Hình như Ðại đức Tissa là con trai người cô của Phật. Xuất
gia khi đã lớn tuổi, lại thêm dáng người mập mạp, Tissa ưa thích lợi dưỡng và sự tôn kính riêng cho Phật. Y áo
của Ðại đức lúc nào cũng giặt ủi láng bóng, và ông luôn luôn ngồi giữa giảng
đường tinh xá.
Một hôm, vài du tăng đến viếng Thế Tôn
và tưởng Tissa là một Ðại Trưởng
lão, họ xin được đặc ân hầu hạ, chùi chân cho Tissa
v.v.. Ðại đức im lặng.
Lúc ấy một thầy tăng trẻ tuổi hỏi:
- Ngài được mấy hạ?
Tissa trả lời:
- Chưa có hạ nào cả. Tôi già rồi mới
xin xuất gia.
Thầy tăng buột miệng:
- Ông Tỳ-kheo tồi! Ông cứ tưởng mình là
quan trọng. Gặp các vị Ðại Trưởng lão này, ông cư xử chẳng lễ độ một chút nào.
Khi họ xin hầu hạ ông các thứ, ông im lặng nhận lời. Ông lại không tỏ ra một
chút ân hận về tư cách tồi tệ của mình!
Nói rồi, vị tăng búng tay cái tách.
Lòng kiêu hãnh của một người thuộc giai
cấp chiến sĩ nổi dậy, Tissa gắt
gỏng:
- Các ông đến gặp ai?
- Chúng tôi đến thăm đấng Ðạo sư.
- Nhưng đối với ta, các ông cũng phải
tìm hiểu xem người này là ai chứ? Ta sẽ giết tiệt dòng họ các ông!
Nói một mạch cho hả hơi, rồi Tissa đi đến chỗ Phật buồn rầu khóc lóc.
Ðấng Ðạo sư thấy vậy mới hỏi:
- Tissa,
sao vậy? Sao ông đến đây tèm lem nước mắt, sầu khổ thế kia?
Các du tăng trước đây có bàn với nhau
không dám để Tissa đi một mình e
gây nhiều chuyện rắc rối, nên đi theo Tissa,
đến đảnh lễ đức Ðạo sư và cung kính ngồi một bên.
Tissa nghe Phật hỏi liền đáp:
- Bạch Thế Tôn, những Sa-môn này lăng
mạ con.
- Nhưng ông đang ngồi ở đâu?
- Ở giữa giảng đường tinh xá, bạch Thế
Tôn!
- Khi những Sa-môn này đến, ông có thấy
họ không?
- Con có thấy họ, bạch Thế Tôn!
- Ông có đứng dậy chào họ không?
- Thưa Thế Tôn, không.
- Ông có đỡ giùm đồ đạc giúp họ không?
- Bạch Thế Tôn, không. Con không đỡ
giùm đồ đạc cho họ.
- Ông có sẵn lòng phục vụ họ không? Và
mời nước uống không?
- Không, bạch Thế Tôn! Con không phục
vụ cũng chẳng mời nước uống.
- Ông có đem tọa cụ đến mời ngồi và
chùi chân cho họ không?
- Thưa không, Thế Tôn!
- Tissa,
ông nên làm các việc trên đối với những Sa-môn lớn tuổi, vì ai không làm thế sẽ
không được quyền ngồi giữa tịnh xá. Chỉ có ông là đáng bị rầy. Hãy xin lỗi
những Sa-môn này đi!
- Nhưng họ đã lăng mạ con, Thế Tôn! Con
sẽ không xin lỗi họ.
- Tissa,
chớ làm như vậy. Chỉ có ông mới đáng bị rầy. Xin lỗi họ đi!
- Con không xin lỗi họ, Thế Tôn!
Các Sa-môn bạch Phật:
- Ông ấy thật là cứng đầu, thưa Thế
Tôn!
Ðức Ðạo sư trả lời:
- Này các Sa-môn, đây chẳng phải là lần
thứ nhất ông ấy cứng đầu. Kiếp trước ông ấy cũng đã bướng bỉnh như thế.
- Chúng con đã rõ tính ương ngạnh của
ông ấy trong hiện tại, bạch Thế Tôn. Nhưng còn kiếp trước ông đã làm gì?
- Này các Sa-môn hãy lắng nghe!
Và đức Phật kể câu chuyện.
Chuyện quá khứ
3A. Devala và Nàrada
Vào thuở nọ, dưới triều một vị vua ở
Ba-la-nại, có một nhà tu khổ hạnh tên là Devala
sau tám tháng ở Hy-mã-lạp-sơn về thành kiếm muối và giấm. Ông cũng muốn về ở
gần thành phố trong bốn tháng mùa mưa.
Gặp hai chú bé nơi cổng thành, ông hỏi:
- Các Sa-môn đến thành phố thường ngủ
đêm tại đâu?
- Nơi nhà người thợ gốm, thưa Tôn giả.
Thế là Devala
đi đến nhà người thợ gốm, đứng trước cửa hỏi:
- Gia chủ! Nếu người bằng lòng, tôi sẽ
nghỉ lại một đêm trong nhà người.
Thợ gốm mở rộng cửa mời:
- Ban đêm tôi không làm việc, nhà lại
rộng: xin Tôn giả cứ ngủ tại đây.
Devala vừa vào nhà và ngồi xuống thì
có một ẩn sĩ khác tên Nàrada cũng
từ Hy-mã-lạp-sơn đến xin tá túc. Người thợ gốm, với lòng tử tế và hiếu khách
đối với các Sa-môn, lo lắng không biết vị ẩn sĩ đến trước có chịu ngủ chung với
vị mới đến hay không, nên khéo léo bảo Nàrada:
- Nếu vị ẩn sĩ đến trước đồng ý thì xin
mời Ngài.
Và Nàrada
Nàrada đến gặp Devala nói:
- Thưa thầy, nếu thầy đồng lòng, tôi
xin ngủ lại đây một đêm.
Devala hoan hỷ:
- Nhà còn rộng, xin mời thầy vào và ngủ
lại một bên này.
Rồi Nàrada
bước vào, ngồi phía sau Devala.
Họ chào hỏi nhau một cách thân thiện. Ðến giờ ngủ, trước khi nằm xuống, Nàrada cẩn thận ghi nhớ chỗ của Devala và vị trí cửa ra vào. Nhưng Devala, thay vì ngủ đúng chỗ của mình, lại
nằm ngay giữa lối đi. Hậu quả là khi Nàrada bước
ra ngoài ban đêm, ông đạp nhằm bím tóc của Devala.
Tức thì nhà khổ hạnh la toáng lên:
- Ối! Ai dẫm lên bím tóc ta?
Nàrada từ tốn trả lời:
- Thưa thầy, tôi.
Devala, giọng nóng nảy tiếp tục la:
- Ðồ đạo đức giả! Ngươi là đồ rừng rú.
Ngươi đã đạp lên tóc ta!
- Thưa thầy, tôi không biết thầy nằm ở
đây. Xin thứ lỗi cho tôi!.
Rồi Nàrada
bước ra, để lại Devala một
mình khóc lóc như bị ai bóp vỡ tim.
Chưa hết. Sau đó, Devala xoay ngược người lại, nằm xuống,
đặt đầu vào chỗ ban nãy đã để chân, cố ý để Nàrada
giẫm lên mình.
Nàrada bước vào, lòng dặn lòng hồi nãy
mình đã lỡ xúc phạm vị đạo sĩ, lần này mình sẽ đi mé dưới chân người.
Tất nhiên là khi vừa bước vào, Nàrada dẫm ngay lên cổ Devala. Tức thì Devala hét ầm lên:
- Trời! Ai đó?
Nàrada vội vàng nói:
- Thưa thầy, tôi.
Devala lần này càng kêu to:
- Ðồ đạo đức giả! Lần đầu ngươi dẫm lên
tóc ta, lần này ngươi đạp lên cổ ta. Ta sẽ nguyền rủa ngươi!
- Thưa thầy, tôi không đáng bị khiển
trách. Tôi không biết thầy nằm ở phía này. Khi bước vào tôi đã hết sức dè dặt,
tự nhắc nhở phải cẩn thận, đi phía dưới chân đạo sĩ, tránh xúc phạm người. Xin
thầy thứ lỗi cho tôi!
Devala vẫn la oai oái:
- Ðồ đạo đức giả! Ta sẽ nguyền rủa
ngươi.
- Ðừng làm vậy, thưa thầy!
