Ai cũng sợ thất bại
Dường
như ai cũng sợ thất bại. Bởi nó có thể làm cho ta hao tổn tài sản, năng
lực, niềm tin và cả hy vọng nữa. Nói chung sự thất bại nào cũng mang
lại cảm xúc xấu, trong khi bản năng con người thì chỉ yêu thích cảm xúc
tốt. Nhưng cũng tùy vào quan niệm sống và thái độ phản ứng của mỗi người
đối với sự thất bại, mà cảm xúc xấu ấy sẽ biểu hiện và ảnh hưởng đến
phẩm chất đời sống như thế nào. Nếu ta cho rằng mình sẽ không bao giờ
thất bại vì tài năng và bản lĩnh có thừa, thậm chí ta còn nghĩ thất bại
là điều rất xấu xa thì khi bất ngờ đối đầu với nó chắc chắn ta sẽ hốt
hoảng và chống trả quyết liệt. Ta phải lo thu dọn bao nhiêu thứ tàn dư
sau cuộc thất bại, rồi phải tìm cách ứng phó để giữ gìn sĩ diện, và còn
lo nghĩ đến thảm cảnh đáng thương của ta trong tương lai. Chính những
thái độ ấy đã biến sự thất bại thành nỗi khổ niềm đâu, nhấn cuộc đời ta
chìm xuống.
Cũng có thể vì ta chưa quen mùi thất bại, hoặc
chưa bao giờ bị thất bại nặng nề như lần này, nên ta rất dễ lúng túng
rồi bám víu hết đối tượng này đến đối tượng khác. Một người vừa mất việc
thì kiếm ngay việc khác để làm. Một người vừa lỡ tay làm hư một tác
phầm kỳ công thì vội vàng bắt tay vào các tác phẩm mới. Một người vừa bị
phụ tình thì mau chóng tìm kiếm đối tượng khác để được thương yêu.
Nhưng phần lớn những gì ta cố bám víu trong khi đang trải qua cảm xúc
thất bại đều là sự lầm lẫn đáng tiếc. Sự thật là ta chỉ đang tìm cách
xoa dịu vết thương hoặc khẳng định giá trị của mình, chứ ta chưa có sự
đầu tư nghiêm túc và đúng đắn để nắm chắc thành công. Bi kịch luôn xảy
ra trong những lần cảm xúc bùng vỡ như thế, bởi những lựa chọn ấy không
hề có sự soi sáng của lý trí.
Không ít người vì thất bại
quá lớn nên đã đi tìm cái tôi của mình ở con đường tâm lịnh. Đáng lẽ,
những phương pháp thực tập chuyển hóa có thể giúp họ chữa trị và hồi
phục rất nhanh chóng. Nhưng vì vết thương chưa kịp lành, họ lại vội đặt
mình những mục tiêu chuyển hóa to tát phải sớm đạt được. Họ lầm tưởng đó
là thái độ quyết tâm hướng thượng, nhưng thực chất là họ đang củng cố
giá trị của mình. Họ phải làm một điều gì đó để thấy được tài năng hay
sự tồn tại của mình. Trong tình trạng năng lượng cạn kiệt mà lại đặt
thêm một tham vọng mới, dù tham vọng ấy được coi là chính đáng, thì họ
lấy sức đâu mà tiếp tục tranh đấu. Càng cố gắng quyết liệt, họ càng đốt
sạch năng lượng; và thất bại thảm hại cũng là lẽ đương nhiên. Cũng như
cục tuyết lăn từ trên đỉnh núi xuống thường cố bám vào tuyết trên suốt
đoạn đường. Nên khi xuống tới chân núi thì nó trở thành quả cầu tuyết
khổng lồ, sức tàn phá rất ghê gớm. Đó là hiệu ứng quả cầu tuyết.
