Xuân Cảm
Xuân khứ bách hoa lạc,
Xuân đáo bách hoa khai.
Sự trực nhãn tiền quá,
Lão tòng đầu thượng lai.
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận,
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.
Mãn Giác Thiền Sư
Cảm Xuân
Xuân đi trăm hoa rụng,
Xuân tới trăm hoa cười.
Trước mắt việc mãi.
Trên đầu già đến rồi.
Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết,
Đêm qua sân trước một cành mai.
Ngô Tất Tố dịch
Tôi nhớ phần đông gia đình Việt Nam đều sống bằng nghề nông, nhứt là ở
miền Tây Nam Phần Việt Nam, cho nên sau vụ lúa chánh xong vào khoảng
giữa tháng 11 âm lịch hoặc trễ lắm là rằm tháng chạp, kế đến lo trồng
hoa màu phụ như : Khoai, bắp, đậu.v.v. cho nên trong dân gian có câu :
Tháng chạp là tháng trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu,
Tháng hai trồng cà,
Tháng ba cày vỡ ruộng ra,
Tháng tư làm mạ, mưa sa đầy đồng...
Quang cänh dê lúa cûa nhà nông
Quả đúng vậy, quý bà con nhà nông chúng ta ngày
xưa, làm việc tùy theo từng mùa, từng tiết, cho nên thường phân chia một
năm có bốn mùa rất giản dị chia đều nhau, mỗi mùa có 3 tháng tính theo
âm lịch như sau :
- Mùa Xuân bắt đầu mùng một Tết tháng giêng cho đến cuối tháng ba.
- Mùa Hạ từ đầu tháng tư cho đến cuối tháng sáu.
- Mùa Thu từ đầu tháng bảy cho đến cuối tháng chín.
- Mùa Đông từ đầu tháng mười cho đến cuối tháng chạp.
Trong khi đó, đất nước chúng ta thời tiết ở miền Nam không rõ ràng như miền Bắc, mặc dù vậy, cũng tính từng mùa theo năm dương lịch như sau :
- Mùa Xuân bắt đầu lập Xuân là ngày 5 tháng 2 đến ngày 6 tháng 5,
giữa mùa Xuân có ngày 21 tháng 3 thì đêm và ngày bằng nhau. Đó là ngày
Xuân phân.
- Mùa Hạ bắt đầu lập lập Hạ là ngày 6 tháng 5 đến ngày 8 tháng 8,
giữa mùa Hạ có ngày 22 tháng 6 là ngày dài nhứt trong năm. Đó là ngày Hạ
Chí.
- Mùa Thu băt đầu lập Thu là ngày 8 tháng 8 đến ngày 8 tháng 11,
giữa mùa Thu có ngày 23 tháng 9 thì đêm và ngày bằng nhau. Đó là ngày
Thu Phân.
Đối với mùa Thu, ở các nước Âu Châu những chiếc lá thường đổi màu vàng, rồi từ từ rơi rụng trông rất đẹp, tuy nhiên, nếu chúng ta có dịp đến nước Gia Nã Đại (Canada) vào mùa này, thì sẽ thấy cái màu đỏ thẩm của lá toàn thân cây, tạo thành một vùng tuyệt đẹp hơn hẳn Âu Châu.
- Mùa Đông bắt đầu lập Đông là ngày 8 tháng 11 đến ngày 5 tháng 2,
giữa mùa Đông có ngày 22 tháng 12 là ngày ngắn nhứt trong năm. Đó là
ngày Đông Chí.
Ở nước Pháp, một năm cũng có bốn mùa như nước Việt Nam chúng ta, được phân chia trong năm 2012 như sau :
- Mùa Xuân bắt đầu ngày thứ ba 20-03 đến 20-06.
- Mùa Hạ bắt đầu ngày thứ năm 21-06 đến 22-09.
- Mùa Thu bắt đầu ngày chủ nhựt 23-09 đến 20-12.
- Mùa Đông bắt đầu thứ sáu 21-12 đến 19-03-2013.