Mặc những lời thiết tha xin lỗi của Nàrada, Devala vẫn rủa tiếp:
- Mặt trời có ngàn tia sáng, có trăm
ánh lửa xua tan bóng tối. Sáng mai vào lúc mặt trời mọc, đầu ngươi sẽ vỡ làm
bảy mảnh.
Nàrada đáp:
- Thầy, tôi đã giải bày hết lời là
không phải lỗi tại tôi, thầy vẫn chẳng chịu nghe. Ðầu kẻ có lỗi sẽ vỡ làm bảy
mảnh chớ không phải đầu người vô tội.
Tức thì Nàrada đọc lời nguyền sau:
- Mặt trời có ngàn tia sáng, có trăm
ánh lửa xua ta bóng tối. Sáng mai vào lúc mặt trời mọc, đầu người sẽ vỡ làm bảy
mảnh.
Ẩn sĩ Nàrada
có đại thần thông, có thể thấy suốt tám mươi tiểu kiếp: bốn mươi
tiểu kiếp quá khứ và bốn mươi tiểu kiếp tương lai. Vì vậy ông thấy lời nguyền
sẽ rớt trúng ngay ông thầy khổ hạnh bạn mình. Ông cảm thấy thương xót, và vì
vậy làm phép không cho mặt trời mọc.
Không thấy mặt trời mọc, dân chúng tụ
tập trước cổng cung vua, rên rỉ:
- Tâu Ðại vương, mặt trời không mọc
nữa! Ngài là vua, làm sao cho mặt trời mọc giùm chúng tôi với!
Nhà vua xét lại những hành động, lời
nói và ý nghĩ của mình, thấy chẳng có điều gì sai trái, nên không hiểu nguyên
nhân nào mặt trời không mọc. Nhà vua suy đoán rằng đây có thể là do tu sĩ cãi
cọ bất hòa với nhau nên hỏi thăm, và liền cầm đuốc đi đến nhà thợ gốm cúi chào Nàrada, cung kính ngồi xuống một bên và
nói:
- Bạch ngài Nàrada, dân xứ Diêm-phù-đề không thể sinh hoạt như bình
thường. Tại sao bóng đêm bao trùm thế giới? Xin trả lời câu hỏi của tôi.
Nàrada kể lại toàn bộ câu chuyện và hậu
quả của lời nguyền.
Vua hỏi tiếp:
- Nhưng thưa Tôn giả, làm sao ông ta có
thể thoát chết?
- Ông ấy sẽ thoát chết nếu xin lỗi tôi.
Vua bắt Devala phải xin lỗi Nàrada.
Nhưng Devala một mực ngoan cố:
- Tâu Ðại vương, ông bạn này đã dẫm lên
tóc tôi và đạp lên cổ tôi. Không đời nào tôi thèm xin lỗi đồ đạo đức giả đó!
Vua vẫn khẩn thiết yêu cầu Devala:
- Xin lỗi đi, Tôn giả! Ðừng làm như
vậy!
- Ðại vương, tôi không thèm xin lỗi.
- Ðầu Ngài sẽ bể làm bảy mảnh!
- Mặc kệ! Tôi cũng không xin lỗi.
Lần này vua gằn giọng:
- Ông vẫn không chịu xin lỗi phải
không?
Thế rồi nhà vua nắm lấy tay, chân, bụng
và cổ nhà ẩn sĩ, bắt cúi đầu dưới chân Nàrada.
Nàrada lòng cởi mở:
- Hãy đứng lên thầy! Tôi đã tha lỗi cho
thầy!
Rồi Nàrada
tâu với vua:
- Ðại vương, ẩn sĩ này không chịu xin
lỗi tôi. Hãy đem ông ta đến một cái hồ gần thành, đặt một cục đất sét trên đầu
ông, bắt ông ta đứng dưới nước ngập cổ.
Vua y lời. Nàrada còn dặn thêm khi ông làm phép cho mặt trời mọc trở
lại, Devala hãy lặn xuống nước và
trồi lên nơi khác rồi đi đi!
Quả đúng như rằng, ngay khi ánh mặt
trời lóe lên thì chạm vào cục đất sét làm vỡ thành bảy mảnh. Tức thì Devala lặn xuống nước, trồi lên nơi khác
và đi mất.
Thế Tôn kết thúc câu chuyện:
- Này các Tỳ-kheo! Nhà vua lúc ấy là Ananda, Devala là Tissa, còn Nàrada chính là Ta. Thuở đó Tissa
cũng cứng đầu như vậy.
Rồi đức Ðạo sư dạy Trưởng lão Tissa như sau:
- Tissa!
Nếu một Tỳ-kheo cho phép mình nghĩ rằng người này người kia mắng tôi, người này
người kia đánh đập tôi, người này người kia đánh bại tôi, cướp giật của tôi,
ông ấy sẽ hận thù không nguôi. Nhưng nếu Ty-kheo ấy không ôm ấp những ý nghĩ
như vậy, thù hận sẽ nguôi ngoai.
Nói xong Phật đọc Pháp Cú:
(3) Nó mắng tôi, đánh tôi,
Nó thắng tôi, cướp tôi,
Ai ôm biềm bận ấy,
Hận thù không thể nguôi.
(4) Nó mắng tôi, đánh tôi,
Nó thắng tôi, cướp tôi,
Không ôm biềm bận ấy,
Hận thù được tự nguôi.
4. Không Lấy Oán Trả Oán
Với hận diệt hận thù...
Phật dạy Pháp Cú này cho một người hiếm
muộn, lúc Ngài ngụ tại tinh xá Kỳ Viên.
Một người kia, sau khi cha chết, một
mình lo liệu gánh vác tất cả việc nhà cửa ruộng vườn, lại còn chăm sóc bà mẹ.
Mẹ bảo anh:
- Con ạ, mẹ sẽ kiếm cho con một cô vợ
trẻ.
Người con hiếu thảo bèn thưa:
- Mẹ thân yêu, đừng nói thế. Ước ao duy
nhất của con là được phụng dưỡng mẹ suốt đời.
- Con ơi, mẹ không muốn một mình con phải
gánh vác hết mọi việc trong nhà ngoài ruộng, hãy để mẹ kiếm vợ cho con.
Anh ta từ chối đôi ba phen, rồi đành im
lặng bằng lòng. Bà mẹ hớn hở rời khỏi nhà, định đi đến một nhà nọ kiếm con dâu
đem về.
Anh ta bèn hỏi mẹ:
- Mẹ định đến nhà ai vậy?
Bà lão giơ tay chỉ:
- Ðến nhà kia kìa!
Anh ta không để mẹ đi đến nhà theo dự
định, mà chỉ cho bà một nhà khác anh thích hơn. Vậy là bà đến nhà con mình
thích, chọn nàng dâu rồi lựa ngày làm lễ cưới. Rủi thay lại gặp một nàng dâu
không sinh đẻ. Bà mẹ nóng lòng bế cháu nên vội vã bảo anh con trai:
- Con ạ, con đã bảo mẹ đem về người vợ
do con tự chọn, nhưng cô ấy lại chẳng sinh đẻ. Gia đình không con cái sẽ lụn
bại, giống dòng sẽ tuyệt tự. Con hãy để cho mẹ kiếm một nàng dâu khác nghe con!
Anh con trai có vẻ không bằng lòng nên
lắc đầu:
- Xin mẹ đừng nói nữa!
Nhưng bà mẹ vẫn nhai đi nhai lại điệp
khúc cũ nên lọt vào tai cô vợ hiếm muộn. Lòng cô ngổn ngang trăm mối. Chắc chắn
là con phải vâng lời mẹ thôi, nếu bà già kiếm được một người dễ sinh nở thì cô
sẽ bị nhà chồng xem thường, coi như đầy tớ. Chi bằng chính cô chọn vợ cho
chồng.
Thế là người đàn bà hiếm muộn đi đến
nhà nọ kiếm một cô gái cho chồng. Nhưng vừa hở môi bà đã gặp sự chống đối của
cha mẹ cô gái. Họ hỏi gặng lại bà:
- Này, bà nói cái gì thế?
Người đàn bà không con trả lời:
- Thú thật ông bà thương, tôi chẳng may
xấu số không sinh đẻ, mà gia đình không con sẽ tuyệt tự. Nếu con gái ông bà về
nhà tôi sinh được con trai, cô ấy sẽ là bà chủ quán xuyến hết cả gia sản. Xin
ông bà hãy cho tôi cưới cô nhà về cho chồng tôi.
Cuối cùng người đàn bà đã thuyết phục
được cha mẹ cô gái và rước cô về nhà. Dù đã làm được theo ý mình, người đàn bà
hiếm con vẫn không an tâm, cứ lo sợ đối thủ sinh con, sẽ là bà chủ trong nhà.
