Những con số của đời người và tầm vóc của một nghệ sĩ lão thành tỉ lệ nghịch với căn phòng lụp xụp 17m2 mà Hồ Kiểng đang sống gần 30 năm qua. Vậy mà ông vẫn vui sống với tình yêu nghệ thuật sắt son.

Gia tài không mua được bằng tiền

NSƯT Hồ Kiểng

Gọi là nhà nhưng nơi ở của nghệ sĩ Hồ Kiểng giống như một căn phòng hơn. Một tối nọ, ông ngồi trên giường, chân buông thõng xuống đất và gắp miếng thịt kho. Bàn cơm của ông là chiếc ghế con kê tạm, trên đó đặt đĩa thịt kho và tô canh rau má. Hai bộ quân phục treo ở đầu giường cùng những bằng khen, bằng công nhận kỷ lục gia và nhiều ảnh cá nhân treo trên vách.

Ngoài ra còn có một giá gỗ đặt ở đầu giường. Trên chiếc giá gỗ có cả tài sản mà ông quý nhất là chiếc túi đựng 4 album. Tất cả được đặt trong khoảng không gian chừng 8m2 của gian trước căn nhà, dưới ánh đèn nê-ông tù mù cùng với mùi ẩm mốc phảng phất.

Gian sau căn nhà cũng chẳng khang trang hơn. Thứ duy nhất đáng giá trong nhà là chiếc tủ lạnh mini. Còn lại là đủ thứ đồ đạc bày biện trên chiếc tủ gỗ đã cũ. Một phụ nữ lớn tuổi đang loay hoay dọn dẹp. Tưởng Hồ Kiểng may mắn có bạn trăm năm thủ thỉ lúc tuổi già, hóa ra người phụ nữ này là vợ cũ của ông. Lấy nhau một thời gian, ông thấy bà thích sống ở nước ngoài nên khuyên bà lấy một ông chồng được diện đi nước ngoài. Rồi bà cũng ly dị ông và lấy một người như vậy. Đến khi được xuất ngoại, người đàn ông ấy đã bỏ rơi bà.

Không đành tâm đuổi bà ra đường, ông để bà sống chung trong căn nhà này, với không gian riêng là căn gác 6m². Ông cám cảnh: “Không lẽ tôi cũng đuổi bà ra đường thì tàn ác quá. Cho nên tôi vẫn để bà ở đây từ năm 1992 đến nay”.

Vậy là, gần 20 năm nay, trong căn nhà lụp xụp, đã tồn tại một mối “duyên cầm sắt đổi ra cầm kỳ”. Nhà có hai lối đi, ông một lối, bà một lối. Chỗ của bà ở trên gác. Bà lo cơm nước giúp ông, mỗi tháng ông trả bà 720.000 đồng tiền chợ.

Những con số của đời người và tầm vóc của một nghệ sĩ lão thành tỉ lệ nghịch với căn phòng lụp xụp 17m2 mà Hồ Kiểng đang sống gần 30 năm qua.

Ông đã ở trong căn nhà hiện nay từ năm 1980. Ngày đó, ở đây là khu tập thể Đài truyền hình TP. HCM. Ông là chủ nhiệm phim nên được cấp một căn trên lầu. Lúc đó, vợ ông cũng được cơ quan cấp căn nhà số 15 Thủ Khoa Huân (Q.1 – TP. HCM). Ông trả nhà để về ở với vợ. Rồi vợ ngoại tình, ông ly dị và ra ngủ ở vỉa hè đường Bùi Thị Xuân.

Sau đó, ông làm đơn gửi đài truyền hình xin nhận lại nhà nhưng lúc đó Đài báo đã hết nhà và cho ông được ở nhà hiện nay. Khi đó, căn nhà này được chia làm hai, một nửa là phòng phát điện, một nửa là phòng đổ rác. Ông về dọn dẹp sạch sẽ rồi ở từ đó cho đến nay. “Nhà tôi ở ngay mặt tiền, anh em, bạn bè muốn tìm đến cũng rất dễ. Mọi người cứ vô nhà khỏi cởi dép. Tôi không phải chăm chút nhà cửa, để dành thời gian làm nghệ thuật”, ông tươi cười cho biết.

