi là ở ngoài vùng phủ sóng, là lánh xa cái chốn lao xao ở dưới kia, là đi con đường khó nhưng quan trọng hơn là bày tỏ một thái độ.

Lên núi Yên Tử và đọc thơ thiền của Phật hoàng Trần Nhân Tông thì thật không gì tuyệt ý cho bằng.

“Ở đời vui đạo hãy tùy duyên

Đói cứ ăn đi mệt ngủ liền

Có báu trong nhà thôi khỏi kiếm

Vô tâm đối cảnh hỏi chi thiền.”

Rêu phong. Ảnh: PHƯƠNG GIANG

Thì ra cái gọi là thiền chính là một sự rỗng không, như một kẻ vô sự, lúc nào cũng sống với khoảnh khắc “bây giờ và ở đây”. Nhưng một hành động có vẻ như rất dễ dàng “Đói cứ ăn đi mệt ngủ liền” nhưng không phải ai cũng thực hành được. Và như thế nên mới cần tu tập.

Ở xã Cát Tiến, huyện Phù Cát (Bình Định) có một ngôi chùa trên núi được gọi là chùa Ông Núi (Linh Phong tự). Theo khảo tự phổ của Linh Phong tự thì chùa được xây vào năm Quý Sửu (1733). Trước đó, vào năm thứ 23 đời vua Lê, nhà sư Mộc Y Sơn Ông (tức Lê Bản, hay còn gọi là Ông Núi) tu tại nơi này. “Tương truyền, ban ngày Ông Núi ở trong rừng đốn củi, bó thành bó lớn chỉ có sức ông mới gánh nổi mang xuống chân núi, để ở ngã ba rồi trở lên. Người dân quanh vùng đem gạo, muối đến để đó rồi gánh củi về dùng. Hôm sau ông hoặc đồng tử xuống núi lấy thực phẩm, nhiều ít không cần biết. Mỗi khi trong vùng có dịch bệnh thì tự nhiên nhà sư đem thuốc xuống cứu chữa. Chữa xong rồi đi ngay, không nhận bất cứ một sự trả công nào. Vào năm Quý Sửu (1733), chúa Nguyễn Phúc Chú khen ông là bậc chân tu, xây lại chùa. Từ chùa tranh thành chùa ngói bắt đầu từ đây. Chúa ban tên chùa là “Linh Phong Thiền Tự”, một câu liễn và ban cho Sơn Ông hiệu “Tịnh giác, thiện trì Ðại lão thiền sư”.

Tôi đã từng lên chùa Ông Núi. Nghe chuyện người tu hành ngày xưa thấy rõ là bậc chân tu. Và thêm một lần nữa, tôi yêu mến những ngôi chùa trên núi. Dẫu ở đây chỉ là một ngọn núi nhìn ra biển, chẳng phải chót vót thâm u gì nhưng rõ ràng có một thứ gió khác, mát và sạch hơn. Lên chùa, nhẹ lòng nhất là được nghe tiếng chuông chùa vẳng trong thinh không. Cũng là tiếng chuông chùa nhưng ở phố, có lẽ nghe như gắt gỏng hơn, còn ở trên núi này tiếng chuông nghe như trong veo, vèo nhẹ vào mây trời.

Lâu nay, đi lễ chùa nhiều nhất vẫn là phụ nữ. Tôi cứ nghĩ đi chùa trên núi thì đàn bà con gái sẽ ít đi vì đường xa, dốc cao, leo trèo mệt nhọc. Hóa ra là tôi nhầm. Đi chùa trên núi, ở đâu cũng thấy phụ nữ là những người khỏe khoắn nhất. Nhiều khi thấy phụ nữ lưng cõng con mà bước phăm phăm lên dốc, tôi không khỏi ngạc nhiên. Phải chăng đó là sức mạnh nơi lòng thành, hay sự thành tâm tập trung thành sức mạnh?

Tôi không rõ đàn ông đi chùa thường cầu gì, như tôi thì thường… không cầu gì cả. Nhưng tôi biết phụ nữ đi chùa thường cầu những gì tốt đẹp nhất cho cái gia đình bé nhỏ của họ. Cầu cho con thi đậu đại học, có công ăn việc làm, con gái thì không bị trai nó lừa, con trai thì không sa vào nghiện ngập; lại cầu cho chồng đi làm ăn xa khỏe mạnh, đừng có bồ nhí… Đại khái là vậy. Những điều tưởng rất tầm thường nhưng là niềm vui sống của những phụ nữ ở quê.

Mỗi lần về quê tôi lại thấy phụ nữ đi chùa ngày càng nhiều. Có cả những người dẫu không theo đạo Phật vẫn đến chùa để viếng chơi, làm công quả. Có nhiều nơi, phụ nữ mê chùa, xao lãng việc đồng áng, bỏ bê giặt giũ, cơm nước cho chồng con. Có người bảo không lo cho người thân mà chỉ lo việc thiên hạ. Nhưng tôi không nghĩ như vậy. Tôi thương những người đàn bà nhà quê và vui khi thấy họ tìm được những khoảnh khắc sống vui trong thực tại. Họ buông xả và họ có quyền lãng quên. Thì đấy, nếu yêu thương thì hãy ghé vai mà gánh giùm cái gánh đời thường giúp họ. Đừng trách móc mà chi!

“Về quê lên núi ngủ chùa”. Tôi không chỉ muốn được về quê, không chỉ muốn lên núi viếng chùa mà thực sự là muốn ngủ lại ít nhất một đêm dưới mái chùa, muốn soi lòng mình ở nơi chốn ấy. Sau một đêm thức dậy dưới mái chùa sẽ thấy “vạn vật giai không” (Không có cái tướng của ta, không có cái tướng của người, không có tướng chúng sanh, không có tướng lãnh thọ của chúng sanh - kinh Kim Cang). Rồi nhẹ chân xuống núi. Nhẹ chân bước lại cuộc đời…