Rồi bà đến nói với đối thủ của mình:
- Nè em! Hễ em có thai thì cho chị biết
nhé!
Cô kia ngoan ngoãn trả lời:
- Dạ.
Và như lời hứa, ngay khi mang thai cô
đến báo cho người vợ cả biết. Hằng ngày vợ cả thường tự tay nấu cháo cho đối
thủ mình ăn. Thế là từ hôm đó bà bỏ vào cháo một ít thuốc phá thai. Kết quả đối
thủ của bà bị sẩy thai. Lần thứ hai, người vợ sau cũng lại báo tin cho vợ cả
khi mang thai. Vợ cả làm như lần trước và cô này lại sẩy thai nữa. Các bà hàng
xóm thấy cô vợ sau ngây thơ, nên vừa thương tình vừa tò mò mới hỏi thăm:
- Có phải đối thủ của chị thọc gậy bánh
xe chị không?
Và khi nghe kể lại sự vụ, họ bảo:
- Ðồ ngốc, sao chị dại dột như vậy? Bả
sợ chị chiếm ưu thế trong gia đình nên trộn thuốc phá thai cho chị ăn. Lần sau
đừng có nói cho bả biết nữa nghe chưa!
Lần thứ ba người vợ sau không nói gì
cả, nhưng bà hiếm con thấy bụng người vợ sau ngày càng to liền hỏi:
- Sao em có thai mà không nói cho chị
biết?
Bà vợ sau thật thà nghĩ sao nói vậy:
- Chính chị mang tôi về đây, vậy mà hai
lần rồi chị làm tôi hư thai. Tại sao tôi phải nói với chị kia chứ?
Bà không con thất vọng: "Hỏng, thế
là ta thua rồi!". Từ đó bà theo dõi, chờ cơ hội đối thủ thiếu cảnh giác
lại ra tay, vì bà vẫn chưa chịu thua.
Khi đứa bé trong bụng mẹ đã thành hình,
bà cả thừa một dịp nọ trộn thuốc cho bà vợ sau ăn, nhưng vì hình thể đã đầy đủ
nên thai nhi không bị hư, mà lại kẹt ngang cổ tử cung. Ngay sau đó bà mẹ đau
bụng dữ dội và cảm thấy giờ chết đến nơi. Bà la hoảng lên:
- Mày giết tao! Chính mày mang tao về
và cũng chính mày giết ba đứa con của tao. Giờ tao sắp chết, kiếp sau tao sẽ
thành quỷ dạ xoa ăn thịt con mày!
Nguyền rủa rồi bà tắt hơi và lại sanh
vào nhà ấy thành một con mèo. Còn ông chồng lúc ấy tóm bà vợ không con, nạt nộ:
- Chính mày làm tan nát gia đình tao.
Rồi ông dùng cùi chỏ, đầu gối.. đánh
đập bà tàn nhẫn. Sau trận đòn, người vợ cả ốm nặng rồi chết, lại cũng sinh vào
nhà ấy thành một con gà mái.
Như vậy bà vợ sau tái sinh là con mèo,
vợ cả là con gà. Khi gà mái đẻ trứng, mèo đến ăn sạch hết. Ba lần như vậy gà
mái cất tiếng:
- Ðã ba lần mày ăn trứng con tao, bây
giờ mày còn chực ăn luôn cả tao. Kiếp sau tao sẽ ăn thịt mày và con mày.
Nguyền như vậy rồi nó chết và sinh làm
con beo cái. Còn mèo sinh làm con nai cái. Ba lần nai cái sinh con, ba lần beo
đến nuốt tươi. Khi sắp chết, nai cái lại nguyền rủa:
- Ba phen ác thú này nuốt sống con ta
và giờ nó định nhai luôn cả ta nữa. Kiếp sau ta sẽ nhai nuốt nó và con nó! Rồi nai cái tái sinh là quỷ Dạ-xoa và beo
chết đi đầu thai thành một cô gái dòng tôn quý ở Xá-vệ. Lớn lên, cô gái lập gia
đình sống bên nhà chồng tại một khu xóm nhỏ gần cổng thành. Một thời gian sau
cô có con. Quỷ Dạ-xoa biến thành một người bạn thân đến thăm cô gái và hỏi
người nhà:
- Bạn tôi đâu?
- Ở phòng trong, cô ấy vừa sinh hạ một
đứa bé.
Da-xoa hớn hở hỏi tiếp:
- Con trai hay con gái vậy? Tôi muốn
thăm chị ấy.
Rồi tất tả bước vào trong, giả vờ nhìn
ngắm đứa bé và nhanh tay chộp lấy nhai nuốt xong đi ra. Lần thứ hai, quỷ cũng
nuốt tươi con của người vợ trẻ như vậy. Ðến lần thứ ba, thấy bụng đã lớn cô vợ
trẻ thủ thỉ với chồng:
- Anh à, tại đây có một con quỷ Dạ-xoa
đã nuốt chết hai đứa con của chúng ta và trốn thoát. Lần này tôi định trở về
nhà để sinh nở.
Lúc bấy giờ đến phiên quỷ Dạ-xoa đi kéo
nước (Da-xoa thay phiên nhau kéo nước từ hồ Anottatta đổ lên nguồn, mãn hạn bốn
hay năm tháng chúng được thả về, nếu không bị chết vì kiệt sức). Ngay khi vừa
được thả ra, quỷ Da-xoa liền chạy đến gặp người vợ trẻ hỏi:
- Bạn tôi đâu rồi?
Người trong nhà đáp:
- Chị chẳng gặp cô ấy đâu. Có một con
quỷ Dạ-xoa đã ăn thịt những đứa con cô ấy sinh ra trong nhà này. Vì vậy cô ấy
đi về nhà cha mẹ ruột rồi.
Quỷ lầm bầm:
- Dù có chạy đằng trời, nó cũng không
thoát khỏi tay ta!
Nôn nóng vì thù hận, Dạ-xoa tức tốc đi
vào thành.
Ðến ngày lễ đặt tên, bà mẹ tắm rửa và đặt
tên cho đứa bé xong, thưa với chồng:
- Ông à, bây giờ chúng ta hãy trở về
nhà.
Cô vợ ẵm con đi bên cạnh chồng. Trên
con đường băng ngang tinh xá, khi đến hồ nước của tinh xá, người vợ trẻ giao
con cho chồng và xuống hồ tắm. Cô tắm xong, đến phiên chồng, và cô ngồi đợi gần
đó và cho con bú. Ngày lúc ấy quỷ Dạ-xoa xuất hiện. Cô vợ trông thấy nhận ra
nó, lập tức la lên:
- Ông ơi! Ðến đây mau! Con quỷ đây nè!
Sợ chồng đến không kịp, cô xoay người
đâm đầu chạy vào tinh xá. Lúc ấy đức Ðạo sư đang thuyết pháp giữa chúng hội.
Người vợ trẻ đặt con dưới chân Phật thưa:
- Con xin cúng dường Ngài đứa bé này.
Xin hãy cứu lấy nó!
Quỷ cũng rượt theo tới nơi. Thiên thần Sumana khi đó đang trú tại hốc cửa bên trên
cổng tinh xá, liền ngăn quỷ Dạ-xoa lại không cho vào. Ðức Ðạo sư bảo Trưởng lão
A-nan:
- A-nan, ngươi hãy ra gọi quỷ Dạ-xoa
vào đây!
Trưởng lão y lệnh. Người vợ vừa thấy
quỷ lo sợ, kêu lên thất thanh:
- Nó đó, thưa Thế Tôn.
Ðức Ðạo sư dạy:
- Hãy để nó vào. Ðừng làm ồn!
Dạ-xoa bước vào, đứng trước Phật. Phật
hỏi:
- Sao ngươi làm như vậy? Nếu không gặp
một vị Phật như Ta, ngươi sẽ ôm ấp mối hận đến ngàn đời, không khác gì con Rắn
và con Cáo run rẩy giận dữ, như Quạ và Cú. Sao ngươi lấy oán trả oán? Chỉ có
tình thương mới dập tắt được hận thù.
Và đức Phật đọc Pháp Cú:
(5) Với hận diệt hận thù,
Ðời này không có được,
Không hận diệt hận thù,
Là định luật ngàn thu.
