Hai cây có lá khá giống nhau nhưng công dụng lại hoàn toàn khác nhau 

Có giá bán 100.000 đồng/kg, loại “trà Nhật” được đóng gói kèm lời giới thiệu “mát gan, chữa bệnh tiểu đường, hạ huyết áp” rất hấp dẫn khách du lịch tới thăm Sapa muốn mua về sử dụng hoặc làm quà. Và với sản lượng ước tính 5 tấn lá khô mỗi năm, “trà Nhật” được đánh giá là loại cây trồng cho lợi nhuận kinh tế cao.

Giống trà xuất xứ Trung Quốc nhưng được người bán gọi là "trà Nhật"

Nguồn gốc của cây “trà Nhật” này có tên khoa học là: Hydrangea macrophylla Seginge var thunbergii Makino, thuộc họ Tú cầu (Hydrangeareae) và được di thực trồng tại Sa Pa từ năm 1992 do Viện Dược liệu TƯ (Bộ Y tế)  ký hợp đồng theo đơn đặt hàng với Công ty Honso Nhật Bản với mục đích là thu hoạch lá cây trà Nhật để chế biến thuốc hút không có chất nicotin.

Viện dược liệu TƯ đã nhận từ ông Tanaka là đại diện Công ty Hônso Nhật Bản loại cây này và đã triển khai trồng thử nghiệm ở ba địa điểm gồm huyện  Sa Pa, huyện Bắc Hà (tỉnh  Lào Cai) và  huyện Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc). Kết quả cây “trà Nhật” thích nghi và sinh trưởng tốt ở Sa Pa và đã xuất 1 tấn lá khô theo hợp đồng ký với Công ty Hônso Nhật Bản.

"Trà Nhật" khi ra hoa
 

Khi phát hiện ra sản phẩm “trà Nhật” bày bán công khai tại các chợ của huyện Sa Pa với lời giới thiệu công dụng không đúng thực tế, UBND huyện Sa Pa đã có văn bản đề nghị Viện Dược liệu TƯ xác định tác dụng của loại cây này. Từ năm 2007, Viện Dược liệu TƯ đã có công văn phúc đáp về tác dụng của cây trà Nhật.

Theo kết quả nghiên cứu của Viện Dược liệu TƯ xác định độc tính cấp của dịch chiết lá trà Nhật là LD50 = 37,5g/kg cân nặng chuột (đường uống). Trị số LD50 xác định được cho thấy lá trà có độc tính khá cao.

Viện Dược liệu TƯ đã đề nghị nghiêm cấm việc lưu hành sản phẩm này trên thị trường.

Còn ông Tanaka, Giám đốc Viện Dược liệu Nhật Bản đã có buổi làm việc với UBND huyện Sa Pa và có nêu lên một số tác hại đối với sức khỏe con người. Theo ý kiến  của ông Tanaka: “Cây có tên gọi là “trà Nhật” hiện đang trồng trên địa bàn huyện Sa Pa không có xuất xứ tại Nhật Bản mà có nguồn gốc từ Trung Quốc. Sản phẩm của cây này dùng chiết xuất để chống nấm mốc trên tường nhà , không dùng cho con người vì có hại cho sức khỏe”.

Để đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng, UBDN huyện Sa Pa (tỉnh Lào Cai)  khuyến cáo nhân dân địa phương và du khách lên thăm Sa Pa không mua và dùng “trà Nhật” sử dụng làm thuốc hoặc làm chè uống, đồng thời yêu cầu các hộ gia đình trên địa bàn huyện Sa Pa  không sản xuất, lưu hành trên thị trường sản phẩm “trà Nhật”.

Đối với 28 hộ gia đình hiện đang trồng cây trà Nhật phải bán sản phẩm cho một công ty chuyên doanh ở Hà Nội chế xuất phục vụ công nghiệp chứ không phải để làm thuốc chữa bệnh, đồng thời huyện sẽ có đề án  phá bỏ hoàn toàn  loại cây trồng này trong 2 năm tới để chuyển sang trồng các loại cây dược liệu khác có lợi cho sức khỏe và hiệu quả kinh tế.