Chỉ là chưa thành công
Ta
nên biết rằng mỗi thành công phải luôn hội tụ vô số điều kiện phù hợp
với nó, và không phải lúc nào ta cũng chủ động nắm hết mọi điều kiện vì
có thể nó hoàn toàn nằm ngoài tầm tay. Dù điều kiện quyết định cho thành
công có khi nằm ngay trong ta và tưởng chừng rất dễ nắm bắt, nhưng nếu
thiếu kinh nghiệm và thiếu sáng suốt thì ta cũng không biết phải thêm
bớt như thế nào cho vừa đủ điều kiện để kết quả xảy ra. Đây cũng là lẽ
đương nhiên. Nếu ai cũng nắm được mọi bí quyết đưa tới sự thành công,
thì con người đã không còn là con người và thế gian này đã biến thành
cõi thiên đường mất rồi. Vì vậy khi sự việc bất thành, ta hãy hiểu rằng
những điều kiện đưa tới sự thành công chỉ là chưa hợp lý. Nó có thể dư
hoặc có thể thiếu, chứ không hẳn là hoàn toàn trống rỗng hay vô nghĩa.
Chữ
"thất bại" thường dễ khiến ta hiểu lầm là không được gì cả hay không
còn gì cả. Trong khi những gì ta đã tạo dựng vẫn còn đó, dù có khi nó
chưa biểu hiện ra một cách cụ thể. Những kỷ năng tập luyện, những kinh
nghiệm và kiến thức tích lũy, cũng như những yếu tố thuận lợi bên ngoài
mà ta đã cất công gom lại sẽ được sử dụng một cách xứng đáng trong những
công trình kế tiếp. Cho nên, khi thành công ta phải hiểu rằng sự thành
công này đang đứng trên vai của bao thất bại trong quá khứ. Đó chính là ý
nghĩa của câu nói mà ai cũng nằm lòng "Thất bại là mẹ của thành coongI".
Không có sự thành công vững bền nào mà không được làm ra từ những thất
bại nho nhỏ ban đầu. Vì vậy, từ bây giờ ta nên tập gọi là "chưa thành
công" thay vì gọi là thất bại. Cách gọi này sẽ giúp ta không dễ dàng suy
sụp tinh thần, vì ta ý thức rằng cơ hội vẫn chưa chấm dứt. Thua keo này
ta vẫn có thể bày keo khác. Bởi không bao giờ có sự tách biệt tuyệt đối
giữa cái trước và cái sau.
Thật ra, thất bại chính là một
phần rất quan trọng của cuộc sống. Khi thất bại, ta sẽ thu mình lại.
Mặc dù bị cảm giác rất khó chịu đè nặng, nhưng đó là cơ hội để ta nhìn
lại mình rõ hơn. Ít nhất là tính tự hào, háo thắng hay chủ quan trong ta
cũng rơi rụng bớt. Đó là lý do mà các bậc trả nghiệm luôn rất lo lắng
khi thấy những người trẻ gặt hái thành công quá dễ dàng, nhất là sự
thành công ấy chủ yếu dựa vào sự may mắn bên ngoài. Họ chưa nếm trả cảm
giác khó chịu khi thất bại, cái tôi của họ chưa từng bị bầm dập trong
những giai đoạn khốn cùng mà không biết cách xoay xở ra sao. Họ cũng
chưa kịp đánh thức và nuôi dưỡng những phẩm chất quý giá trong tâm hồn
như đức từ ái hay tính khiêm cung để tạo ra thế cân đối vững chãi. Vì
thế, thành công lớn có thể trở thành tai họa cho chính cuộc đời họ và cả
mọi người xung quanh. Ta đã từng chứng kiến rất nhiều người trẻ có
những thành công vang dội, nhưng lại mau chóng rụi tàn. Đến mức họ không
còn dám ngửa mặt nhìn đời, phải ấn mình mãi mãi, hoặc có khi chọn tới
sự kết thúc thật thê thảm.
Vả lại, bản năng sinh tồn của
con người vốn rất vĩ đại. Chỉ khi nào đối đầu với những thất bại nặng nề
thì nguồn lực ấy mới hiện ra một cách trọn vẹn. Đó chính là lúc con
người trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Cho nên ta đừng sợ thất bại. Nếu
thấy mình vẫn chưa đủ vững vàng thì đừng vội mong cầu thành công. Hãy
vui vẻ sống những ngày tháng "chưa thành công" như đón nhận cơ hội để
đào luyện sức chịu đựng và chuyển hóa tâm tính của mình. Chính vì thế,
bậc tài trí hay từ khước những điều kiện thuận lợi mà tìm tới những hoàn
cảnh khắc nghiệt để phát huy hết năng lực tiềm ẩn. Họ xem nhẹ những
thành công chỉ mang lại cảm giác thỏa mãn tầm thường, để chọn cái to tát
hơn là chiến thắng những bóng tối phiền não trong chính họ. Đó mới
chính là thành công đích thực.