Nghe dứt bài kệ, Dạ-xoa liền đắc quả Dự
lưu. Phật bảo người đàn bà đưa đứa bé cho Dạ-xoa. Người đàn bà vẫn còn sợ,
không dám đưa. Nhưng sau khi Phật cho biết là không cần phải đề phòng, bà ta
mới dám trao. Dạ-xoa nhận đứa bé trong tay, ôm hôn âu yếm rồi trả lại cho mẹ
nó, xong bắt đầu khóc. Nghe Phật hỏi tại sao, Dạ-xoa liền thưa:
- Thưa Thế Tôn! trước đây con hết sứ
xoay sở mà chẳng đủ ăn. Giờ con không biết sẽ sống ra sao.
Phật an ủi Dạ-xoa, rồi quay sang người
mẹ, Ngài dạy:
- Hãy cho Dạ-xoa ở trong nhà con và
nuôi bằng loại cháo ngon nhất.
Người đàn bà vâng lện đưa Dạ-xoa về
nhà, cho ở trên cây kèo giữa và nuôi bằng loại cháo ngon. Khi đến mùa đập lúa,
máy đập vọt lên vọt xuống, Dạ-xoa sợ máy đập vào đầu nên nói với bạn không thể
ở đây thêm, và xin đi nơi khác. Dạ-xoa lần lượt được cho ở trong chòi để máy
đập lúa, chỗ giếng nước, lò bánh mì, kho phân, đống tro và cổng làng, nhưng
không chịu ở đâu hết, luôn cằn nhằn: chỗ thì máy đập lúa nâng lên e rằng chẻ
đầu ra làm hai, chỗ thì tụi nhóc tiểu bậy, chỗ thì đàn chó nằm dài, hoặc bầy
trẻ phóng uế, có khi liệng rác, chỗ thì trai làng đến xem bói. Vì thế cô ta đưa
Dạ-xoa về một nơi yên tĩnh ngoài làng, mỗi ngày đều mang cháo ngon đến cho ăn.
Một hôm Dạ-xoa nói với bạn mình:
- Năm nay trời sẽ mưa nhiều, nên trồng
lúa ở nơi khô ráo.
Có khi Dạ-xoa cho biết:
- Năm nay hạn hán, nên trồng lúa nơi ẩm
thấp.
Lúa của người khác bị hư vì lúc úng lúc
hạn, nhưng lúa của người đàn bà trẻ thì bội thu. Dân làng ngạc nhiên đến hỏi
cô:
- Này chị, lúa của chị chẳng bị úng,
chẳng bị hạn. Chị làm mùa dường như biết trước thời tiết. Phải vậy không?
Cô ta đáp:
- Tôi có người bạn là Dạ-xoa cho tôi
biết trước sự thay đổi thời tiết, và tôi trồng lúa trên đất cao hay đất thấp
tùy theo sự chỉ dẫn của chị ấy. Các bạn không thấy sao, ngày nào tôi cũng mang
cháo ngon và các loại thức ăn đến cho chị ấy. Nếu các bạn làm như tôi cũng sẽ được
trúng mùa.
Dân làng lập tức tôn vinh Dạ-xoa. Và từ
đó Dạ-xoa chăm sóc mùa màng cho mọi người, nhận được nhiều quà biếu và được
nhiều người tôn kính. Dạ-xoa tạo nên thông lệ bữa ăn tám món, còn được duy trì
mãi đến nay.
5. Những Vị Tỳ Kheo Hay Cãi Cọ Ở Xứ Câu Thâm (Kosambi)
Và người khác không biết...
Ðức Phật thuyết bài pháp này cho các
Tỳ-kheo ở Kosambi khi Ngài ngụ
tại Kỳ Viên.
5A. Các Tỳ Kheo Cãi Nhau
Tại Kosambi,
trong tinh xá Ghosita có hai Tỳ-kheo
trú ngụ, một vị là luật sư, vị kia là pháp sư, mỗi vị dẫn đầu năm trăm tăng.
Một hôm, vị pháp sư sau khi tắm xong đã chừa lại một ít nước trong bồn tắm và
đi ra. Kế đó, vị luật sư đi vào thấy nước dư, lúc trở ra ngoài ông hỏi bạn:
- Này huynh, có phải huynh đã chừa nước
lại không?
Vị pháp sư đáp:
- Vâng, huynh ạ!
- Nhưng huynh không biết là đã phạm lỗi
sao?
- Thật ra tôi không biết.
-Này huynh, đó là một lỗi.
- Như thế, tôi sẽ sám hối về lỗi ấy.
- Dĩ nhiên, này huynh! Nếu huynh không
cố ý làm, vô tâm thì không gọi là lỗi.
Nghe vị luật sư bảo thế, vị pháp sư yên
trí xem như không có lỗi. Ấy thế mà vị luật sư lại nói với học chúng của mình:
- Vị pháp sư dù đã phạm lỗi vẫn không
thấy lỗi.
Và nhóm học chúng này khi gặp nhóm học
chúng của vị pháp sư liền kháo nhau:
- Thầy của các anh đã phạm lỗi mà không
nhận lỗi.
Học chúng của vị pháp sư về kể lại với
thầy mình. Vị pháp sư nghe qua liền đáp:
- Vị luật sư này trước đó đã nói là
không lỗi, bây giờ nói có lỗi. Ông ta là người dối trá.
Học chúng của hai bên gặp nhau, rồi lời
qua tiếng lại:
- Thầy của các huynh là người dối trá!
Họ tranh cãi nhau. Và vị luật sư thừa
cơ hội tuyên án tẩn xuất vị pháp sư vì đã không nhận lỗi. Từ đó, ngay đến những
thí chủ cúng dường cho họ cũng chia làm hai phe, ngay cả những cô ni được họ
dạy, cả thiện thần hộ pháp, bạn bè và những người thân tín, chư thiên trên
trời, lan đến Phạm thiên đều như thế. Mọi người, ngay cả những người chưa quy y
cũng chia làm hai phe. Sự tranh cãi lan rộng từ trời Tứ thiên vương cho đến
trời Ðế Thích.
Ðến mức độ thì có một Tỳ-Kheo tới gần
thế Tôn thưa kể tự sự: "Những người tuyên án tẩn xuất thì giữ quan điểm
rằng pháp sư bị tẩn xuất là đúng luật, ngược lại những người bênh vực thì cho
rằng trái luật, và tụ họp lại để ủng hộ pháp sư mặc dù những người tuyên bố tẩn
xuất cấm họ làm như vậy". Ðã hai lần Thế Tôn nhắn hai bên Tỳ-Kheo hãy đoàn
kết, và đều nhận được câu trả lời:
- Bạch Thế Tôn! Họ không chịu đoàn kết.
Lần thứ ba, Thế Tôn bảo:
- Tăng đoàn đã bị chia rẽ!
Nói xong, Phật đến chỗ các Tỳ-kheo và
chỉ cho nhóm vị Tỳ-kheo luật sư, người tuyên bố tẩn xuất, sự sai lầm trong
quyết định ấy, và đối với nhóm vị Tỳ-kheo pháp sư, người không nhận lỗi, Ngài
cũng chỉ sự sai lầm trong hành động ấy. Một lần nữa, Phật bắt các Tỳ-kheo kiết
trai và khiến họ hành sám ngay tại chỗ, trong khu vực giới hạn. Ngài đặt luật
cho các Tỳ-kheo, nếu gây gỗ trong phòng ăn hoặc các nơi khác, họ bắt buộc phải
ngồi chỗ riêng biệt trong trai đường.
Nhưng các Tỳ-kheo vẫn không ngừng gây
nhau, đức Phật lại đi đến nơi và khuyên răn:
- Ðủ rồi, các Tỳ-kheo! Ðừng gây gỗ nữa!
Gây gỗ, đấu tranh, tranh chấp, tranh cãi, mọi thứ này đều nguy hại. Bởi lẽ vì
tranh cãi một con chim bé bỏng cũng làm một con voi quý phải chết.
Và đức Phật kể chuyện Bổn Sanh
"Con Chim Nhỏ". Ngài dạy tiếp:
- Các Tỳ-kheo, hãy đoàn kết! Hãy dừng
tranh cãi, vì sự tranh cãi mà hàng ngàn con chim nhỏ đã mất mạng.
Và Ngài kể chuyện Bổn Sanh "Những
Con Chim". Nhưng dù vậy họ vẫn không nghe lời Phật, và một ngoại đạo muốn
Phật bớt phiền nhiễu, thưa rằng:
- Bạch Ngài, đấng Thế Tôn, đấng Pháp
Vương! Hãy ở nhà! Ðấng Thế Tôn! Ngài hãy sống một đời vô sự và tự tại ở cõi
này. Chúng con có gây gỗ, đấu tranh, tranh chấp, tranh cãi nhau mới làm sáng tỏ
ai phải ai trái.
