Theo lời kể của Đại đức Thích Thế Thanh, trụ trì chùa Tra Am (thôn Tứ Tây, Phường An Tây, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế), vào các ngày Sóc vọng (ngày 1, 15, 30 hàng tháng) có một đôi rắn dài gần chục mét 'rủ nhau' từ núi Ngũ Phong bò vào chùa 'nghe giảng giải kinh Phật'.

Suốt 3 năm trời, vợ chồng nhà rắn ẩn mình sau cây đa cổ thụ của chùa tịnh tu. Nhiều người đến viếng chùa thấy chuyện lạ tìm đến xem, nhưng tuyệt nhiên đôi rắn không làm hại bất cứ ai, cũng không đụng vào thức ăn của nhà chùa.

Khi nhà sư tụng kinh, gõ mõ thì đôi rắn ngóng cổ lên nghe một cách kỳ lạ. Để tìm hiểu rõ thực hư câu chuyện rắn 'tịnh tu', chúng tôi đã tìm đến chùa Tra Am để diện kiến trụ trì Thích Thế Thanh, người 3 năm theo dõi đôi rắn lạ.

Huyền tích về 'ông cụt, ông dài' giác ngộ kinh Phật

Chùa Trà Am trước đó có tên gọi là Mật Sơn Tự là ngôi chùa nhỏ, nằm sau lưng núi Ngự Bình (tỉnh Thừa Thiên - Huế). Muốn đến chùa phải đi theo con đường đất đỏ, chạy sau lưng núi từ phía An Cựu, rẽ qua trái, băng qua một dòng suối, đi ngang trước nghĩa trang của gia đình họ Nguyễn Khoa (dòng tộc triều Nguyễn – P.V), nép theo các hàng tre xanh dẫn đến cổng chùa.

Ngôi chùa này cũng như bao ngôi chùa ở Huế, có vườn mít, chuối, chè xanh, có một hàng trúc cao bao bọc. Chùa này thuộc loại khá đơn giản, vách xây, mái lợp ngói âm dương, sân chùa lát gạch, bên trong chánh điện tráng xi măng, cách xa phía sau chùa khoảng 100m, có ba ngôi tháp của các vị trụ trì đã viên tịch.

Vừa bước đến cổng chùa, chúng tôi đã nghe tiếng tụng kinh, gõ mõ từ trong tự vang vọng ra. Tiếp chúng tôi, vị sư trụ trì già vui vẻ kể về huyền tích của đôi rắn 'kỳ lạ'.

Đó là, vào những năm 40 của thế kỷ trước, ở Mật Sơn Tự bỗng xuất hiện một cặp rắn ‘khổng lồ’, bò vào giữa chánh điện rồi nằm khoanh tròn nghe tiếng các sư gõ mõ. Lúc tiếng đọc kinh ngừng thì đôi rắn 'rủ nhau' trườn ra ngoài tự, bò về phía rặng núi phía Đông tự.

'Sự việc này cứ lặp lại nhiều lần vào các ngày sắc vọng (ngày đẹp theo quan niệm của phật giáo – P.V), đôi rắn lại bò về ‘vãn cảnh’ chùa và nghe tiếng đọc kinh. Mọi người thấy chuyện lạ nên báo với trụ trì lúc đó. Ngài đến xem và căn dặn mọi người trong tự không được làm hại đến vợ chồng nhà rắn' – sư Thích Thế Thanh kể lại.

Theo lời mô tả của sư trụ trì và các vị sư sãi lớn tuổi trong chùa, đôi rắn có thân hình đen bóng, trên đầu có hình dáng chiếc mào. Một con ốm dài đến hơn 3m, con còn lại to hơn nhưng chỉ dài chưa bằng nửa con kia nên người dân địa phương vẫn gọi vắn tắt cho dễ nhớ là 'ông cụt, ông dài'.

Có một điểm kỳ lạ là cặp rắn này chỉ xuất hiện đều đặn vào những ngày nhất định trong tháng, còn bình thường 'tìm đỏ con mắt' cũng không gặp. Sự xuất hiện của đôi 'rắn tu hành' đã khiến không ít du khách đến viếng chùa kinh hãi.

'Hình thù bên ngoài của đôi rắn rất quái dị, to lớn gấp mấy lần rắn bình thường. Đôi mắt chúng sáng quắc như dao, chiếc mào đỏ chót, lấp lánh. Một số người nói đó là giống trăn mới to thế, nhưng nó lại có răng nanh' - Đại đức Thích Quảng Thiện (80 tuổi) kể lại.