Trở lại, Phong Tục Lễ Tết Nguyên Đán, chúng ta biết chữ Tết 节 là do chữ Tiết mà ra, tức thời tiết, còn Nguyên Đán 元 旦 tức
là bắt đầu năm mới. Hằng năm, cứ 4 mùa luân chuyển trong năm, hết Xuân
đến Hạ rồi Thu và sang Đông, cho nên cứ hết mùa Đông thì bắt đầu đón mùa
Xuân năm mới và có một con vật trong Thập Nhị Địa cầm tinh khác nối tiếp, ví như năm Tân Mão chấm dứt, thì năm Nhâm Thìn bắt đầu 24 giờ đêm giao thừa chû nh¿t, 22-01-2012 rạng ngày mùng một Tết, nhằm thứ hai, 23-01-2012, để cầm tinh đến 24 giờ đêm thứ bảy, 09-02-2013 chấm dứt, thì đến năm Quý Tỵ được bàn giao.
Khi nói đến Tết, thường quý bà con đồng hương mình lo từ sau vụ lúa
mùa, tức khoảng giữa tháng chạp, bắt đầu lo xay lúa, xay nếp để chuẩn
bị tráng bánh, bánh tráng thì tráng ban ngày, nào bánh tráng trắng hay
ngọt có rắc mè để nướng hay ăn sống, bánh tráng mỏng để gói chả giò,
làm bánh cuốn...bánh tráng làm bằng bột gạo, thông thường vào khoảng
mùng mười, mười một tháng chạp thì bắt đầu làm. Còn ban đêm, thì quết
bánh phồng liên hồi, tạo âm thanh vui nhộn, vì nhà này làm dần công nhà
kia, bánh phồng làm bằng nếp.
Ngoài ra, các bà nội trợ cũng bắt đầu chọn ngày để làm dưa cải, dưa
kiệu, cà rốt, củ cải...để cho kịp chua ăn Tết, cũng như còn phải mua sắm
quần áo mới cho cả nhà từ mấy tháng trước. Nhà nào có trồng những cây
mai trước nhà, cũng chuẩn bị lặt lá mai từ hôm rằm tháng chạp, để nó nở
đúng vào dịp Tết, gia đình tôi, Ông Bà nội và song thân tôi có trồng
những loại huỳnh mai 5 cánh, bạch mai rồi tứ quý...cho nên vào dịp Tết
chúng nó đua nhau nở rộ, các màu vàng, đỏ trắng rất đẹp mắt.
Cây mai vàng trước nhà
Chiều 23 tháng chạp âm lịch hằng năm, mỗi nhà thường tổ chức lễ tiễn
đưa 2 ông và 1 bà Táo về chầu trời, để tấu trình mọi việc dưới trần
gian cũng như việc trong nhà, 3 vị thần Táo này ở chung nhau một nhà,
nên trong dân gian có câu :
Thế gian một vợ một chồng,
Không như nhà Táo hai ông một bà.
Được chủ nhà mua sắm quần áo mới, với con cá chép sống (thông thường
mua những loại cá làm bằng giấy do người Hoa làm bán, không biết phong
tục này đã có tự bao giờ).
Bàn thờ với bộ lư được đánh bóng chuẩn Tết
Khoảng các ngày 24, 25, 26 Tết, thường các đàn ông con trai làm việc
lu bù, nào sơn phết nhà cửa, hàng rào, cửa ngõ, đánh bóng những bộ lư
hương bằng đồng, dọn dẹp trang hoàng tủ thờ... Tất cả phải làm thật mới
để đón mừng Xuân Tết đến, nhà nào có đất ruộng, thì lo tát đìa bắt cá ăn
Tết. Hằng năm, ông bà nội và ba má tôi sau khi chọn một cặp cá lóc biết
nói (lớn nhứt) để cúng đất đai vào chiều 30 Tết, đặc biệt đáo lệ hằng
năm, cặp cá lóc này chỉ đánh vảy cho thật sạch, mà không chặt kỳ và đuôi
để nấu cháo cúng.