Liền đó, đức Phật kể chuyện Bổn Sanh
như sau: "Có một lần, này các Tỳ-kheo, Phạm-ma-đạt trị vì Ba-la-nại, là
vua xứ Kàsi. Phạm-ma-đạt gây
chiến với vua Dìghati Kosala,
đánh chiếm vương quốc và giết vua khi đang cãi trang. Con trai của Dìghati là hoàng tử Dìghàvu, mặc dù biết rằng Phạm-ma-đạt là
kẻ giết cha mình, vẫn tha mạng kẻ thù. Do đó họ sống hòa bình với nhau".
Và Ngài huấn thị các Tỳ-kheo:
- Này các Tỳ-kheo, lòng kiên nhẫn và tư
cách phong nhã của những ông vua hay sử dụng dao gậy cao đẹp thế đó. Tỳ-kheo,
các ông là những kẻ xuất gia được giáo huấn bằng Pháp và Luật chu đáo như thế,
phải làm sao chiếu sáng thế gian hơn với lòng kiên nhẫn và tư cách cao nhã của
các ông chứ.
Dù đã được khuyên nhủ như thế, các
Tỳ-kheo vẫn không đoàn kết theo lời Phật. Không vui vì phải sống trong cảnh ồn
náo, không thoải mái vì bị quấy rầy, hơn nữa các Tỳ-kheo này không đếm xỉa đến
lời Phật dạy, nên Thế Tôn quyết định sống độc cư tránh xa đám người chộn rộn.
Sau khi đi khất thực ở Câu-thâm, không từ giã Tăng đoàn, đức Phật đắc y, ôm
bát, một mình đi đến Bàlaka, chỗ
bán muối, tại đây Ngài thuyết pháp cho Trưởng lão Bhagu về đời sống độc cư. Rồi Ngài đến Ðông Trúc Lộc Giã, và
thuyết pháp cho ba chàng trai gia thế về hạnh phúc an lành của sự hòa hợp. Và
từ đó, Ngài đến Pàrileyyaka. Ở
đó, dưới gốc cây Sala đẹp đẽ,
trong rừng Bảo Hộ, đức Thế Tôn đã trải qua một mùa hạ an vui, có voi Pàrileyyaka phục vụ.
Khi nhóm cư sĩ ở Câu-thâm đến tinh xá
và không gặp đấng Ðạo sư, họ hỏi các Tỳ-kheo:
- Thưa chư Tôn giả, đấng Ðạo sư đi đâu?
Các Tỳ-kheo đáp:
- Vào rừng Pàrileyyaka.
- Tại sao thế?
- Ngài cố gắng hòa hợp chúng tôi, nhưng
chúng tôi không hòa hợp được.
- Này chư Tôn giả, có phải các vị, sau
khi được chấp nhận là Tỳ-kheo dưới sự lãnh đạo của Ðạo sư, lại cãi lời Ngài lúc
Ngài yêu cầu các vị hòa hợp?
- Ðúng thế, đạo hữu.
Rồi có người nói tiếp:
- Những vị Tỳ-kheo này, sau khi được
thu nhận làm Tỳ-kheo dưới sự lãnh đạo của Ðạo sư, lại không muốn hàn gắn những
rạn nứt theo lời yêu cần của Ngài. Ðây hoàn toàn do lỗi của họ mà chúng ta
không được gặp Phật. Ðối với những Tỳ-kheo này, chúng ta nhất quyết sẽ không
mời ngồi và cũng không bao giờ kính lễ hoặc cúng dường nữa.
Và từ đó họ không thèm cúng kính các
Tỳ-kheo nữa. Hậu quả là các Tỳ-kheo bị thiếu vật thực và gần chết đói, nên chỉ
sau vài ngày các Tỳ-kheo đã biết phục thiện. Rồi họ sám hối nhau, xin được tha
thứ. Họ bảo các cư sĩ:
- Ðạo hữu! Chúng tôi đã hòa hợp. Xin
đối với chúng tôi như xưa.
- Thưa chư Tôn giả, các vị xin sám hối
với đức Thế Tôn chưa?
- Chưa, đạo hữu.
- Vậy thì hãy xin sám hối Thế Tôn. Và
ngay khi được Phật tha lỗi, chúng tôi sẽ trở lại với các vị như trước.
Nhưng vì đang giữa mùa an cư, các
Tỳ-kheo không thể đến gặp Phật, và họ kiết hạ trong sự thiếu thốn, trong khi
Phật thì an vui, được voi hầu hạ. Con voi này là voi đầu đàn đã rời bầy và vào
rừng với lý do độc nhất là muốn được an vui. Nó nói:
5B. Ðức Phật, Voi và Khỉ.
- Tôi sống ở đây bị voi cái, voi con,
voi trẻ làm phiền nhiễu. Ðầu ngọn cỏ tôi thường ăn bị chúng nhai nát, chúng ăn
hết nhánh cây này đến nhánh nọ khi tôi vừa bẻ xuống, chúng quấy đục nước tôi
uống. Khi tôi xuống nước và lên bờ, voi cái đến cọ xát vào thân tôi. Có lẽ tôi
nên rời đàn và sống một mình.
Rồi con voi đầu đàn bỏ bầy, đến gần Pàerileyyaka, vào rừng Bảo Hộ, dưới gốc
cây Sala đẹp đẽ, ngay nơi Thế Tôn
ngụ, thân cận với Ngài. Ðến trước Thế Tôn, nó đảnh lễ Ngài, rồi nhìn quanh quất
tìm chổi, không thấy chổi, nó bèn đạp cây Sala
phía dưới và dùng vòi quật phía trên cho ngã xuống rồi lấy một nhánh
cây quét đất. Sau đó, nó lấy vòi quấn bình nước mang đi lấy nước. Vài khi cần
đến nước nóng, nó nấu nước nóng (Sao có thể được chứ?). Ðầu tiên nó dùng vòi
kéo dùi lửa cho bật lửa ra và nhen củi chà vào. Nó nhóm lửa như thế và nung
những hòn đá nhỏ rồi dùng một cây gậy lăn vào một lõm đá (có nước). Xong nó hạ
vòi xem nước đủ nóng chưa, rồi đến cúi đầu trước Phật. Thấy voi đến, đức Phật
hỏi:
- Nước nóng chưa, Pàrileyyaka?
Và phật đến đó tắm. Sau đó voi dâng
Phật những loại trái cây rừng.
Ðến giờ Phật vào làng khất thực, voi
lấy y bát của Phật đặt lên đỉnh đầu và đi theo Ngài. Ðến ven làng, Phật bảo voi
đưa trả y bát:
- Pàrileyyaka!
Chú không đi xa hơn được! Hãy giao y bát cho Ta.
Phật vào làng và voi đứng đó đợi Ngài
trở lại, tiến tới đón Ngài, để y bát lên đầu như lúc trước và đem về chỗ Phật ngụ,
hầu hạ Ngài như thường lệ rồi quạt hầu Phật với một nhánh cây. Ban đêm, để ngừa
thú dữ, nó dùng vòi nắm một cây gậy lớn tự nhủ: "Ta sẽ bảo hộ Phật".
Và đi tới lui trong khu rừng cho tới khi mặt trời mọc. (Từ đó khu rừng được gọi
là rừng Bảo Hộ). Buổi sáng, mặt trời lên, voi lấy nước cho Phật rửa mặt, và
theo cách như đã nói trên, nó làm tròn mọi bổn phận khác.
Bấy giờ, một con khỉ thấy cử chỉ và
hành động mỗi ngày của voi, làm những bổn phận nhỏ nhặt hầu Phật, bèn phát tâm
sẽ làm giống như vậy. Một hôm, trong lúc chạy nhảy tình cờ nó gặp một tổ mật
trên cây không có ong. Nó bẻ cành cây xuống, cầm tổ mật còn nguyên trên cành
cây, hái một lá chuối, đặt tổ ong trên lá và mang dâng Phật. Ðức Phật nhận lấy.
Khỉ trố mắt xem Phật có dùng không và ngạc nhiên thấy Phật không ăn. Khỉ thắc
mắc không biết có chuyện gì đây, bèn lật qua lật lại tổ ong, vừa xem xét cẩn
thận, và khám phá có vài trứng sâu. Nhẹ nhàng lấy trứng sâu ra, khỉ lại dâng tổ
mật lên Phật và Ngài hoan hỷ độ. Khỉ vui sướng chuyền từ cành này sang cành
khác và nhảy nhót hân hoan vô kể. Nhưng đâu ngờ những nhánh cây khỉ vừa nắm và
đạp lên bỗng gẫy lìa. Khỉ rơi xuống một cọc cây, bị đâm xuyên người và chết tức
khắc. Vì đặt niềm tin trọn vẹn vào Phật, nó được tái sinh vào cõi trời Ba mươi
ba, trong một cung điện bằng vàng cao ba mươi dặm với một đoàn gồm một ngàn
thiên nữ hầu cận.