Tuy nhiên, 'tính khí' đôi rắn tu hành lại rất hiền lành, không tấn công bất cứ ai. Có lần, một vị sư sãi trẻ tuổi sợ rắn tấn công nên dùng gậy khều nhẹ, đuổi cặp rắn ra cửa. Dường như hiểu được 'ý định' của vị sãi, cặp rắn cuộn tròn thành một đống, cúi đầu xuống đất nghe tiếng kinh, không có ý tấn công hay 'phòng thủ'.

Đến lúc tiếng đọc kinh dứt hẳn thì đôi rắn mới nhẹ nhàng trườn ra ngoài. Cặp 'rắn tu hành' luôn quấn quít bên nhau như hình với bóng, đi đâu cũng có nhau.

Vị sư trụ trì cho biết thêm: 'Vào những ngày cặp rắn đến vãn chùa thường trú ngụ trong gốc cây dâu da già cỗi ở phía Đông tự. Chúng không bao giờ tự ý động chạm vào thức ăn của nhà chùa, ngoại trừ thức ăn do chính các sư trong chùa đích thân đem cho.

Chúng sống thân thiết với các vị sư trong chùa đến nỗi xem chúng như những “người bạn” thân thiết, mỗi ngày ba bữa mang thức ăn đến'. Cặp 'rắn tu hành' không ăn thịt như đồng loại mà chỉ ăn bó hoa tàn, cúng thải ra, các vỏ bầu bì, dưa, mướp đặt dưới chân các tháp mộ.

Một điều kì lạ hơn nữa là cứ đến giờ nhà chùa khai kinh gõ mõ, đôi rắn lại bò lên chánh điện, ngẩng đầu bất động lắng nghe một cách 'chăm chú' khó hiểu.

'Nhiều hôm giữa đêm khuya thanh vắng còn có tiếng gáy kì lạ phát ra từ hốc cây da, tất cả sư sãi trong chùa cũng như dân làng đều nghe rõ mồn một. Sáng mai sau khi nghe hết kinh Phật, đôi rắn lại nhằm hướng núi Ngũ Phong gần đó trườn về', sư thầy Thích Thế Thanh thuật lại.

Cho rằng nhà chùa có 'căn duyên', 'đất có lành chim mới đậu' nên vị tổ sư của chùa ngày đó (cũng là sư phụ của sư thầy Thích Thế Thanh, nay đã quá cố) cho lập am thờ đôi rắn ngay dưới gốc cây da, nơi hai 'ngài' rắn thường trú ngụ mỗi khi 'hạ sơn' xuống chùa.

Cho đến những giây phút cuối đời, trước lúc viên tịch vị tổ sư không quên trăn trối căn dặn đệ tử phải hết sức trông nom am thờ dưới gốc đại thụ này.

Các đệ tử của trụ trì kể lại, trong tang lễ của vị sư già, khi kim quan (quan tài – P.V) của sư tổ sắp đưa nhập tháp, kim quan được quàn lộ thiên để các đệ tử đến đảnh lễ, thì cặp 'rắn tu hành' bò đến trước kim quan ngẩng đầu bái 3 bái.

Sau đó, chúng nằm khoanh tròn nghe tiếng đọc kinh lần cuối trước khi bò về phía rừng già. 'Trong đời tôi, thấy rắn và nghe chuyện rắn cũng nhiều như hang rắn tu ở trong núi Sập trong dãy Thất Sơn, con rắn khổng lồ Buông Ay Riên, giữa huyện Cống Sơn giáp ranh tỉnh Phú Yên và Dăk Lăk ở Rừng Lào về, nhưng không có hình ảnh nào kỳ lạ và ly kỳ bằng cặp rắn tu hành.

Nhà Phật dạy 'tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, 4 loài bò, bay, máy, cựa đều có Phật tánh cả, nếu biết tu hành, không chóng thì chầy, đều sẽ đạt Phật tánh ấy…' - Đại sư Thích Quảng Thiện nói.

Truy lùng dấu tích cặp 'rắn tu hành'

Sau khi cúi đầu bái lạy vị sư tổ đã viên tịch, đôi rắn từ đó cũng 'biến mất', không còn trở lại vãn cảnh chùa và nghe tiếng đọc kinh. Với mong muốn tìm rõ thực hư câu chuyện cặp 'rắn tu hành', chúng tôi đã lần theo những chỉ dẫn của Đại đức Thích Quảng Thiện đến tìm gặp cụ bà Võ Thị Mỹ (86 tuổi, ngụ thôn Tứ Tây, Phường An Tây, TX. Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên - Huế) là người cao niên nhất khu vực.