Tuy nhiên, căn nhà trông vẫn còn rất lụp xụp. Mảng tường cũ nham nhở, những vết nứt chạy dài dưới nền nhà. Hỏi ông có phải chưa từng sửa chữa căn nhà, ông bảo mình không có chủ quyền nhà và cũng không được phép sửa chữa. Ông chỉ ở đây như khách trọ, mỗi tháng đóng 130.000 đồng tiền nhà. Như ngầm hiểu nỗi áy náy của khách về cảnh tuổi già phải sống tạm bợ, ông nói luôn: “Cuộc đời tôi không ham nhà cửa, tiền bạc, đất đai. Ai đó đem cho tôi những thứ này tôi ngại lắm, bởi vì có rồi thì mình phải có trách nhiệm với nó, không làm nghệ thuật được”.

Ông kể, năm kia, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết có cấp cho ông một căn nhà ở lầu 4, thuộc khu chung cư trên đường Trần Hưng Đạo, TP. HCM. Lúc đó, ông chưa có máy trợ tim, bác sĩ không cho leo lầu nên ông đã chọn cho con gái út căn nhà ấy.

Hai trái tim, một nhịp đập

Đã tuổi bát thập, ông vẫn giữ được một trí nhớ tốt để có thể thuộc lòng nội dung hàng trăm vai diễn, hàng trăm bài vè, bài thơ cùng nhiều sự kiện lớn nhỏ trong hơn nửa thế kỷ theo nghiệp diễn. Ông lật từng trang album lòng kín những hình ảnh, bằng phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, các giấy chứng nhận kỷ lục gia, những bài báo cùng thư của khán giả được ông gom góp, nâng niu như kỷ vật của đời làm nghệ thuật.

Nghệ sĩ Mạc Can và Hồ Kiểng

Trong album đó có mảnh báo cắt, trích lời của nghệ sĩ Mạc Can dành cho ông bạn già thân thương: “Tôi học được ở anh Hồ Kiểng hai điều lấy làm tâm đắc. Thứ nhất, đi bất kỳ đâu, diễn bất kỳ vai gì, không cần thắc mắc chuyện vai lớn hay vai nhỏ, vai chính hay vai phụ, thù lao bao nhiêu. Thứ hai, dù đời sống có như thế nào đi nữa, thì chính nghề đã nuôi sống mình, đã cho mình quá nhiều điều, đừng bao giơ phụ bạc hay trách cứ nghề. Có trách là trách bản thân mình kém tài, hay chưa đủ đam mê mà  thôi”.

Ở một trang khác là mẩu thư tay của một Việt kiểu Úc gửi ông cách đây 1 tháng: “Bác Hồ Kiểng kính mến, cháu xin có chút quà gửi đến bác. Cháu thương bác một đời cống hiến cho nghệ thuật đến tuổi này vẫn còn cơ cực. Khi nào có dịp về thăm quê hương, cháu sẽ đến thăm bác”. Không giấu giếm niềm vui, ông kể, nghệ sĩ Thành Lộc đã ghé nhà chuyển cho ông mẩu thư này cùng 300 đô-la Úc. Ông bảo, đó là những ân tình mà suốt đời ông không đền đáp nổi.

Trong 4 cuốn album mà ông gìn giữ cẩn thận còn có cả những câu thơ theo thể đường luật, viết về những người con gái, những người vợ, 100 loài hoa, 100 con đường. Tất cả như những nét chấm phá, nhẹ nhàng, hóm hỉnh và cũng man mác buồn, tạo nên một bức chân dung về cuộc đời và sự nghiệp của nghệ sĩ Hồ Kiểng. Đến 3 lần tai nạn chạm cửa tử thần cũng được ông phóng bút thành Tứ kỳ môn tử đầy lãng mạn, lạc quan: “Đóng phim miền Bắc ở Cao Bằng / Té ngựa ba lần xương sống băng / Nghệ sĩ liệt giường nhưng chẳng chết / “Rừng xà nu” vẫn đẹp đêm trăng..”

Ít ai ngờ một nghệ sĩ thích hợp với những vai diễn bợm nhậu, già dê, ăn mày như Hồ Kiểng lại là người luôn giữ nếp sống thanh đạm. Suốt đời ông không rượu bia, thuốc lá, một phần do nề nếp của gia đình từ nhỏ, một phần do căn bệnh tim của ông gần chục năm nay.