Cả vùng Diêm-phù-đề đều biết rằng đức
Phật đang ngụ trong rừng Bảo Hộ, được voi đầu đàn phụng sự. Từ thành Xá-vệ, ông
Cấp Cô Ðộc và bà Tỳ-xá-khư - một tín nữ lỗi lạc - cùng một số nhân vật tiếng
tăm khác đã gởi lời thỉnh nguyện đến ngài A-nan xin được đặc ân gặp đức Thế
Tôn. Năm trăm Tỳ-kheo ngụ ở ngoài thành mãn mùa an cư cũng thỉnh cầu được nghe
pháp từ kim khẩu Thế Tôn lâu nay vắng tiếng.
Trưởng lão A-nan bèn hướng dẫn các Tỳ-kheo
đến rừng Bảo Hộ. Với đức tính chu đáo của một thị giả, Ngài không dám đến gặp
Phật với đám đông Tỳ-kheo vì biết Như Lai đã độc cư suốt ba tháng. Vì thế, Ngài
để các Tỳ-kheo chờ ở bên ngoài và một mình đi đến gặp Phật. Khi voi Pàrileyyaka thấy Trưởng lão, nó quấn gậy
xông tới. Ðức Phật quay nhìn và bảo voi:
- Trở lại! Pàrileyyaka! Ðừng rượt ông ta. Ðó là thị giả của Như Lai.
Voi lập tức ném gậy đi và thỉnh Trưởng
lão đưa y bát, Trưởng lão từ chối. Voi thầm nghĩ nếu ông ta biết luật sẽ không
đặt pháp cụ của mình trên tảng đá Phật thường ngồi. Voi đã quá lo xa vì Trưởng
lão A-nan đã đặt y bát trên đất (những người biết luật không bao giờ đặt pháp
cụ cá nhân lên chỗ ngồi hoặc giường của bậc tôn túc). Rồi Trưởng lão đảnh lễ
Phật, ngồi xuống một bên. Phật hỏi:
- Ông đến một mình thôi sao?
- Bạch Thế Tôn, con đến với năm trăm
Tỳ-kheo.
- Họ ở đâu?
- Con chưa hiểu ý Phật thế nào, nên để
họ đứng ngoài và vào đây một mình.
- Bảo họ vào!
Trưởng lão y lời. Ðức Phật đáp lại lời
chào hỏi của các Tỳ-kheo một cách thân tình. Các Tỳ-kheo thưa:
- Bạch Thế Tôn, Ngài là một vị Phật quý
phái, một ông hoàng mảnh mai. Chắc Ngài đã chịu đựng nhiều gian khổ, đứng và
ngồi ở đây một mình suốt ba tháng trời. Dĩ nhiên không có ai hầu Phật những
việc chánh và phụ, không có ai dâng nước rửa mặt hay làm mọi việc khác cho
Ngài.
Ðức Phật trả lời:
- Này các Tỳ-kheo! Voi Pàrileyyaka đã làm hết những việc ấy cho
Ta. Nếu ai có được bạn đồng hành như nó thì cuộc sống độc cư tốt đẹp. Nếu như
không có được, thì cuộc sống độc cư vẫn tốt đẹp hơn.
Nói xong, Thế Tôn đọc ba câu Pháp Cú
sau trong phẩm Voi:
Nếu được bạn hiền trí
Ðáng sống chung, hạnh lành,
Nhiếp phục mọi hiểm nguy,
Hoan hỷ sống chánh niệm.
Không gặp bạn hiền trí,
Ðáng sống chung, hạnh lành,
Như vua bỏ nước bại,
Hãy sống riêng cô độc,
Như voi sống rừng voi.
Tốt hơn sống một mình,
Không người ngu kết bạn,
Ðộc thân, không ác hạnh,
Sống vô tư, vô lự,
Như voi sống rừng voi.
Ngay khi Thế Tôn kết thúc bài kệ, năm
trăm Tỳ-kheo đắc quả A-la-hán.
Trưởng lão A-nan bèn đưa lời thỉnh cầu
của ông Cấp Cô Ðộc và những người khác.
- Bạch Phật, năm mươi triệu thánh đệ tử
do Cấp Cô Ðộc dẫn đầu mong mỏi Phật trở về.
Phật chuẩn y:
- Tốt lắm! Hãy mang y bát.
Và Phật đi ra khỏi rừng. Voi thấy thế
liền đến và đứng chéo chân giữa đường. Các Tỳ-kheo thấy lạ nên hỏi, và được
Phật đáp:
- Này các Tỳ-kheo, nó muốn cúng dường
các ông. Lâu nay nó đã phục vụ Ta, không nên làm tổn thương tình cảm của nó,
hãy trở lại các Tỳ-kheo!
Phật và các Tỳ-kheo trở lại. Voi vào
rừng hái lượm chuối và những trái cây khác gom lại, và ngày hôm sau dâng lên
các Tỳ-kheo. Năm trăm Tỳ-kheo không thể nào dùng hết. Thọ thực xong đức Phật ôm
y bát đi ra khỏi rừng. Voi lại xen vào giữa các Tỳ-kheo và đứng chéo chân trước
Phật. Các Tỳ-kheo không thể đoán được ý nghĩa, liền hỏi Phật và được trả lời: - Các Tỳ-kheo! Sau khi chào từ giã các ông nó
muốn Ta trở lại.
Và hướng về voi, Phật bảo:
- Này Pàrileyyaka!
Ta sẽ đi bây giờ, không trở lại nữa! Trong kiếp này, ngươi không có hy vọng vào
được các tầng thiền, hay đạt đến trí tuệ, hay chứng Thánh quả. Hãy dừng lại!
Voi nghe Thế Tôn nói rút vòi vào miệng,
từ từ lùi ra sau, vừa đi vừa khóc (nếu nó thỉnh được Phật ở lại, nó sẽ săn sóc
Phật như trước đây cho đến hết đời). Ðức Thế Tôn tiếp tục đi, đến ven làng Ngài
dừng lại bảo voi:
- Pàrileyyaka!
Ði xa hơn nữa ngươi sẽ không được an thân. Dân cư rất nguy hiểm cho ngươi. Hãy
dừng lại!
Voi dừng lại nơi đó và khóc. Ðức Phật
bước đi, và khi vừa khuất tầm mắt, voi vỡ tim và chết. Vì đặt hết niềm tin vào
Như Lai, voi được tái sinh vào cõi trời ba mươi ba, trong một cung điện bằng
vàng lớn ba mươi dặm, có ngàn thiên nữ hầu cận. Voi tên là trời Pàrileyyaka.
Dọc đường, Phật ghé vào Kỳ Viên. Các
Tỳ-kheo xứ Câu-thâm nghe Phật về Xá-vệ liền đến sám hối. Vua Kosala nghe tin cũng đến chỗ Phật và thưa:
- Bạch Thế Tôn, con sẽ không cho các
Tỳ-kheo này vào nước con.
Phật khuyên ngăn vua:
- Ðại vương, những Tỳ-kheo này là người
tốt, chỉ vì họ tranh cãi lẫn nhau nên không vâng lời Ta. Giờ đây họ đến để sám
hối. Hãy cho họ vào, đại vương!.
Ông Cấp Cô Ðộc cũng bạch với Phật là
không cho các Tỳ-kheo xứ Câu-thâm vào tinh xá. Nhưng Phật không đồng ý và ông
ta đành im lặng. Bấy giờ, các Tỳ-kheo ấy đến Xá-vệ. Thế Tôn ra lệnh chuẩn bị
chỗ ở riêng biệt cho họ. Những Tỳ-kheo khác không đứng hay ngồi chung với họ,
lần lượt từng người đến hỏi Thế Tôn:
- Bạch Thế Tôn! Những Tỳ-kheo xứ
Câu-thâm hay tranh cãi đang ở đâu?
Thế Tôn chỉ họ và nói:
- Họ đó! Họ đó!
Những Tỳ-kheo từng người chỉ về phía họ
và bàn tán với nhau đến nỗi họ xấu hổ không dám ngẩng đầu lên. Rồi họ gieo mình
dưới chân Phật xin sám hối. Phật dạy:
- Này các Tỳ-kheo! Tội lỗi các ông đã
phạm nặng nề biết bao! Sau khi được nhận làm Tỳ-kheo dưới sự lãnh đạo của một
vị Phật, lại cãi lời mặc dù Ta đã cố khuyên giải đủ điều. Ngay cả bậc trí giả
vẫn nghe kỹ lời dạy bảo của cha mẹ trước khi chết. Họ không dám cãi lời khi cha
mẹ từ giã cuộc đời, và sau đó họ được giao quyền lãnh đạo cả hai vương quốc.