Trong căn nhà nhỏ cách xa tự chưa đến 500 mét, gia đình cụ Mỹ có ba đời làm nghề cung cấp hàng (rau, quả, đậu phụ…) và quét dọn cổng chùa. Cụ kể: 'Năm đó, tôi mới 14 tuổi nên thường được gia đình giao mang hàng lên cho nhà chùa.

Rảnh rỗi, tôi ở lại phụ các sư quét dọn, thắp nhang đèn và nghe giảng kinh kệ. Hôm nào về muộn, tôi xin nhà chùa nghỉ lại phía sau dãy phòng khách'. Rồi trong một đêm lưu lại chùa, cụ Mỹ đã 'tận mục sở thị' đôi 'rắn tu hành' to bằng cổ chân người trườn từ phía núi vào chùa.

Cụ kể: 'Đêm đó, tôi đang nằm thiu thiu ngủ thì nghe tiếng đập bạch bạch bên dưới chánh điện nên khêu ngọn đèn đi xem.

Qua ánh đèn dầu và đèn nến, tôi thấy rõ ràng một con rắn to, dài, thân hình tròn, óng ánh xanh như một ống tre luồng cỡ bằng bắp chân người, trên đầu có một cái mồng đỏ như mồng gà trống, nhưng mồng không đứng thẳng, mà lại ngả sang một bên, giống như đội mũ ca-lô trên đầu.

Tiếng đập bạch bạch dưới đất là do cái đuôi rắn đập xuống nền, khi di chuyển, vì hình như có phần cuối của đuôi bị cụt. Tiếp theo sau là một con rắn khác thân hình đen nhánh, nhưng cái mồng đỏ trên đầu thì nhỏ hơn và đứng thẳng đang bò vào, nhẹ nhàng, ít tiếng động hơn.

Bò qua cửa xong, thì hai con chia làm hai hướng, bò thẳng về phía bàn thờ, leo lên bàn thờ, và quấn tròn mỗi con một bên, gác đầu lên mình, nằm nghe kinh. Đứng xa ngó vào bàn thờ, người ta có cảm tưởng như hai chồng vỏ xe hơi, sắp lên nhau thấy mà lạnh gáy'.

Sau lần 'hội ngộ' sởn tóc gáy, cụ Mỹ còn nhiều lần gặp cặp 'rắn tu hành'. Theo cụ Mỹ kể lại, trước khi qua cổng chùa, cặp 'rắn tu hành' đều cúi đầu ngúc ngắc hai cái như thể con người cử hành nghi lễ lạy bái vậy.

'Lúc đầu thấy hai 'Ngài' (cách gọi kính nể của người dân địa phương – P.V), tui chết lặng sợ hãi nhưng rồi quen dần vì 'hai ngài' không hề làm hại hay dọa nạt người làng như rắn thường.

Người làng thấy các Ngài thân thiết nên vào các ngày sóc vọng thường mang thức ăn đến, còn bình thường thì không dám quấy rầy' - cụ Mỹ cho biết.

Câu chuyện về đôi 'rắn tu hành' đã tồn tại hơn 70 năm qua, nhưng nhiều người dân ở làng Tứ Tây ngày nay vẫn truyền miệng nhau về huyền tích kỳ lạ, có một không hai này. Anh Lê Đình Thức (42 tuổi) cho biết:

'Từ ngày bé, tôi đã được các cụ già trong làng kể cho nghe câu chuyện về đôi rắn thần thường về chùa Tra Am 'tu hành'. Tuy không được tận mắt chứng kiến, nhưng tôi tin câu chuyện đó là có thực. Bởi đây là 'đất thiêng' thì các linh vật cũng sẽ tìm đến'.

Dù câu chuyện về đôi 'rắn tu hành' có thực hay không thì những 'chứng tích' như: gốc cây da, chiếc hang lớn được cho là nơi trú ngụ của vợ chồng nhà rắn rồi những người tận mắt chứng kiến đôi rắn thiêng vẫn còn đó. Nó như một câu chuyện truyền thuyết xen lẫn yếu tố hư – thực ăn sâu vào đời sống người dân.