Vì vậy, bài viết này sẽ bước đầu điểm qua các hình thức tổ chức thuyền hoa Phật đản năm vừa rồi tại TPHCM, nhận định xem hình thức nào có kết quả, và Phật đản năm nay nên tiếp tục dưới hình thức nào.

1.      Các hình thức thuyền hoa Phật đản tại TPHCM

Có thể kể đến 3 hình thức chính:

1.1.           Hộp đèn nổi trên sông: Quan Âm Tu viện, phía bờ quận Phú Nhuận trên kênh Nhiêu Lộc đã thả 7 hoa sen lớn trên kênh tượng trưng cho 7 bước chân Phật khi Đản sinh, từ mồng 8 đến rằm tháng 4.

1.2.           Chùa Vạn Thọ, bờ quận 1 kênh Nhiêu Lộc, đã làm thuyền hoa nhỏ, dạng cố định, không người, trang trí đèn chiếu vào hình Đức Phật Đản sinh, treo cờ Phật giáo, kết dây đèn bóng, neo trên quãng kênh trước cổng chùa. Thời gian không được biết cụ thể, nhưng chưa thấy thả thuyền vào mồng 8 tháng 4 âm lịch.

1.3.           Phật giáo một số quận ven kênh Tàu Hủ làm 2 thuyền khá lớn, trang trí cờ Phật giáo, hình Đức Phật Đản sinh, lưu thông trên kênh Tàu Hủ, kênh Tẻ, giữa các quận 1, 4, 5, 6, 7, 8… Dường như chỉ lưu thông trình diễn 2 ngày 14 và rằm tháng 4, nhưng đến rằm, đi ven kênh trên đường Võ Văn Kiệt, thì chỉ thấy duy nhất một thuyền hoa.

2.      Ưu điểm và nhược điểm các hình thức thuyền hoa Phật đản

2.1.           Điều chúng tôi lo ngại là thuyền chạy qua lại dưới sông, tách biệt hẳn với người trên bờ, không gây được sự chú ý đã diễn ra với loại hình thuyền hoa Phật đản nói đến ở phần 1.3. Đó là do thuyền ít đèn, nên tối, không nổi bật, ampli-loa công suất nhỏ, âm thanh văng vẳng không rõ nhạc gì nên thuyền hoa trở thành như một thứ phương tiện thủy thông thương. Trong khi đó kênh Tàu Hủ lại có chiều ngang rộng, xe cộ lưu thông ven lộ phía quận 1, 5, 6… tốc độ khá nhanh vì đường lớn, có dải phân cách.

Vì thiếu ánh sáng, nên khó khăn lắm chúng tôi mới tìm và xác định dứt khoát thuyền hoa Phật đản. Trông thuyền này có vẻ giống một nhà hàng nổi, có thể kém hơn vì trang bị ít đèn so với các thuyền nhà hàng nổi lưu thông trên sông Sài Gòn. Các thuyền nhà hàng nổi dùng dây đèn và các loại đèn không chụp chiếu sáng trực diện, còn thuyền hoa Phật đản lại dùng lồng đèn, ánh sáng bị chụp đèn làm yếu đi. Âm thanh nhỏ, nghe không rõ lời nhạc làm dễ lầm lẫn với nhạc mở trên thuyền nhà hàng nổi. Tốc độ của thuyền hoa trên kênh Tàu Hủ khá nhanh, khiến xe cộ ngược chiều càng ít chú ý. Mức nước kênh Tàu Hủ lúc 20 giờ rằm tháng 4 xuống thấp, khiến thuyền hoa Phật đản thấp hơn nhiều so với mặt lộ, nên bị che khuất tầm nhìn từ nhiều vị trí trên bờ.

Trong khi đó, kênh Nhiêu Lộc chiều ngang nhỏ hơn, nên 7 bông sen gần gũi hơn với người đứng trên bờ. Những thuyền nhỏ chùa Vạn Thọ cũng vậy. Tuy nhỏ, nhưng kích thước thuyền không quá chênh lệch với dòng kênh. Thuyền lại được trang trí dây đèn nên khá nổi bật. Hình Đức Phật sơ sinh làm người đi đường hiểu ngay tác dụng chào mừng Lễ Phật Đản, khác hẳn hộp đèn 7 hoa sen có thể nhiều người không hiểu nguồn gốc và ý nghĩa, có người chỉ ngỡ là hộp đèn hoa trang trí.

Từ những nhận xét trên, chúng ta có thể rút ra mấy vấn đề như sau:

2.2.           Khác với xe hoa Phật đản lưu thông trên đường giữa dòng xe cộ, còn thuyền hoa Phật đản lưu thông hoặc đặt cố định dưới sông, tách biệt với trên bờ. Trên bờ dưới sông có thể coi là 2 không gian khác nhau thủy/bộ. Làm thuyền hoa Phật đản là phải giải quyết vấn đề tách biệt không gian đó. Nếu lòng sông hẹp như kênh Nhiêu Lộc thì vấn đề không lớn và thực tế là dễ giải quyết. Nếu lòng sông rộng như kênh Tàu Hủ thì sẽ rất khó. Do vậy, đối với thuyền hoa lưu thông trên sông rộng thì nên:

-         Tăng số lượng đèn

-         Dùng đèn công suất lớn

-         Không dùng chụp đèn

-         Nên có nhiều đèn chớp nháy, với tỷ lệ cao trên số đèn sử dụng

-         Dùng hệ thống tăng âm chuyên dùng ngoài trời, công suất lớn

-         Dùng nhiều loa sắt chỉa đủ 8 hướng bố trí vòng tròn. Lưu ý trong không gian rộng, phương tiện phát thanh di động, để bảo đảm nghe được âm thanh thì phải dùng dàn loa sắt, không thể dùng loa thùng (dù là loại thiết kế dùng ngoài trời, chỉ thích hợp với dạng ca nhạc sân khấu cố định).

