Chung quanh thật yên tĩnh để tôi có thể nghe cả những tiếng chim ríu rít
với nhau trên những cành rất cao dù cây cổ thụ kia cách chỗ tôi ngồi
đến hàng chục mét.
Vào mùa đông, cây chỉ còn trơ lại cành, càng dễ nhìn thấy những con
chim như một cái thú, và dần dần như một thói quen, hễ ngồi dưới hiên
nhà là mắt ngước lên cây tìm những con chim tên đó. Lúc những lá xanh
bắt đầu lác đác trên cành thì tôi biết là mùa xuân đã đến. Mùa hạ lá
xanh càng nhiều che hết các cành cây nên phải để ý mới có thể nhìn thấy
những con chim đậu lẫn với lá. Tháng Chín mùa thu, lá lại bắt đầu rụng
và qua tháng Giêng đông về, cây cổ thụ lại trụi lá để tôi có thế nhìn
thấy dễ dàng những đàn chim đến rồi đi mỗi buổi sáng.
Ở Saigon, nếu nhìn thời tiết trong thành phố thì chỉ thấy hết mùa mưa
xong lại đến mùa nắng. Trừ những buổi sáng khoảng cuối năm trời trở
lạnh thì ở đây chỉ có hai mùa, mưa và nắng, Rồi lại nắng và mưa, Bốn mùa
không về giữa thành phố, nhưng lại có những xuân hạ thu đông trên các
cành cây. Vậy mà mấy năm qua tôi chỉ nhìn những đàn chim mà không hề
nghĩ đến 4 mùa trên đó.
Hôm nay, tôi vừa viết thư chia buồn khi được tin mẹ của một người bạn
ở Mỹ qua đời. Buổi sáng ngồi nhâm nhi tách trà, nhìn đàn chim lác đác
bay đi bay về trên cây cổ thụ, bỗng nhiên tôi nghĩ đến bốn chữ Sinh Lão
Bệnh Tử. Ngày xưa Đức Phật cũng vì bốn hiện tượng đó của con người mà
Ngài đã từ bỏ ngai vàng tìm con đường giải thoát cho chúng sinh. Sinh
lão bệnh tử đâu chỉ dành cho con người, mà còn cho cây cỏ vạn vật. Trăm
năm sinh lão bệnh tử dành cho con người, có thể hàng ngàn năm vạn vật và
từng thời kỳ với một giới hạn thời gian nào đó cho các hành tinh, vũ
trụ. Đó là căn nguyên của lẽ vô thường.
Đã là kiếp người thì phải trải qua sinh lão bệnh tử. Thường con người
chỉ sợ chết, nhưng chết lại là giai đoạn nhanh chóng nhất của bốn thời
kỳ. Sinh ra chưa có trí khôn thì cũng chỉ vài ba năm là đã bắt đầu có ý
thức. Đến khi lớn tuổi, lúc nào thấy được mình không còn sức vui thú với
tuổi già thì mới bắt đầu nghĩ đến cái chết. Chết chỉ là một khoảng thời
gian ngắn nhất để lìa đời. Bệnh thì trái lại, vừa sinh ra đã có mầm
bệnh. Kéo dài cả cuộc đời cho đến tuổi già vẫn còn bị bệnh. Chỉ có chết
đi mới hết bệnh mà thôi. Xem ra bốn chữ: sinh lão bệnh tử chỉ có bệnh
làm nên nghiệp con người.
Người ta xây nhà, làm cầu thang cũng tính đến những bậc khớp với Sinh
Lão Bệnh Tử: bắt đầu với Sinh và chấm dứt cũng với bậc sinh, hay không
lựa chọn hơn được thì cũng cố gắng khớp với Lão. Thực ra chẳng ai muốn
quan niệm rằng Sinh chỉ là bắt đầu một cái nghiệp để dần dần đi đến Tử,
và trong quảng đường quá ngắn mà quá dài đó, bệnh là cái nghiệp nặng nề
khổ đau nhất của kiếp người. Có người sinh ra đã có bệnh, và căn bệnh có
thể kéo dài chp đến lúc chết. Có người lúc già yếu phải nằm một chỗ và
không tự mình sinh hoạt được, mà phải nhờ đến những người thân chung
quanh. Ấy là cái nghiệp của mình lây lan cho người khác, cha mẹ, anh em,
vợ chống, con cái… Tuy là tình nghĩa, bổn phận, hiếu đạo để chia sẻ sự
đau khổ của người thân, nhưng vô hình chung. họ cũng bị mất bớt một phần
vui sống cuộc đời. Có những người nằm bệnh năm này qua năm khác, đau
khổ nhìn những người thân nhọc nhằn vì mình, những muốn chết đi cho
rảnh, nhưng không tự mình quyết định được. Một khi nghiệp chướng còn
nặng, không sớm ra đi được, thì hậu quả là tình cảm của những người thân
dần dần phai lạt, không còn những tự nguyện mà chỉ còn lại những bổn
phận phải hầu hạ săn sóc.
