Sai: từ tối hậu thư đến tra vấn
Sáng nào thức dậy, “bữa điểm tâm” của H. là mảnh giấy
được mẹ gắn sẵn trước cửa phòng với những câu mệnh lệnh: “Nhớ làm 5 bài
toán nâng cao”, “Anh văn học thuộc 20 từ mới”, “Đi học về đúng giờ”
v.v.. Nếu H. không làm tốt thì sẽ phải chịu trận với những lời ca thán
và kết tội của mẹ. Từ chuyện nhỏ đến chuyện lớn, mẹ đều can thiệp và bắt
H. phải làm theo ý mẹ, nếu cãi lại thì thế nào cũng có một màn tra vấn
tại sao “trứng mà đòi khôn hơn vịt”!
Nhiều cha mẹ bỏ công bỏ sức chăm lo cho con và đáp ứng
mọi nhu cầu, mong muốn của con, đổi lại họ luôn cảm thấy buồn và thất
vọng vì con cái không làm được nhiều so với kỳ vọng. Càng lo lắng cho
con, cha mẹ càng cho mình cái quyền bảo ban áp đặt con cái, nên đến khi
con cái không thực hiện tốt yêu cầu của mình, họ sẵn sàng trút giận lên
con bằng những lời lẽ xúc phạm nặng nề.
V., 15 tuổi rất ác cảm với bố vì bố bận việc, mỗi tuần
chỉ tranh thủ gặp V. một lần khoảng mười phút, trong thời gian đó V.
thấy căng thẳng và mệt mỏi với những tra vấn của bố. Tranh thủ thời gian
gặp mặt con, bố liệt kê một loạt chuyện liên quan đến V., toàn những
chuyện mà bố không hài lòng, sau đó là quở trách... Chưa bao giờ được bố
lắng nghe và chia sẻ, chính vì vậy V. luôn cảm thấy bị hẫng hụt tình
cảm; từ đó nảy sinh thái độ phản kháng bằng cách trơ lì, sống khép kín
và ương bướng.
Đúng: từ trái tim đến trái tim
Những điều cha mẹ dạy con sẽ có giá trị khi được đứa
trẻ hấp thụ bằng trái tim chớ không phải bằng đôi tai, vì vậy cha mẹ cần
quan tâm đến cảm xúc, suy nghĩ của trẻ, lắng nghe và chia sẻ cùng con,
chớ chọn con đường giáo huấn một chiều theo lối áp đặt, chắc chắn trẻ sẽ
ứng phó theo kiểu “vô tai này, ra tai kia”.
Thiết lập được mối quan hệ tốt đẹp từ hai phía dựa trên
sự tôn trọng và tin cậy con cái, cho phép trẻ được độc lập và trưởng
thành theo lứa tuổi; bằng cách xây dựng ý thức tự giác trong cuộc sống
để trẻ biết chịu trách nhiệm về hành vi của mình, qua đó giúp trẻ nâng
cao lòng tự trọng, nhận ra được tầm quan trọng của các quyết định bản
thân trong việc chọn lựa thái độ sống tích cực và hành vi ứng xử đúng
đắn; cha mẹ cần nắm được cảm xúc của trẻ để định hướng cho con có suy
nghĩ và hành động phù hợp.
Trước những điều không hài lòng về con cái, cha mẹ cần
ứng xử khéo léo. Những lời kết tội, lên lớp… của người lớn dễ làm tổn
thương lòng tự trọng của trẻ, không những không giúp trẻ nhận ra sai
trái mà ngược lại càng làm trẻ thêm kích động. Chỉ có đồng cảm với con,
chia sẻ cùng con mới giúp trẻ tự nhận ra thiếu sót và tăng thêm sức mạnh
thay đổi bản thân để sống tốt với niềm tin và mong muốn của bố mẹ.
Thạc sĩ tâm lý học Nguyễn Thị Mỹ Linh