Sau những động thái trong cuộc tiếp sứ
của vua tôi nhà Trần, Nguyên sứ Trương Hiển Khanh đã không thể tuyên
dụ được những chỉ dụ của vua Nguyên trong cuộc đối thoại mà đành viết
lại thành văn bản trao sau. Và lúc đó thì "thiên sứ" đã lên đường về
nước.
Quả là sau khi tiếp xúc với Trần Nhân Tông, Trương Hiển Khanh đã có một cách nhìn, cách nghĩ khác về An Nam.
 |
| Tượng Vua phật Trần Nhân Tông tại Yên Tử, Quảng Ninh. |
Khi về, ông đã viết trong một bài ký:
"Vua An Nam tiếp chuyện vui vẻ luôn luôn làm thơ tặng thiên sứ. Lập
Đạo tức thì làm thơ đáp lại. Tiệc gần xong, mời Lập Đạo vào trong
trướng, đều ngồi trên đất". Với quan sát của Lập Đạo bây giờ "An Nam là
nước nhỏ, nhưng có văn chương, không thể nói bừa họ là ếch ngồi đáy
giếng".
Và ông thể hiện suy nghĩ đó trong một
bài thơ với nhiều cảm tình: "Dao vọng thương yên toả mộ hà/Thị triều
nhân viễn cách yên hoa/Cô hư đình viện vô đa sở/Thịnh mậu viên lâm chỉ
nhất gia/Nam chú hùng tân Thiên Hán thủy/Đông khai cao thụ mộc miên
hoa/An Nam tuy tiểu văn chương tại/Vị khả khinh đàm tỉnh để oa". Bản
dịch An Nam chí lược: "Ngắm cảnh chiều hôm khói mịt mờ/Xa nơi thành thị
đỡ huyên hoa/Quạnh hiu đình viện không nhiều sở/Tươi tốt vườn cây chỉ
một nhà/Thiên Hán bến Nam tuôn mạch nước/Mộc miên cây lớn trổ cành
hoa/An Nam tuy nhỏ văn chương thịnh/"Ếch giếng", khuyên đừng chế giễu
ngoa".
Thực ra những ngày Tết, lễ, những
phong tục tốt đẹp được hình thành là sáng tạo văn hóa của nhân loại. Nếu
người ta thấy hay, thấy đẹp thì học theo, cũng chẳng có điều gì phải
ngần ngại. Cũng như giới trẻ ngày nay đã rất thích ngày Tết tình yêu
14/2, hay mọi người đều rất thích tục tặng quà cho con trẻ trong Đêm
Chúa giáng sinh 25/12...
Có điều tìm đến gốc gác một phong tục
để biết thêm vẻ đẹp nhân văn của nó cũng là một việc rất nên biết. Huống
nữa trả lại cái ý nghĩa sâu xa vui vẻ và đầy sức sống như thế cho ngày
Tết mồng 3 tháng ba cổ truyền của người Việt lại càng là một việc rất
nên làm.
| Những
tư liệu viết bài này lấy từ các sách: Đại Việt sử ký toàn thư, NXB
Khoa học xã hội in năm 1985 và An Nam chí lược, bản dịch, Tài liệu tham
khảo của Thư viện văn học và Bản dịch, NXB Thuận Hóa - Trung tâm Văn hó
Ngôn ngữ Đông Tây, in năm 2002, Từ nguyên, Thương vụ ấn thư quán
(Trung Quốc) xuất bản năm 1947. |
Băng Thanh/