Riêng các đàn bà, con gái thì trổ tài làm bánh mứt đủ loại như : Bánh
chưng, bánh tét, bánh ít, bánh kẹp, báng gan, bánh bông lan, bánh in...
Mứt thì cũng có đủ loại mứt như : Khóm, hạt Sen, Me, Mãng cầu... thật
đủ màu đẹp mắt. Đặc biệt các ông bà cụ già thường đi rảo chợ bông để mua
nào là : Vạn Thọ, Mai, Cúc, Thược Dược, Huệ, một vài chậu Thủy Tiên,
cành Đào... để đem về tỉa, gọt xén để trồng cho kịp nở hoa đúng vào mùng
một Tết.
Ngoài ra, còn đến mấy chỗ ông thầy đồ, để chọn lựa mua những đôi liễn
nào ưng ý đem về dán trước nhà hoặc hai bên bàn thờ hay bàn thông thiên
trước sân nhà hoặc là nơi đền miếu cũng được trang hoàng một cách trang
trọng, bởi các câu liễn đơn cử ví như sau : Phước dư Đông Hải - Tứ hải
giai huynh đệ - Xuân đáo hoan hỷ - Phúc thọ khang ninh - Công thành
danh toại.
Thịt mở dưa hành câu đối đỏ
Nêu cao pháo nổ bánh chưng xanh...
hoặc là :
Tân niên hạnh phúc bình an tiến,
Xuân nhật vinh hoa phú quí lai.
(Năm mới hạnh phúc bình an đến,
Ngày Xuân vinh hoa phú quí về)
Địa sanh tài thế nghiệp quang qui,
Thiên thủ phúc gia thanh hiện thái.
(Đất sanh tài nghiệp đời sáng lạng,
Trời ban phúc nhà tiếng tốt tươi.)
Thiên tăng tế nguyệt niên tăng thọ,
Xuân mãn càng khôn phúc mãn đường.
(Trời thêm năm tháng tuổi thêm thọ,
Xuân khắp đất trời phúc khắp nhà.)
Môn đa khách đáo thiên tài đáo,
Gia hữu nhân lai vạn vật lai.
(Cửa nhiều khách đến nhiều tiền đến,
Nhà có người vào lắm vật vào.)
Sơn thủy thanh cao xuân bất tận,
Thần tiên lạc thú cảnh trường sanh.
(Phong cảnh thanh cao xuân mãi mãi,
Thần tiên vui thú cảnh đời đời.)
Khi viết đến đây, tôi lại nhớ nhà thơ Vũ Đình Liên thời xa xưa ở miền Bắc Việt Nam, đã làm bài thơ như sau :
Mỗi năm hoa Đào nở,
Lại thấy ông đồ già,
Bày mực tàu giấy đỏ,
Bên phố đông người qua... v.v
Ngoài ra, các ông bà cụ già còn mua thêm chữ liễn như : Phước, Lộc, Thọ... để về dán vào các trái Dưa Hấu, Bưởi, Dừa... Viết đến đây, tôi nhớ lại người Hoa cũng có phong tục như thế, nhưng lại dán ngược chữ Phước, có ý nghĩa là Phước Đáo.
Kế đến, sang hàng Trà, để lựa mua các loại trà ngon có danh tiếng như : Trà Sen, Trà Cúc, Trà Lài... để trước cúng ông bà, mừng giao thừa, sau biếu bạn bè hoặc mời khách thưởng xuân.
Sau khi chuẩn bị xong trong nhà, đã có đầy đủ các thứ trái cây như : Dưa Hấu, Vú Sữa, Mẵng Cầu, Đu Đủ, Dừa Xiêm, Xoài, Cam, Quýt, Bưởi, Khóm, Chùm Sung...thì các bà nội trợ bắt đầu chuẩn bị gói bánh Chưng, bánh Tét, bánh Ít...