Rồi đức Phật lặp lại chuyện Bổn Sanh Kosambika một lần nữa, và kết luận:
- Này các Tỳ-kheo! Hoàng tử Dìghavu, ngay khi cha mẹ mất mạng, ông vẫn
không dám cãi lời dạy bảo, sau đó ông cưới con gái của vua Phạm-ma-đạt rồi trị
vì cả hai vương quốc Kàsi và Kosala. Còn các ông vì không vâng lời Ta
nên đã phạm lỗi nặng.
Và đức Phật nói câu Pháp Cú:
(6) Và người khác không biết,
Chúng ta đây bị bại.
Chỗ ấy ai hiểu được,
Tranh luận được lắng êm.
Nghe xong Pháp Cú này, các Tỳ-kheo ở đó
liền đắc quả Dự lưu.
6. Kala Anh và
Kala Em
Ai sống nhìn tịnh tướng...
Câu Pháp Cú này được đức Phật nói khi
ngụ gần thành phố Setavya, dành
cho Kàla em và Kàla anh, tức Tiểu Hắc (Culla Kàla) và Ðại Hắc (Mahà Kàla).
Tiểu Hắc, Trung Hắc (Majjihima Kàla) và Ðại Hắc là ba gia chủ
anh em sống ở Setavya. Tiểu Hắc
và Ðại Hắc, tức người em út và người anh cả, thường đi qua xứ khác với một đoàn
năm trăm xe bò chở đầy đồ gia dụng để bán, còn Trung Hắc thì ở nhà bán hàng hóa
do họ mang về.
Có một dịp, hai anh em mang đủ loại
hàng hóa trên năm trăm xe bò rời khỏi Vệ-xá. Giữa đường Xá-vệ và Kỳ Viên họ
dừng lại, tháo yên cương các xe. Chiều xuống, Ðại Hắc thấy các Phật tử ở Xá-vệ
cầm hoa hương lũ lượt đi về hướng tinh xá. Ông tò mò bèn chận một người lại để
hỏi thăm. Ðược biết họ đi nghe pháp, ông cũng đồng tình muốn đi. Dặn dò cậu em
để ý coi chừng đoàn xe, ông ra đi.
Ðến tinh xá, ông đảnh lễ Như Lai rồi
ngồi xuống bên vòng ngoài hội chúng. Hôm ấy, Phật thuyết nhiều bài pháp tuần tự
theo căn cơ của Ðại Hắc; Ngài nhấn mạnh về khổ uẩn với những kinh nói về tội
lỗi, sự điên đảo cùng sự nguy hiểm của dục lạc.
Ðại Hắc nghe pháp xong, trong lòng băn
khoăn: "Ai cũng phải rời bỏ mọi vật sở hữu khi qua đời, sang bên kia thế
giới sẽ không có tài sản hay thân quyến nào đi theo được, vậy tại sao ta lại
sống đời thế tục?". Và ông phát tâm xuất gia.
Ông xin Phật gia nhập Tăng đoàn. Phật
hỏi:
- Ông có còn thân quyến phải xin phép
không?
- Con có một đứa em, bạch Thế Tôn!
- Hãy hỏi ý hắn!
- Vâng, bạch Thế Tôn!
Rồi Ðại Hắc đến gặp Tiểu Hắc, bảo em
hãy nhận hết tài sản.
Tiểu Hắc ngạc nhiên không hiểu tại sao,
và khi biết được ý định xuất gia theo Phật của anh, không tránh khỏi bàng hoàng.
Ông tìm đủ cách thuyết phục anh từ bỏ ý định xuất gia, nhưng vô hiệu. Cuối cùng
Tiểu Hắc đành tùy thuận.
Ðại Hắc ra đi theo Phật và trở thành
Tỳ-kheo. Và thật lạ lùng, Tiểu Hắc cũng xuất gia theo anh, nhưng với một ý định
khác hẳn, tức là chỉ đi tu một thời gian rồi sẽ hoàn tục, và lúc đó sẽ kéo ông
anh theo.
Ít lâu sau, mãn hạn tập sự, Ðại Hắc đến
chỗ Phật thưa thỉnh:
- Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu bổn phận
tu tập trong giáo pháp?
Ðức Phật cho biết là có hai, pháp học
và pháp thiền. Ðại Hắc thưa tiếp:
- Bạch Thế Tôn, con xuất gia khi đã lớn
tuổi, con không thể làm tròn pháp học. Nhưng con có thể vâng giữ pháp thiền.
Và ông được Phật chỉ dạy chuyên tu hạnh
thanh tịnh bằng cách đến bãi thiêu để tu, nhắm đến quả vị A-la-hán.
Cuối thời thiền quán đầu hôm, khi mọi
người đều ngủ, ông đến bãi thiêu xác. Hừng đông, khi chưa ai thức dậy, ông trở
về tinh xá. Bấy giờ, người giữ bãi thiêu là một phụ nữ tên là Kàlì, có trách nhiệm hỏa thiêu xác chết.
Thấy Trưởng lão này cứ đứng lên, ngồi xuống và bước quanh, bà không khỏi thắc
mắc và muốn tìm cho ra xem người đó là ai. Nhưng bà không biết được gì về
Trưởng lão, nên một đêm bà thắp đèn trong chòi ở bãi thiêu, cùng con trai con
gái núp vào một góc rình xem. Khi thấy Trưởng lão đến, bà tới gần đảnh lễ, hỏi:
- Thưa Tôn giả, bậc Tỳ-kheo tôn quý lại
ở đây sao?
- Ðúng vậy, bà chị.
- Thưa Tôn giả, ai đến ở bãi thiêu này
cần phải chấp hành một số điều lệ.
Thay vì nói "Chị nghĩ rằng tôi
phải vâng theo điều lệ của chị sao?" Trưởng lão lại nói:
- Tôi phải làm gì, đạo hữu?
- Thưa Tôn giả, người đến ở bãi thiêu
bắt buộc phải thông báo trước cho người giữ bãi, với Trưởng lão Thượng thủ của
tinh xá và với thôn trưởng.
- Sao vậy?
- Những tên trộm, khi bị chủ nhân truy
nã thường chạy trốn vào bãi thiêu và bỏ tang vật lại đây. Rồi chủ nhân mất của
đến đe dọa và gây hại cho người cư ngụ nơi này. Nhưng nếu nhà cầm quyền được
báo tin một cách chính đáng, thì sẽ tránh khỏi phiền phức bằng cách xác nhận vị
Tỳ-kheo tôn quý đã cư ngụ ở đây một thời gian.. Ông ta không phải là kẻ trộm.
Vì vậy, Ngài bắt buộc phải cho nhà cầm quyền biết ý định của Ngài. Ðại Hắc hỏi tiếp:
- Tôi còn phải làm gì nữa?
- Thưa Tôn giả, khi nào Ngài còn ở
trong bãi thiêu thì Ngài phải kiêng ăn cá, thịt, mè, bột, dầu và mật. Ngài
không được ngủ ngày, không được hôn trầm. Ngài phải sống tinh tấn cao độ, sử
dụng hết năng lực ý chí, tránh nói hai lưỡi, dối trá. Chiều tối khi mọi người
đã ngủ, Ngài phải rời tinh xá đến đây. Hừng đông, trước khi mọi người thức dậy,
Ngài phải trở về.
Thưa Tôn giả, trường hợp Ngài ngụ trong
bãi thiêu này và đạt được cứu cánh đạo quả, và nếu có người mang xác đến vứt
đi, tôi sẽ đặt xác trên giàn hỏa và cúng lễ như thường lệ với hương hoa, làm
đúng theo nghi thức thiêu xác. Nhưng nếu Ngài không đạt đạo, tôi sẽ châm lửa
trên giàn hỏa, kéo xác chết với một cây cọc để ở ngoài giàn hỏa, chặt từng khúc
bằng rìu rồi ném vào lửa thiêu hết.
- Tốt lắm, bà chị. Nhưng trường hợp chị
thấy một tử thi có thể làm đề mục thích hợp cho tôi thiền quán về sắc tướng,
xin mở lòng tốt cho tôi biết.
- Vâng, tôi xin hứa.
