Các chức năng sinh học của cơ thể suy yếu: càng nhiều tuổi hoạt động co bóp, tiêu hoá thực phẩm càng giảm; các chức năng về vị giác, khứu giác cũng giảm, dẫn đến giảm cảm giác thưởng thức bữa ăn.

 Bệnh lý về răng miệng, mất răng: ảnh hưởng nhiều đến việc nhai, nuốt cũng như tiết nước bọt, dẫn đến mất cảm giác ngon khi ăn.

 Các bệnh lý và thuốc dùng trị bệnh: cũng ảnh hưởng rất nhiều đến việc ăn uống của người già.

 Sống đơn độc: thường thì khi có người ăn cùng, việc ăn mới thấy hứng thú. Khi người bạn đời khuất núi, người già cảm thấy đơn độc, không có người san sẻ, dễ dẫn đến ăn qua loa cho xong bữa.

Tổn thương về tâm lý: cảm giác bị là người thừa trong nhà dễ khiến người già bị tổn thương tâm lý, dẫn đến bỏ ăn khi có bất đồng với con cháu.

Ít vận động, sống thụ động: ngồi, nằm một chỗ nhiều, dẫn đến giảm cảm giác thèm ăn.

Để người già dinh dưỡng hợp lý

Nhu cầu năng lượng: theo diễn tiến tự nhiên, phần lớn người già sẽ ít vận động hơn nên khối lượng cơ bắp giảm. Điều này dẫn đến nhu cầu năng lượng cũng giảm so với lúc còn trẻ. Như vậy, cần giảm bớt nhằm tránh tăng gánh nặng cho dạ dày và hệ tiêu hoá phải làm việc quá sức. Cũng tránh ăn dư thừa dẫn đến thừa cân, tích tụ mỡ, là nguyên nhân của các bệnh mạn tính không lây.

Nhu cầu chất bột đường: đây vẫn là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Tuy nhiên ở người già, việc chuyển hoá chất bột đường trong cơ thể có suy giảm. Do vậy trong khẩu phần ăn hàng ngày, nên chọn lựa những thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như bún, phở, gạo lứt, gạo chà xát không quá trắng, khoai củ giàu chất xơ, hoặc các loại bánh mì làm từ các loại ngũ cốc nguyên hạt… Nên hạn chế dùng các loại đường dễ hấp thu có trong các loại nước ngọt có gas, bánh kẹo… nhằm tránh làm tăng đường trong máu lên nhanh sau khi ăn, không có lợi cho sức khoẻ.

Nhu cầu về chất đạm: chất đạm không chỉ cần thiết cho hoạt động cơ thể ở người già mà còn giúp cho khẩu vị bữa ăn ngon hơn. Tuy nhiên ở người già, quá trình tiêu hoá và hấp thu chất đạm cũng suy giảm. Do vậy một bữa ăn giàu chất đạm (nhiều thịt gia cầm, hải sản, trứng…) sẽ gây khó tiêu hoặc rối loạn tiêu hoá. Tốt nhất người già nên ăn cân đối các loại thịt. Hạn chế ăn thịt đỏ, thịt lẫn mỡ mà nên thay bằng cá, vì chất đạm cá dễ tiêu hoá hơn và có chứa một số axit béo cần thiết. Ngoài ra, nguồn đạm từ thực vật như đậu hũ, sữa đậu nành, đậu hoà lan, đậu cô ve cũng là những thực phẩm cung cấp chất đạm tốt, dễ tiêu hóa, thay cho thịt gia cầm. Để bữa ăn thêm phong phú, hợp lý nên phối hợp các nguồn cung cấp chất đạm với nhau.

Nhu cầu chất béo: hoạt động tiêu hoá, hấp thu cũng như điều hoà tổng hợp chất béo trong cơ thể người già giảm, nên họ dễ bị rối loạn mỡ máu. Để tránh thúc đẩy tình trạng rối loạn mỡ máu, trong bữa ăn hàng ngày, người già nên hạn chế dùng mỡ động vật (trừ mỡ cá), thịt mỡ, nội tạng động vật, óc heo, bơ vì chứa nhiều chất béo no và cholesterol không tốt cho tim mạch. Nên sử dụng dầu thực vật trong chế biến thức ăn. Cũng nên hạn chế ăn thức ăn dạng chiên, xào, xối mỡ…, hoặc thức ăn nhanh như gà rán, hambuger vì chứa nhiều chất béo, dễ gây khó tiêu. Bù lại nên ăn thêm mỡ cá (cá hú, cá tra, cá bông lau…) mỗi tuần ít nhất hai lần, nhằm cung cấp một số axit béo cần thiết mà cơ thể không tổng hợp được như omega-3, omega-6.

Nhu cầu chất khoáng, vitamin và chất xơ: những chất này dù cơ thể chỉ cần một lượng nhỏ nhưng thiếu sẽ gây những bất lợi đến sức khoẻ. Người già trong bữa ăn hàng ngày nên ăn nhiều rau, củ có màu sậm (khoảng 2 – 3 chén rau/ngày), trái cây ít ngọt (khoảng 150g/ngày) nhằm cung cấp chất xơ chống táo bón và một số vitamin (A, C, E…) cũng như các chất chống lão hoá cần cho cơ thể. Việc bổ sung canxi phòng ngừa loãng xương cũng cần lưu ý. Một đến hai ly sữa (không đường, không hoặc ít béo) hàng ngày cũng rất cần thiết. Ăn sữa chua (yaourt) mỗi ngày vừa cung cấp canxi vừa đưa vào cơ thể một số men có lợi cho quá trình tiêu hoá.

Khi ăn, người già cần tránh ăn quá no. Thực phẩm nên nấu nhừ, dễ nhai, dễ nuốt.

TS.BS Lê Nguyễn Trung Đức Sơn
Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM

Cần giúp người già có một tinh thần thoải mái để tận hưởng cuộc sống trong niềm vui hạnh phúc với người thân. Khi đó bữa ăn sẽ được đón nhận dễ dàng hơn, ăn ngon miệng hơn. Người già cũng nên xây dựng cho mình một lối sống năng động (đi thăm họ hàng, tham gia các câu lạc bộ, sinh hoạt tập thể), tránh ngồi một chỗ nhiều, tập thể dục hàng ngày, hạn chế hoặc từ bỏ các thói quen không có lợi: hút thuốc, uống rượu, ăn mặn… Đi khám sức khoẻ định kỳ nhằm phát hiện sớm những bất thường và có hướng điều trị thích hợp.

http://sgtt.vn