Theo phong tục Tết, nhà nào không có nồi thịt kho với : trứng Vịt, cá Lóc
và nước Dừa tươi, kế đến bánh Chưng, bánh Tét, bánh Ít, cây Nêu trước
nhà (ngõ), các đôi Liễn viết bằng mực tàu trên giấy đỏ (hồng điều), mấy
phong Pháo để chuẩn bị đốt đón giao thừa và chờ Lân đến múa trước nhà,
thì xem như nhà đó không có ăn Tết, cho nên việc gói bánh Chưng, bánh Tét, bánh Ít
là món ăn chánh cổ truyền phong tục Việt nam, các loại bánh này được
gói bằng lá Vông cho bánh Chưng và bằng lá Chuối Hột cho bánh Tét hay
bánh Ít.
(Nhân nhắc đến bánh ít có dạng hình tháp, tôi nhớ ở Việt Nam mình có các loại bánh ít, xin kể như sau :
- Bánh ít nhưn chuối, bánh ít nhưn đậu, thường gói trong dịp Tết hay đám giỗ chạp để cúng kiến.
- Bánh ít nước tro (bởi vì, nếp ngâm với nước tro
trước khi một đêm rồi mới đem xay thành bột, cho nên bánh nó trong vắt,
loại bánh này thường thấy trong dịp lễ Thanh Minh).
- Bánh ít lá tre (bởi vì, bánh ít gói bằng lá tre).
- Bánh ít lá gai ở Bình Định có
danh tiếng, (bởi vì, phải tìm hái lá gai đem về rửa sạch, phơi cho ráo
rồi bỏ vào cối quết chung với bột nếp cho nhuyễn để gói bánh bằng lá
Chuối, nhưn bánh mặn thì có đậu xanh, đen, dừa... Đôi khi thêm tôm xào
với thịt hoặc bánh ngọt thì có đậu xanh, đen, dừa và đường tùy địa
phương).
Vì thế, trong dân gian có câu :
Muốn ăn bánh ít lá gai,
Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi.
Ngoài các loại bánh ít phải gói bằng lá Chuối hay lá Tre, còn thấy bánh không có gói bằng lá, mà để trần, cho nên có tên là bánh ít trần).
Hơn nữa, khi nhắc đến bánh Tét, bánh Ít thường được gói ở Miền Nam và sau này có bánh Chưng ở Miền Bắc
vào, tôi lại nhớ thân mẫu mỗi lần Tết đến hay ngày giỗ chạp, (quải) bà
thường chuẩn bị làm bánh để cúng, trước hết phải đi mua nếp, đậu xanh,
thịt ba chỉ ... còn lá chuối thì ra sau vườn dùng lưỡi hái hay dao để
rọc những tàu lá chuối không già hay non quá đem vô xài, kế đến phải lau
lá chuối cho sạch trước khi gói bánh.
Sau khi lo đầy đủ vật liệu để gói bánh, thường thì trong gia-đình hay thân-tộc tựu-hợp nhau để gói bánh. Còn bánh Chưng thì vật liệu để thực-hiện giống như bánh Tét và bánh Ít., nhưng hình dång bánh Chưng hình vuông, khác với bánh Tét và bánh Ít.
Riêng thân mẫu tôi sanh năm 1919 Kỹ Mùi, đã quá bát tuần, nhưng bà vẫn khỏe mạnh, mỗi lần gói bánh bà không bao giờ ở không, bởi vì, bà muốn bánh Tét vuông góc, cột dây đều, còn bánh Ít thì gói có hình tam giác thẳng đứng
và nhưn phải ngon, lột lá không bị dính. Do vậy, bà rất cực mỗi khi gói
bánh, nhưng sau khi nồi bánh chín, bà ăn thử thấy đúng ý bà, thì bà rất
hài lòng với nụ cười trên môi. (Tết Tân Mão 2011 vừa qua, bà trên đường đi đến 100 tuổi thọ, nên sức yếu không còn gói bánh nữa).
