ĐÁP:
Bạn Lưu Thị Thúy thân mến!
Nghe giảng hay tìm hiểu giáo pháp nói chung
cần phải theo trình tự, thứ lớp thì sẽ tiếp nhận dễ dàng hơn. Những câu kinh,
thi kệ mà bạn hỏi có ý nghĩa rất thâm thúy, ngoài sự trực nhận thông thường nên
lắng lòng chiêm nghiệm lâu ngày mới thẩm thấu được tinh nghĩa.
Trước hết là vấn đề “thấy mà như không thấy,
nghe mà như không nghe...”. Đây là một cách nói khác của việc làm chủ tâm ý khi
đối duyên xúc cảnh. Chánh niệm tỉnh giác không để tâm ý chạy theo cảnh duyên
bên ngoài là pháp tu căn bản của đạo Phật. Với người thường thì khi mắt thấy
sắc, tai nghe thanh liền đó tâm khởi phân biệt; nếu yêu thích thì chạy theo,
thù ghét thì xua đuổi. Như vậy, người này thấy và nghe mà bị sắc thanh trói
buộc. Trong khi người tu tuy mắt vẫn thấy và tai vẫn nghe nhưng chánh niệm tỉnh
giác không chạy theo sắc, không đắm vào thanh nên nói “thấy mà như không thấy,
nghe mà như không nghe...”.
Kế đến, “khi chưa vào đạo thấy núi là
núi” chính là nhận thức thông thường của chúng ta. Cái thấy của người chưa biết
tu học, nhìn mọi thứ trên đời là có thật. Vì nghĩ rằng các pháp có thật nên
luôn bị tham đắm buộc ràng. Nhưng khi “học đạo rồi thấy núi không phải
núi”, đây là cái thấy có sự quán chiếu, soi rọi của tuệ giác Duyên khởi. Lúc
này, người học đạo thấy mọi sự ở đời đều do nhân duyên. Đủ duyên thì tụ mà hết
duyên thì tán. Cái gọi là núi kỳ thực do những cái không phải núi hợp lại mà
thành. Cái thấy này có vai trò quan trọng để xả ly mọi chấp thủ, thẳng đến trí
tuệ Bát-nhã, xóa tan vô minh, thành tựu giải thoát. Và khi “đắc đạo
rồi thấy núi lại là núi” chính là tuệ giác vô phân biệt, trực nhận các
pháp như chính nó. Lúc này tuy “thấy núi là núi” nhưng đó không phải là cái
thấy phàm phu như trước đây mà chính là cái thấy của bậc Thánh sáng tỏ hoàn
toàn, không còn lầm chấp và tham ái, tự tại giải thoát.
Về hai câu
thơ “Khi đã biết trần gian là huyễn mộng/Thì Niết-bàn có lẽ cũng chiêm bao”
cũng chính là cái ý pháp “Sinh tử và Niết-bàn đều là hoa đốm giữa hư không” của
kinh Viên giác. Trần gian là huyễn mộng thì đã đành nhưng trụ chấp vào
Niết-bàn (như một thực thể đối lập với sanh tử) thì chưa thực chứng Niết-bàn.
Do đó, thấy rõ trần gian là chiêm bao và Niết-bàn đều là huyễn mộng, siêu việt
lên những cặp phạm trù đối đãi nhị nguyên mới chính là giác ngộ đích thực.
Chúc bạn tinh tấn!