HỎI:
Hoa
Vô Ưu có phải là hoa Ưu đàm không? Nếu không phải thì tại sao Thái tử
Tất Đạt Đa hạ sinh dưới cội Vô ưu nhưng khi nói về Đản sanh của Phật thì
lấy biểu tượng hoa Ưu đàm?
ĐÁP:
Vô
ưu, Phạn ngữ Asoka, Hán ngữ phiên âm A du ca, A thúc ca, A thuật ca…
dịch nghĩa là Vô ưu hoa, hoa không ưu tư phiền muộn. Theo Tiến sĩ Rupa
A. Shah, Đại học Bombay thì hoa Vô ưu có tên thực vật học là Saraca
Indica or Jonesia Ashok, thuộc họ Caesalpaeniaceae, cây thân mộc, hoa
màu vàng cam. Màu ra hoa khoảng giữa tháng Tư và tháng Năm. Hoa được
phát hiện ở vùng trung tâm phía Đông dãy Himalaya và vài khu vực phía
Tây bờ biển Bombay .
Theo
kinh luận thì Vô ưu là loại hoa thân mộc, trổ hoa vào mùa Xuân, mọc rất
phổ biến ở xứ Thiên Trúc.Khi hoa nở, đoá lớn, sắc đẹp, hương thơm, ong
bướm hút mật không biết chán. Phụ nữ Ấn Độ rất ái một và tôn kính cây
hoa này. Theo thần thoại (Ramayana), nàng Sita khi bị ác thần Ravana
nhiễu hại đã trốn dưới cây Vô ưu và kháng cự thành công.Vì thế, hoa Vô
ưu rất được phụ nữ Ấn tôn trọng và loại hoa quý để dâng cúng được thần
Siva. Tương truyền,loài cây này cũng cảm nhận được tình cảm của con
người nên được phụ nữ chăm sóc thì trổ hoa mau và rất nhiều.
Tại
vườn ngự uyển lâm Tỳ Ni, hoa Vô ưu được trồng rất nhiều. Hoàng hậu Ma
Gia cùng đoàn tuỳ tùng xa giá rời Ca Tỳ La Vệ trở về quê ngoại để sanh
con đầu lòng, theo tập tục Ấn Độ thời bấy giờ. Khi ngang qua vườn Lâm Tỳ
Ni, hoàng hậu ra lệnh dừng lại để người vào lâm viên nghỉ ngơi, đi dạo
và ngoạn cảnh. Khi đi đến dưới cây Vô ưu, thấy hoa nở rộ, ngào ngạt
hương thơm bèn đưa tay vin cành hoa Vô ưu, liền khi đó hạ sanh Thái tử.
Ưu
đàm cũng là một loại cây có hoa nhưng là loại cây thiêng (linh thọ).
Theo Phật giáo, hoa Ưu đàm nở là một điềm lành. Ưu đàm, Phạn ngữ
Udumbara, Hán ngữ phiên âm thành Ưu đàm bà la, Ô đàm bạt la, Ô đám bát
la, Uất đàm v.v… Hoa Ưu đàm có tên Ưu đàm bát hoa hay Ưu bát hoa gọi tắt
là Đàm hoa, dịch nghĩa là Linh thuỵ hoa, Thuỵ ứng hoa, Không khởi hoa.
Theo Từ điển Phật học Hán Việt, NXB. Khoa Học Xã Hội thì: “Cây Ưu đàm
không thuộc loại hoa quả, mọc ở các nơi như núi Himalaya , cao nguyên
Đê-can và nước Xây-lan v.v… Thân trơn, một thứ thô nhám, cả hai thứ đều
dài khoảng 4,5 tấc nhọn đầu. Hoa lưỡng tính rất bé, mọc kín ở lõm sâu
trong đài hoa, nên thường nhầm là loại cây không hoa. Hoa xếp như nắm
tay hoặc như ngón tay cái, thành chùm hơn chục đoá, ăn được nhưng vị
không ngon”. Sách Huyền lâm ứng nghĩa, quyển 21 mô tả về Ưu đàm “lá cây
có hoa nhưng ít xuất hiên, khó trồng”. Đặc biệt, hoa Ưu đàm có mùi thơm
xông khắp vô lượng thế giới (Vô Lượng Thọ Kinh). Cứ vào các đặc điểm
được mô tả về thân, lá, hoa và quả của Ưu đàm và Vô ưu thì chắc chắn Ưu
đàm và Vô ưu là hai loại cây hoa hoàn toàn khác biệt nhau.
Đúng
là Thái tử Tất Đạt Đa được sinh ra dưới cội Vô ưu. Tuy nhiên, khi nói
về Phật đản sanh lại lấy hoa Ưu đàm làm biểu tượng là do một nguyên nhân
khác. Hoa Ưu đàm, theo quan niệm của Phật giáo là một hoa linh thiêng,
cực kỳ quý hiếm “ba ngàn năm mới nở một lần” nên mang ý nghĩa hy hữu,
hiếm có, khó gặp. Mặt khác, hoa Ưu đàm nở là điềm lành báo hiệu Đực Phật
ra đời hay có bặc Luân vương xuất thế,vì lẽ ấy mà hoa Ưu đàm được gọi
là hoa Linh Thuỵ. Theo Pháp hoa văn cú: “Ưu đàm là loại hoa thiêng, ba
ngàn năm mới nở một lần, mỗi làn hoa nở thì có Đức Phật ra đời”.Do các
đặc điểm này, hoa Ưu đàm thường được làm ảnh dụ cho sự kiện xuất thế hy
hữu của Đức Thế Tôn trong văn học và kinh điển Phật giáo.
Như
vậy, Thái tử Tất Đạt Đa đản sanh dưới cội Vô ưu trong vườn Lâm Tỳ Ni là
một sự thật lịch sử. Còn việc dùng hoa Ưu đàm làm ảnh dụ cho sự kiện
xuất thế của một Bậc Giác ngộ là một chuyện khác. Vì thế, khi bàn đến
Đản sanh của Phật Thích Ca thì hoa Vô ưu được xem như một chứng tích,
gắn liền với một sự kiện lịch sử cụ thể còn hoa Ưu đàm là ảnh dụ của sự
kiện lịch sử vĩ đại và hy hữu ấy.Dẫu chắc rằng Ưu đàm đã khai hoa vào
dịp ấy nhưng không phải nơi vườn Lâm Tỳ NI.Do vậy, hoa Vô ưu nở vào mùa
Xuân mỗi năm là chuyện bình thường nhưng nói đến hoa Ưu đàm nở, tự khắc
ta liên tưởng đến đại sự nhân duyên, một vị Phật đản sanh, Bậc Giác ngộ
xuất hiện.
Theo Tổ tư vấn/giacngo.vn