-         Chú ý đến khả năng giao lưu trên bờ, đậu lại nơi đông người, sử dụng như sân khấu ca nhạc Phật giáo lưu động ngoài trời.

-         Chú ý cần có những biểu tượng Phật giáo và lễ Phật đản. Nếu không, người lưu thông có thể lầm với dạng thuyền nhà hàng nổi, trang trí đèn hoa và phát nhạc để giải trí cho khách.

-         Chỉ nên lưu thông tốc độ chậm. Chạy nhanh, thuyền hoa Phật đản sẽ vút lướt qua người đi đường khi họ chưa kịp chú ý đúng mức.

-         Tăng yếu tố lưu động của thuyền hoa Phật đản chạy trên sông bằng cách mở rộng tuyến đường thủy đi qua, thay vì chỉ chạy đi chạy lại trên một đoạn sông ngắn.

-         Khi lưu thông trên sông, cần tính đến yếu tố mực nước thủy triều trên sông. Nếu thủy triều lên, nước cao, thì thuyền hoa Phật đản nên chạy gần bờ hơn để tăng khả năng chú ý. Nếu thủy triều xuống nước thấp thì nên tính toán sao cho khu vực có thể nhìn thấy trên bờ khu đông dân cư luôn ở mức cao nhất, tránh việc thuyền hoa bị bờ che khuất, lọt thỏm dưới sông, ít người nhìn thấy.

2.3.           Nên chú ý sao cho tiết kiệm chi phí, nhằm tăng được số lượng thuyền hoa

-         Nếu trang trí trên thuyền hoa có thể dùng đi dùng lại trong nhiều năm, không tốn nhiều chi phí mỗi năm, thì nên bớt chi phí cho xe hoa, đầu tư sang thuyền hoa Phật đản.

-         Khả năng thời gian thuyền hoa Phật đản xuất hiện trước người dân thành phố dài hơn so với xe hoa (có thể 7 ngày trong suốt tuần lễ Phật đản cho thuyền hoa so với 2 – 3 ngày cho xe hoa) nên được tính đến. Thực tế, dạng thuyền hoa cố định không người dạng hộp đèn 7 hoa sen đã được thắp sáng suốt cả tuần lễ Phật đản cho thấy lợi thế đó, cả về kinh tế lẫn hiệu quả (thời gian tác động lâu hơn xe hoa, số người xem thấy nhiều hơn).

-         Chú ý đến việc thắp sáng thuyền hoa, như trường hợp 7 hộp đèn hoa sen, là dịp tổ chức sự kiện rất tốt. Vì vậy, khi thắp đèn thuyền hoa Phật đản nên tổ chức văn nghệ Phật giáo, lễ cầu quốc thái dân an, tụ họp đông người mừng Phật đản.

-         Dạng thuyền hoa nhỏ không người neo cố định trên sông, thắp sáng bằng accu tỏ ra có lợi thế tiết kiệm, dễ làm. Chỉ cần một bức tranh Phật đản in hiflex, dây đèn 12v, accu là thành một thuyền hoa.

-         Vật liệu trang trí thuyền hoa nhỏ neo cố định có thể dùng đi dùng lại, không tốn chi phí làm mới mỗi mùa Phật đản. Vì vậy, các chùa ven sông nên chọn hình thức này khi mới bắt đầu làm thuyền hoa Phật đản.

-         Nội dung tư tưởng Phật đản mà các thuyền hoa cần thể hiện cũng là điều cần quan tâm. Thí dụ, ở dạng hộp đèn 7 hoa sen, nên có những khẩu hiệu: Kính mừng Phật đản hoặc hình tượng Đức Phật Đản sinh trên bông sen cuối thay vì chỉ là hoa sen đơn thuần. Đối với thuyền hoa lưu thông cũng vậy. Nếu không thể hiện đúng mực nội dung chào mừng Phật đản, người nhìn thấy sẽ tưởng lầm là thuyền nhà hàng nổi, vì cũng treo đèn, kết hoa như nhau. Việc thể hiện thuyền hoa Phật đản còn ở việc cần phát liên tục công suất lớn nhạc Phật giáo.Vì thuyền lưu thông trên sông, xa bờ nên âm thanh dù lớn cũng chỉ tạo cảm giác vui tai thoáng qua hơn hơn là làm đinh tai nhức óc (chỉ khi phát âm thanh lớn cố định một chỗ trong thời gian dài).

-         Không riêng gì dạng thuyền hoa cố định, để tăng hiệu quả tác động, thì tất cả dạng thuyền hoa đều nên hoạt động suốt cả tuần lễ Phật đản 7 ngày. Để tiết kiệm chi phí xăng dầu, có thể đậu lại ở nhiều địa điểm theo lịch phân bố.

Các địa phương thành phố, thị trấn, thị xã có sông, hồ thì đều nên tổ chức thuyền hoa, bắt đầu từ dạng đơn giản, tiết kiệm như đã nói ở trên, nhất là khi có chùa ven sông hồ.

Dạng hộp đèn trên sông không nhứt thiết cứ phải 7 hoa sen, mà có thể là những dạng hộp đèn nổi khác, làm tăng sự phong phú hình thức của thuyền hoa Phật đản.