Tuy nhiên không chỉ có bệnh về thân xác, mà con người còn có những
căn bệnh do những tục lụy đời thường gây ra cũng rất khó lòng chữa trị.
Những căn bệnh này không làm cho bản thân đau đớn, Nhưng lại làm cho
những người khác chịu những đớn đau do mình gây ra. Đó là những bệnh
quyền lực, bệnh kiêu ngạo, bệnh ham mê vật chất của cải, bệnh trộm cắp
lường gạt v.v. Người ta gọi đó là bệnh bởi vì ai cũng có thể mắc phải.
Bệnh quyền lực bắt mình phải triệt hạ đối thủ để củng cố địa vị, gây ra
oán thù. Bệnh kiêu ngạo làm tổn thương người khác. Bệnh ham muốn vật
chất dẫn con người đến tội ác. Bệnh trộm cắp lường gạt làm hại những
người chung quanh. Có những người phần thể xác đã bị nhiễm bệnh nặng, có
thể chết bất cứ lúc nào, nhưng phần tinh thần lại bị tác hại bởi những
bệnh quyền lực, danh vọng mà vẫn không hay là thời gian chẳng còn bao
lâu . Chưa kể có những con người không mang trong người một thứ bệnh tật
nào, nhưng lại nhiễm một thứ bệnh được gọi chung chung là bệnh hoạn,
bệnh hoang tưởng… có thể làm bất cứ chuyện gì mà trí óc không thể nào
kiểm soát được.
Trong bốn thứ Sinh Lão Bệnh Tử, thì Bệnh đúng là làm cho con người sợ hãi nhiều nhất mới phải.
Nói thế không phải là quá bi quan với cuộc đời này. Trăm năm kiếp
người là khoảng thời gian con người phải sống không có lựa chọn. Nếu có
thể lựa chọn là lựa chọn cách sống làm sao để mong thoát được phần nào
sự khổ đau ông Trời dành cho con người , đi đến thân tâm an lạc và có
thể đem nguồn vui đến cho những người chung quanh . Lựa chọn là làm thế
nào để cuộc đời có ý nghĩa mà thôi.
Vì thế mà đối với Phật giáo, bệnh là cái nghiệp của con người. Bệnh
hành hạ thân xác làm cho con người đau khổ, không ai tránh được. Nhưng
những căn bệnh do chính con người tạo ra nếu không cố gắng để bị mắc
phải thì chính mình thế nào cũng nhận một hậu quả làm tổn hại đến mình.
Chết chưa hẳn đã dứt được nghiệp vì con người còn phải trải qua luân
hồi. Kiếp này chưa dứt được nghiệp thì kiếp sau vẫn còn phải trả.
Phương thuốc có thể chữa được mọi thứ bệnh tật là cố gắng tu tập để
giác ngộ, để có thể hiểu được cái lẽ vô thường của cuộc đời đi đến thân
tâm an lạc.
Trong cuộc sống hiện tại, con người phần đông chịu rất nhiều áp lực
của công việc, tinh thần luôn luôn căng thẳng, hậu quả là lúc nào cũng
tính toán, suy nghĩ, âu lo gắt gỏng, nóng nảy. Đó là những nguyên nhân
làm phát sinh những chứng bệnh do tinh thần tạo ra.
Xem như vậy, thì bệnh tất của con người không chỉ do vi trùng, vi
khuẩn trong thiên nhiên mà có, mà còn do chính con người tự gây bệnh cho
mình chưa kể những chứng bệnh vô cùng nguy hiểm do hoàn cảnh xã hội,
cuộc sống tạo ra.
Hiểu được lẽ vô thường của Phật giáo, cố gắng tu tập thân tâm đưa
mình đến an lạc luôn luôn thấy thân xác nhẹ nhàng, thì cũng sẽ thấy bệnh
tật nhẹ hàng hơn phần nào. Thân tâm an lạc cũng làm cho mình bớt được
những hỷ nộ ái ố do những căng thẳng cuộc sống gây nên cũng bớt được một
số bệnh tật.
Hiểu được lẽ vô thường của cuộc đời, sẽ thấy quyền lực, danh xưng
cũng chỉ là những ảo vọng mà thôi, chỉ lôi cuốn con người vào vòng tục
lụy không lối thoát, sẽ tránh được một số bệnh.
Tuy vậy, con đường dẫn ta đến thân tâm an lạc không phải dễ dàng gì, nếu không cố gắng tu tập.