Ngoài bảng thành tích dày cộm ông còn có thêm một kỷ lục là lồng ngực có đến hai trái tim. Trái tim thật của ông đập thưa quá, chỉ 41nhịp/phút. Bác sĩ nói, nếu tim ông đập thưa xuống thêm chút nữa, chỉ còn 35 nhịp/ phút, là ông chết ngay. Để duy trì sự sống ông phải gắn máy trợ tim. Lão nghệ sĩ dở áo cho xem dấu trái tim nhân tạo cộm tròn như đồng xu dưới lớp da ngực và nói: Đây nè, cái máy trợ tim này giống như cái ổn áp điện vậy. Nó điều tiết để tim thật của tôi đập ổn định từ 60 – 70 nhịp/phút”

Trái tim thứ hHộai này, ông được gắn vào tháng 6 – 2006. Lúc đó, phải nhờ i Chữ thập đỏ Quốc tế và anh em nghệ sĩ giúp đỡ. Cứ 7 năm phải thay pin một lần. Bác sĩ hẹn ông đến ngày 02 – 12 năm nay là đúng 6 năm rưỡi phải đi kiểm tra để thay pin.

“Nghệ thuật là muôn đời”

Ngoài nhà cửa, vật chất thì hạnh phúc riêng cũng là một trong những giá trị mà Hồ Kiểng chấp nhận đánh đổi vì mối tình sắt son với nghệ thuật. Ông 3 lần cưới vợ thì cũng đã 3 lần ly dị. Ông gói ghém niềm riêng để nói lời chia tay. Đi lưu diễn triền miên, khi về nhà, ông lại nhận ra tình cảm vợ dành cho mình đã nhợt nhạt. Cho nên, thấy bà vợ nào muốn ly dị, ông đều gợi ý chia tay sớm, bởi ông không muốn họ khổ vì ông.

Ông vẫn vui sống với tình yêu nghệ thuật sắt son.

Hồ Kiểng có tất cả 4 người con gái mà ông gọi là “tứ tử nữ nhi” của mình, nhưng đã mất 2 người. Hai con gái ông đã yên bề gia thất. “Hai đứa con của tôi đều không dư dả gì, lại còn phải lo cho gia đình riêng. Lúc khỏe mạnh, tôi không muốn con cái phải bận lòng. Tôi chỉ buồn vì cuộc sống của mình cũng phải đong đếm chi tiêu hàng ngày nên không dành dụm được gì cho con”, ông nói mà rơm rớm nước mắt.

Trước đây, ông nhận lương hưu hơn 1,8 triệu đồng/ tháng, gần đây được tăng lên 2,8 triệu đồng. Khoản tiền đó cộng thêm cat-sê vài chục ngàn một ngày nếu có đi diễn, trung bình thu nhập của ông trên dưới 3 triệu đồng tháng. Đau ốm thì nhờ cậy vợ cũ và hàng xóm, còn nằm viện thì hai con gái thay nhau đến chăm sóc.

Hiện nay, ông có mong ước lớn nhất là làm sao hai trái tim luôn chạy tốt để ông còn đủ sức khỏe cống hiến cho nghệ thuật. Hễ ai mời đóng vai phụ cho một bộ phim nào đó, hay đi tấu hài, dù xa cách mấy, dù mệt cỡ nào, ông cũng mừng như mở cờ trong bụng, lại thấy mình tràn đầy sức khỏe và lên đường ngay. Ông nói: “Khán giả còn thương và trân trọng thì còn sống ngày nào là mình còn phục vụ ngày đó”.

Chia tay, nghệ sĩ Hồ Kiểng còn tiễn chân khách bằng câu thơ: “Nghệ thuật là muôn đời / Bầu trơi thay nhà ở / Trần gian chưa hết nợ / Ngang trái hóa sân chơi”. Mới hay, 4 cuốn album trong căn nhà lụp xụp cùng nụ cười tươi và ánh mắt hấp háy sau đôi kính không tròng (để lên hình, lên phim được đẹp) ấy là cả một gia tài mà đời người không dễ mấy ai có được…