Mỉm cười với thất bại
Khi
đón nhận thất bại, điều mà ta nên làm và cũng khó làm nhất đó chính là
nhìn lại phản ứng của mình. Ta hãy cố gắng ghi nhận những gì đang biểu
hiện trong dòng cảm xúc hay tâm tướng của mình mà không dùng ý chí để
đàn áp hay phủ nhận nó. Cần nắm rõ hiện trạng tâm lý để ta đánh giá
chính xác nội lực của mình mà quyết định hứng chịu một mình, hay phải
cần đến sự trợ giúp của người thân. Đừng cố gắng che đậy để bảo vệ danh
dự hay hay dựa dẫm vào những đối tượng khác để xoa dịu sự tổn thương. Để
làm được những điều này, hằng ngày ta vần phải luyện tập cho mình thói
quen luôn nhìn lại tâm mình ở mọi lúc mọi nơi. Nhìn lại mình đã là một
bước tiến bộ đáng nể rồi. Nhưng nếu có thể nhìn bằng thái độ không thành
kiến thì cái nhìn ấy sẽ đạt tời mức thấu suốt bản chất của mọi vấn đề.
Có thể ta sẽ thấy chính những phiền não trong ta mới là nguyên nhân
chính dẫn đến mọi thất bại. Hoàn cảnh tuy có tác động nhưng chỉ đóng vai
trò phụ.
Tham vọng là phiền não mà ta thường phát hiện ra
nhiều nhất trong những lần thất bại. Ta luôn bị sự kích động quá lớn
của tâm thức xã hội, nên thấy ai có cái gì thì ta cũng muốn có cho bằng
được. Thực chất, ta không biết rõ mình có cần nó hay không và mình có đủ
khả năng để đạt được nó hay không. Tham cọng có thể khiến cho tâm tưởng
nhồi nặn ra lòng tự tin quá lớn một cách vô căn cứ. Và ta thường dễ bị
năng lượng ham muốn thành công lấn át, thay vì tìm kỹ trong kinh nghiệm
và kiến thức tích lũy của mình có những chất liệu nào đóng góp nên sự
thành công hay không. Nếu chỉ có cái ham muốn thôi mà ta đã vội vắt kiệt
năng lượng ra để đầu tư thì đó là hành động rất non nớt, bị cảm xúc chi
phối trầm trọng. Những lần phát hiện ra lòng tham của mình đang vận
hành, ta nên nở nụ cười thật tươi để xác nhận rằng ta đã thấy rõ mặt mũi
nó. Ta không thể để nó gạt gẫm ta được nữa. Hãy duy trì sự quan sát ấy
để giúp nó trở về với bản chất vô ngã của nó.
Chấp nhận
được thất bại là tâm lý rất quan trọng để kéo ta lại gần với mọi người
mọi loài. Nó là điều kiện không thể thiếu trong tiến trình thuần phục
cái tôi đạt tới chỗ hoàn thiện. Khi vược qua được tâm lý tổn thương và
mặc cảm của cái tôi yếu đuối là ta đã vượt qua hơn một nửa nổi khổ niềm
đau vì thất bại, bởi bản thân của thất bại chưa chắc là nỗi khổ. Thỉnh
thoảng, ta cũng nên tự hỏi có cần đeo bám mãi sự thành công bên ngoài
hay không, nó có phải là điều kiện quyết định nên hạnh phúc của ta trong
hiện tại không. Ta cần thu hồi những năng lượng tản mác vốn tạo nên sự
mạnh mẽ phi thường trong ta. Đừng quên rằng, sự thất bại bên ngoài dù
lớn lao đến đâu cũng chỉ là một phần của cuộc sống. Nó không thể làm
phương hại tới những giá trị mầu nhiệm mà ta đang nắm giữ trong tầm tay.
Thành bại đã bao lần
Tuổi xuân trôi lần nữa
Nụ cười trên môi chờ
Bao giờ cho nhau nữa?
Minh Niệm