Theo đúng ý nguyện, Trưởng lão Ðại Hắc
thiền quán trong bãi thiêu. Còn Trưởng lão Tiểu Hắc thì bận rộn, lăng xăng vì
luôn luôn nghĩ đến đời sống gia đình, nhớ con, nhớ vợ, cứ nghĩ là anh mình đã
dấn thân vào một việc làm hết sức khó khăn.
Bấy giờ, có một phụ nữ trẻ con nhà thế
gia vọng tộc bị bệnh và chết vào chiều hôm ấy, nhan sắc còn mặn mà. Thân quyến
và bạn bè đưa xác cô vào bãi thiêu với củi, dầu và những món cần thiết khác. Họ
nói với người giữ bãi hãy thiêu xác này.
Rồi họ thanh toán giá cả, giao tử thi
và ra về. Người giữ bãi cơiû y phục cô gái, chú ý đến thân thể đẹp đẽ vàng
chói, chợt thân này thích hợp làm đề mục thiền quán cho Tôn giả. Rồi bà đến chỗ
Trưởng lão thưa cho biết và thỉnh Ngài đến. Trưởng lão đến nơi, yêu cầu bỏ áo
che thân tử thi và đứng quán sát từ chân tơ kẽ tóc. Ngài dặn bà giữ bãi hãy ném
tấm thân vàng chói đẹp đẽ này vào lửa, và khi ngọn lửa cháy bén, cho Ngài hay.
Xong Ngài về chỗ riêng của mình và ngồi xuống. Người gác làm theo lời dặn rồi
đến báo. Trưởng lão đến lò thiêu và quán sát tử thi. Chỗ thịt bị lửa táp, da
của cô gái giống da con bò vằn vện, bàn chân lòi ra và thòng xuống, bàn tay co
quắp, trán bị lột da. Trưởng lão nghĩ thầm: "Ai nhìn thấy thân này bây giờ
mà không bỏ hết những lời tán tụng, một thi thể đã thối rữa, đã hoại
diệt". Và Ngài về chỗ riêng của mình ngồi xuống, nhận thức rõ ràng về Hoại
và Diệt:
Các
hành vô thường,
Là pháp sanh diệt.
Sanh diệt diệt rồi,
Tịch diệt là vui.
Ðọc Pháp Cú này xong, Ðại Hắc khai mở
Minh-sát-tuệ và đắc quả A-la-hán cùng các thần thông.
Khi Trưởng lão Ðại Hắc đắc quả
A-la-hán, đấng Ðạo sư đang du hành với chúng Tỳ-kheo vây quanh. Ngài đến Setavya và vào rừng Simsapà. Những bà vợ của Tiểu Hắc nghe tin
đức Phật đã đến đều mưu toan giành lại chồng mình. Họ sai người đi thỉnh Phật.
Trong khi chờ đợi Phật đến, theo lệ thường họ phải sửa soạn chỗ ngồi không hạn
chế, và để đảm bảo sự sắp xếp được chu đáo, một Tỳ-kheo được phái đến trước,
chuẩn bị Phật tòa đặt ở giữa, bên phải là chỗ ngồi của Trưởng lão Xá-lợi-phất,
bên trái là Trưởng lão Mục-kiền-liên, và kế đó ở hai bên phải xếp đặt chỗ cho
chúng Tỳ-kheo. Do đó, Trưởng lão Ðại Hắc là người có trách nhiệm giữ y bát của
chúng Tăng, gọi Tiểu Hắc lại bảo:
- Ông hãy đến trước và điều khiển việc
xếp chỗ ngồi.
Ngày từ lúc gặp lại Tiểu Hắc, các phu
nhân giễu cợt ông. Họ đặt những tòa thấp ở phía đầu cho chúng Trưởng lão ngồi
và tòa cao cho các tân Tỳ-kheo ngồi. Tiểu Hắc dặn họ sửa đổi lại:
- Ðừng có đặt như thế, đừng để tòa thấp
ở trên và tòa cao ở dưới.
Nhưng mấy bà không muốn nghe lời ông,
họ còn hùng hổ:
- Ông đi tới đi lui làm gì ở đây? Ông
lấy quyền gì ra lệnh xếp chỗ? Ông đã bỏ ai đi tu? Ai xuất gia cho ông? Ông đến
đây để làm gì?
Nhạo báng ông hết lời rồi, họ xé toạc y
thượng và hạ của ông, khoác bộ đồ trắng thế tục vào, đặt một vòng hoa lên đầu
và đẩy ông ra ngoài, tặng thêm một câu:
- Hãy đi mà tìm Phật, để chúng tôi sẽ
xếp đặt chỗ ngồi!
Vào thời đó, những người mới thọ
Tỳ-kheo trong thời gian ngắn, chưa từng an cư kiết hạ, nếu hoàn tục thì không
có gì phải xấu hổ. Do đó Tiểu Hắc không phiền hà gì về y phục của mình. Ông đến
đảnh lễ Phật và thỉnh Phật cùng Tăng đoàn của Phật xong về nhà.
Khi đức Phật và chư Tăng thọ trai xong,
các bà vợ của Ðại Hắc thấy vậy cũng toan tính giành lại chồng. Thế là họ lại
thỉnh đức Phật vào ngày sau. Nhưng lần này một Tỳ-kheo lại được phái đến sắp
xếp chỗ ngồi, và như thế các bà vợ của Ðại Hắc mất cơ hội gây phiền toái cho
Ngài. Dọn xong chỗ ngồi cho chúng Tăng, các bà dâng thực phẩm. Những vị tăng
muốn thọ thực ngồi xuống và độ ngọ, những vị tăng muốn ra ngoài đứng lên và đi
ra. Ðức Phật ngồi xuống và thọ thực. Ðợi Ngài thọ thực xong, các bà vợ liền
thưa:
- Bạch Thế Tôn! Ngài Ðại Hắc sẽ hồi
hướng công đức rồi trở về sau, thỉnh Thế Tôn về trước.
Phật chuẩn y:
- Tốt lắm!
Phật về đến cổng làng, chúng Tăng bất
bình nói với nhau:
- Chao ôi! Hành động của Ðạo sư quả là
khó ổn. Không biết Ngài có để ý hay không. Hôm qua Tiểu Hắc đến trước để sắp
chỗ thì đành chấm dứt đời sống phạm hạnh. Còn hôm nay một vị tăng khác được
phái đến thì không việc gì xảy ra.
Nhưng đức Phật vẫn để Ðại Hắc ở lại và
tiếp tục lên đường. Các Tỳ-kheo lại bàn tán:
- Tỳ-kheo Ðại Hắc đức hạnh và cao
thượng, không biết các bà vợ có khiến Ngài chấm dứt đời sống phạm hạnh?
Nghe xôn xao, đức Phật dừng lại và hỏi
họ:
- Các ông đang bàn gì thế?
Họ kể lại, Ngài bảo:
- Nhưng này các Tỳ-kheo, các ông không
nghĩ là Ðại Hắc giống Tiểu Hắc chứ?
- Vâng, bạch Thế Tôn, Tiểu Hắc có hai
vợ, nhưng Ðại Hắc có tới tám. Nếu bị tám bà này vây quanh và bắt lấy thì không
biết Ngài sẽ xoay trở ra sao, thưa Thế Tôn?
- Các Tỳ-kheo, đừng nói thế! Tiểu Hắc
sống bận rộn lăng xăng, để tâm tham đắm trong những thú vui. Còn Ðại Hắc, con
của Ta, trái hẳn, không chạy theo dục lạc, không lay động như một ngọn núi đá.
Rồi Phật nói Pháp Cú sau:
(7) Ai sống nhìn tịnh tướng,
Không bộ trì các căn,
Ăn uống thiếu tiết độ,
Biếng nhác chẳng tinh cần,
Ma uy hiếp kẻ ấy,
Như cây yếu trước gió.
(8) Ai sống quán bất tịnh,
Khéo bộ trì các căn,
Ăn uống có tiết độ,
Có lòng tin, tinh cần,
Ma không uy hiếp được,
Như núi đá trước gió.
Các bà vợ cũ của Ðại Hắc vây quanh Tôn
giả, hè nhau kể lể:
- Ai đã cho phép ông đi tu? Bây giờ ông
có chịu trở lại làm gia chủ không?
Nói xong, và mạnh bạo hơn lần trước,
các bà tìm cách lột y vàng của Ngài. Nhưng Tôn giả đã đoán trước, dùng thần thông
bay xuyên qua nóc nhà, rồi bay đến chỗ Phật, hạ xuống đất ngay lúc Thế Tôn kết
thúc Pháp Cú. Tôn giả ca ngợi kim thân Phật và đảnh lễ dưới chân Ngài.
(xem tiếp Phần
1c)