Ảnh mẹ tôi lần chuổi hạt niệm Phật
Trong chuyến trở về thăm song thân tôi lần này được thân phụ hướng
dẫn tôi đi thăm ngôi đình làng Thới Thạnh, Ômôn, Cần Thơ nằm trên trục
lộ đi Cần Thơ Long Xuyên do thân phụ tôi đứng ra vận động gây quỷ để xây
cất. Ngoài ra, tôi còn đi thăm và chụp hình các di tích Lăng Mộ, các
đình và trường học có mang tên các Danh Nhân Việt Nam Hậu bán thế kỷ 19,
nhờ vậy có tôi mới viết được tác phẩm góp phần mọn các Danh Nhân lịch
sữ đó.
Trở lại việc gói Bánh Chưng và bánh Tét nhân (nhưn) mặn, thì được
làm bằng thịt heo ba rọi (ba chỉ), đậu xanh bóc vỏ, bao bởi lớp nếp ở
ngoài, còn bánh Tét nhân ngọt, thường làm bằng đậu xanh bóc vỏ trộn với
đường, ngoài ra còn có bánh Tét nhân chuối xiêm nữa, một đặc điểm đáng
lưu ý, nếu chúng ta gói bánh Tét làm bằng nếp sống, khi cột bánh không
được cột chặt, vì để nếp sống nó nở ra à vừa, trái lại nếu cột chặt như
gói bánh Tét làm bằng nếp chín thì nó sẽ bị nín làm cho bánh Tét bị
sống. Khi bánh chín quyện lẫn mùi lá thật quyến rủ. Miếng bánh ngon nhứt
là miếng bánh ăn ngay khi vừa nấu chín. Tùy gia đình, thường nấu bánh
vào đêm 27 hoặc 29 Tết, canh nấu suốt đêm đến sáng mới chín, thời gian
phải mất khoảng trên 5 giờ đồng hồ. Bánh chín vớt ra cho ráo nước, rồi
mới vội vàng đem biếu cho bà con, họ hàng thân tộc trong gia đình, trong
khi bánh còn nóng hổi.
Về lễ rước ông bà, cúng thần đất đai, thì tùy theo nơi rước ông bà
sớm là chiều ngày 28 thay vì chiều ngày 30 Tết, phần đông những gia đình
theo đạo Phật Giáo Hòa Hảo ở vùng đồng bằng châu thổ sông Hậu Giang như : Ômôn, Cao My, Ba Rích... (Cần Thơ) Thốt Nốt (Long Xuyên), Hòa Hảo (Châu Đốc), Cái Vồn (Vĩnh Long)...
thường làm lễ rước ông bà chiều 27 hay 28 Tết (tùy theo tháng thiếu hay
đủ) và đến mùng 1 Tết cúng chay và đến mùng 2 cúng mặn lại. Bữa cơm
cúng rước ông bà là một trong những bữa cơm cuối năm ăn ngon nhứt của
mọi gia đình sau những ngày chuẩn bị Tết mệt nhọc. Trên bàn thờ ông bà,
được đặt chánh giữa nhà, thông thường có bộ lư hương bằng đồng được lau
chùi sáng choang, hai bên có chân đèn để cắm cặp đèn cầy số 1 màu đỏ,
một cặp dưa hấu hạng nhứt và kèm theo đủ loại trái cây, bánh mứt, hoa quả như : Mãng Cầu, Chùm Sung, Dừa tươi, Đu Đủ, trái Xoài... nếu thiếu một trong mâm ngũ quả, thì có thể thay thế bằng trái Thơm (Khóm) hay một nải Chuối Cau. Nhưng ít khi nào tìm không đủ ngũ quả này tương trưng : Cầu Sung Vừa (Dừa) Đủ Xài (Xoài).
Ngoài ra, một bàn thờ cũng được thiết lập lộ thiên đặt cạnh bàn thông thiên và cây tre làm cây nêu
dựng sẵn trước cửa nhà, trên bàn thờ này cũng chuẩn bị nhang đèn
hoa quả, mặt quay về hướng chánh Nam, để phù hợp với phong tục xưa là : "Thánh Nhân Nam Diện Nhi Thính Thiên Hạ" để đón giao thừa.
Riêng bàn thông thiên thường đặt chính giữa trước
sân nhà, nếu ai có dịp đến miền Tây Nam phần Việt Nam sẽ thấy, cái bàn
thờ lộ thiên này thành lập trên trụ cột cao, ngay vừa tầm mắt, thường có
đặt bình bông, chung nước, lọ cắm nhang và chân đèn cầy để hằng ngày
cúng kiến tất cả các vị Phật, Pháp, Tăng ở cõi mười phương thế giới và
tất cả chư vị hiện đang hảnh sự tại cõi ta bà và tây phương nữa, cho nên
chữ thông thiên mọi người sẽ nghĩ ngay là thấu trời. Bởi vì, những gia
đình có bàn thông thiên, thường theo đạo Phật Giáo Hoà Hảo
hay đạo thờ ông bà, hằng ngày sáng chiều sau khi đốt nhang niệm Phật
trên bàn thờ Phật hay ông bà tổ tiên trong nhà xong, thì mới quay mặt để
đi thẳng đến bàn thông thiên để khấn nguyện với câu niệm như sau : "Nam
Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật, Nam Mô Phật Tổ, Nam Mô Thập Phương
Phật, Nam Mô Thập Phương Pháp, Nam Mô Thập Phương Tăng, Phật Thầy, Quan
Thượng Đẳng Đại Thần, Trăm Quan Cựu Thần, Chư Vị Sơn Thần, Chư Vị
Năm Non Bảy Núi... cảm ứng chứng minh nay con nguyện cải hối ăn năn, làm
lành lánh dữ, qui y theo mấy Ngài, tu hiền theo Phật Đạo." (tuy nhiên có nhiều người thêm bớt câu niệm này tùy theo căn duyên hay sức khỏe), rồi mới lạy 4 lạy.
Riêng các trẻ con là sung sướng nhứt, khoảng gần xế chiều 30 Tết, thì
được tắm rửa sạch sẽ để thay quần áo mới, xúng xính còn thơm mùi vải,
còn người lớn thì phải lo đủ thứ kể cả mấy bao gạo, lu nước, hũ muối
cũng phải châm cho đầy, còn mấy ông bà nghiện trầu cau, thuốc hút cũng
phải đi mua cho đủ, vì ba ngày Tết ít có tiệm nào mở cửa bán.
Sau khi làm lễ đón rước ông bà và ăn uống xong, các trẻ con thường đi
xem múa Lân hoặc đi từng đoàn từ nhà này qua nhà khác vui chơi và khoe
quần áo mới, để chờ giờ đón giao thừa. Còn người lớn, nhứt là quý bà ni
trợ, phải lo nấu nồi chè, nồi nước, hoa quả, cắt bánh Chưng, bánh Tét...
để chuẩn bị đón giao thừa đúng 12 giờ đêm 30 hoặc 29 (nếu tháng thiếu)
rạng mùng 1 Tết. Boong boong... còn hai phút, rồi còn một phút, giờ giao
thừa đến, thì đài phát thanh (radio), đài truyền hình, Chùa, Đình...
thi nhau đánh hồi trống hay chuông, để báo hiệu giờ tống cựu nghinh tân
để tiễn đưa năm cũ rước năm mới vào. Thật lạ lùng thay ! Tất cả cảnh vật
trở nên nghiêm trang, rất là thiêng liêng, nhà nhà đều cúng lễ gia tiên
giao thừa, treo bùa nêu lên đọt cây tre, rồi đốt pháo. Tiếng pháo đì
đùng vang rền khắp mọi nơi, có người đốt cả phong hoặc lẻ tẻ trước nhà
hay kế cận bàn thông thiên hoặc xung quanh nhà để đuổi trừ những cái
xui xẻo năm cũ và đón mừng năm mới, với ước mơ hy vọng bước sang năm mới
sẽ làm ăn phát đạt hơn, may mắn hơn và nhiều tốt đẹp hơn năm cũ. Sau
khi nhang tàn, thì hạ mâm cỗ xuống để cả nhà cùng quây quần ăn chè, bánh
mứt, hoa quả... cùng mừng bước sang năm mới. Vì thế, trong dân gian mới
có câu :
Cu kêu ba (1) tiếng Cu kêu,
Trông mau đến Tết dựng nêu ăn chè.
(1) Nhân viết tiếng Chim Cu kêu, tôi xin được trình bài thêm về
loài chim Cu và tại sao Ông Bà mình không dùng loài chim khác? Bởi vì,
loài chim Cu (La tourterelle) là loài lông vũ, có rất nhiều thứ, nhưng
thường thấy là thứ nhỏ con, gáy không lớn, thường gọi là Cu Đất, Cu Ngói
(tùy theo màu sắc của nó). Còn một thứ chim Cu khác, ở lông cổ có hột
cườm rất đẹp và gáy tiếng lớn, thì gọi là Cu Cườm (La tourterelle à
collier). Ngoài ra, còn có thứ chim Cu có màu xanh lục gọi là Cu Xanh.
Người ta nuôi chim Cu để làm mồi để sập bẩy chim Cu khác tức gác cu, cho
nên trong ca dao có câu :
Ở đời có bốn cái ngu,
Làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu.
Thông thường con chim Cu nó gáy Cu Cu, nếu có những thứ chim Cu quý,
thì nó gáy được ba tiếng trở nên Rục Cu Cu. Đối với những con con chim
Cu gáy được như vậy, người chủ nuôi thường hành diện mà khoe với xóm
làng là : Chim nhà tôi nó gáy có hậu ghê.
Điểm đặc biệt của Chim Cu
thường hay gáy vào mùa Xuân, cho nên gần Tết mới nghe Cu kêu... Trong
kho tàng ca dao, tục ngữ có câu :
Cưng như cưng Cu Cu.
Chữ Cu Cu này để chỉ chim Cu,
vì ca dao cũng có câu :
Cu Cu ăn đậu, ăn mè,
Bồ Câu ăn lúa, Chích Choè ăn khoai...
Còn trẻ con sau khi đốt pháo và ăn uống no nê thì
đi ngủ, chỉ còn người lớn tuổi ngồi nhâm nhi bên tách trà xanh để thưởng
thức cái yên lặng, cái linh thiêng huyền diệu của đêm trừ tịch với mùi
trầm hương quyện lẫn mùi pháo, rồi tưởng nhớ những người thân đã khuất
hay nhắc nhở đến một vài đứa con, đứa cháu trong gia đình vì đi làm ăn
xa hay vì công việc không thể về chung vui mừng xuân đón Tết bên tổ ấm
gia đình.
Có nhiều người hay gia đình, sau khi cúng giao thừa xong vì tin tưởng
vào số tuổi để chọn giờ xuất hành đầu năm cho hạp và làm ăn phát tài
năm mới, rồi còn chọn hướng đi nơi nào trước, để cúng chùa, cúng
đình...hoặc đi hái lộc hay xin xâm đầu năm, để cho biết thời vận trong
năm đó. Việc hái lộc thường chọn một cành cây xanh tươi tốt, có nhiều
mầm non, tượng trưng cho năm mới được tài lộc sung túc.
Sáng mùng một Tết, thì thói thường ông bà già hay chủ gia đình thường
thức dậy sớm để làm lễ xong đất, nếu các con các cháu có thức sớm hơn
cũng không được mở cửa nhà, mà phải chờ đợi người gia trưởng trong gia
đình mở cửa, tất cả con cháu trong gia đình phải tề tựu trước bàn thờ để
trước làm lễ cúng ông bà tổ tiên đầu năm, sau mừng tuổi ông bà, cha mẹ.
Các con cháu được lì xì bằng những phong bì màu đỏ, bên trong có tiền
mới toanh, còn thơm mùi giấy, theo thói thường các con cháu làm tuổi nói
như sau : Con kính xin làm tuổi ông bà (hay cha mẹ) sống bá niên
giai lão.
Kể từ mùng một đến mùng ba Tết, mọi người rất kiêng cử, không được
giận hờn, gắt gỏng, la rầy, không tạo chuyện buồn phiền, vì e rằng sẽ
xui cả năm, không được hái trái cây và cũng không được quét nhà đổ rác
đi, vì theo truyền thuyết, khi quét nhà đổ rác, tiền bạc sẽ ra như rác
vậy.
Trong ca dao Việt Nam cũng có câu : "Mùng một Tết nhà, mùng hai Tết
thầy, mùng ba Tết bạn" Nên tôi dù có bận rộn đi thăm và chúc Tết họ hàng
cũng như các thầy cô của tôi vào sáng mùng hai Tết, nhưng xế trưa cũng
phải trở về nhà để ông bà nội, ba má và các em đi thăm bà con hoặc đi
chơi xa, bởi vì tôi là đứa cháu đích tôn của ngôi nhà thờ ông bà nội tôi
đang ở và sau là để đón tiếp bạn bè hay đồng nghiệp, học trò cũ thân
quý của tôi.
Nhân nói đến lời chúc Tết, mọi người gặp nhau thường chúc nhau Phước,
Lộc, Thọ, bởi vì chúc Phước để sống trường thọ đến 100 tuổi (Nhân sinh
dĩ bách niên vi kỷ 人 生 以 百 年 为 纪) tức Thọ tỷ nam sơn 寿 比 南 山, rồi đến
Lộc tức được thăng quan tiến chức, làm ăn buôn bán phát đạt tức Nhứt
bổn vạn lợi 一 本 万 利 (một vốn mười lời)...
Đến sáng mùng ba Tết, trên bàn thờ lúc nào cũng được thắp nhang,
hương khói nghi ngút, đèn sáng trưng. Mùi trái cây, mùi hương, mùi pháo
tất cả hòa lẫn nhau tạo nên một hương vị đặc biệt của riêng những ngày
Tết dân tộc Việt Nam. Những cành Mai, cành Đào trên bàn thờ hay ở góc
nhà cùng vài chậu Vạn Thọ, Thược Dượt... đang khoe sắc tỏa ra hương thơm
ngào ngạt cũng góp phần tạo nên không khí Tết năm xưa.
Tết là mùa sum hợp, nghỉ ngơi. Đối với bà con ở nông thôn, việc ăn
Tết càng quan trọng hơn, vì trong năm hết làm những vụ lúa mùa, còn phải
trồng hoa màu phụ, ví như phải canh trồng dưa hấu hay trồng bông hoa
hoặc trồng trầu cau... để đón Tết nữa, cho nên công việc nhà nông làm
theo từng mùa, từng tiết, quanh năm suốt tháng thật bận rộn, vất vả với
công việc đồng áng và đôi khi không được nghỉ ngơi những ngày cuối tuần,
như những người làm việc khác ở thành thị hay công chức hoặc trong
ngành giáo dục...Vì vậy, trong dịp Tết là cơ hội để nghỉ ngơi, bỏ tất cả
mọi công việc để mừng Xuân hưởng Tết, nào là ăn uống linh đình, giải
trí, thăm viếng... Tết ở nông thôn vui lắm, có khi kéo dài đến nửa
tháng, mới chọn ngày tốt để làm lễ hạ nêu, trong khi dân thành thị thì
trái lại, chỉ ăn Tết nhiều lắm bảy ngày, nhưng thường là ăn Tết đến hết
ngày mùng bốn hoặc mùng sáu là hạ nêu và làm lễ khai trương cửa hàng
buôn bán, ít ai đầu năm chịu làm lễ khai trương vào ngày mùng năm, bởi
vì ngày mùng năm là ngày lẻ, nên mọi người cho là không tốt.
Mặc dầu đã hết Tết, nhưng cái âm hưởng những ngày Tết vẫn kéo dài đâu
đó, trên những gốc mai vàng rực rỡ trước sân nhà, những xác pháo khắp
mọi đường đất nước quê hương, trên nụ cười hớn hở của đám trẻ thơ ....
Chào Mừng Tết Nguyên Đán Nhâm Thìn 2012
Tiểu Đệ Nguyễn Phú Thứ