Từ hiểu biết thực tiễn xã hội thông qua trí tuệ của tôn giáo dẫn dắt con người thể nhập vào thế giới vô lượng vô biên của vũ trụ, từ hình tượng con người của thực tại xuyên qua sự thánh hóa của tín ngưỡng, hướng dẫn con người qua lại chính với bản thể chân như của mình. Đây là điều kiện duy nhất để tôn giáo ra đời, tồn tại và phát triển, đồng thời có địa vị  vững chắc không gì lay chuyển nổi trong xã hội loài người.

Khi nói đến tôn giáo thì điều đầu tiên được nhắc đến ai là người sáng lập, tôn giáo đó tín ngưỡng sùng phụng vị thần nào? Thuộc đa thần giáo hay nhất thần giáo. Nếu nói Phật Giáo là một tôn giáo thì cũng không thể thiếu những điều kiện đã nêu trên. Phật Giáo được ra đời trong một xã hội có nhiều tín ngưỡng thánh thần nhất trên thế giới, Giáo nghĩa của Phật Giáo được ung đúc và tập thành từ kho tàng văn hóa triết học cổ đại Ấn Độ, một trong những cái nôi văn hóa trí tuệ của loài người. Điều gì khiến cho Phật Giáo không bị đồng hóa trong kho tàng trí tuệ đó và đồng thời thoát ra khỏi sự quản lý nghiêm khắc của thế giới thánh thần. Chính đây là nét đặc trưng Trí Tuệ Bát Nhã của Đức Phật đồng thời là sự diệu dụng thần thông của A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề.

Khi các giáo nghĩa của các tôn giáo khác rơi vào chấp có chấp không, thì Phật dạy: “Sắc tức thị không, không tức thị sắc” chấp vào chủ tể sinh vạn vật thì Phật thuyết: “Nhất thiết nhân duyên sinh” chấp phải khổ hạnh hay tự do buông thả Phật chỉ rõ con đường “trung đạo” chấp tướng của các pháp thì Phật dạy: “thị chư pháp không tướng”. Trùng trùng duyên khởi, Pháp Pháp sắc không, tự tại viên mãn và đây là con đường Phật dạy để Phật Giáo thoát khỏi sự đồng hóa trí tuệ hữu lậu tiến đến vô lậu giải thoát Niết Bàn.

Khi các tôn giáo khác chủ trương phụng thờ đa thần hoặc nhất thần. Cúng tế phụng thờ thần chủ tể để được ngài ban phúc hoặc lo sợ ngài sẽ giáng họa. Phật dạy: “Ta là Phật đã thành, các con là Phật sẽ thành, ta không phải là thần cho nên không ban phúc hay giáng họa cho ai, phúc họa là do chính mình tạo và hãy tự mình thắp đuốc lên mà đi” nói như thế không có nghĩa là trong Phật Giáo không có thánh thần, mà nhiều khi thánh thần còn nhiều hơn cả các tôn giáo khác.

Đức Phật được tôn xưng là thầy trong ba cõi, từ phụ của bốn loài, cho nên hết thảy chúng sanh nếu còn ở trong Tam Giới đều là đối tượng để hóa độ của chư Phật, đồng thời là đệ tử trong quá khứ hay trong hiện tại và ngay cả vị lai của chư Phật Bồ tát, điều này thường được thấy ghi chép trong các kinh điển của Đại Thừa. Trong Kinh Đại Thừa Diệu Pháp Liên Hoa, phẩm Tựa thứ nhất chép: “Lúc bấy giờ Thích Đề Hoàn Nhơn cùng quyến thuộc hai muôn vị thiên tử câu hội…Bốn vị Đại thiên vương…Tự tại thiên tử…Chủ cõi ta bà Phạm thiên vương, Thi khí thiên vương, Đại quang minh thiên vương… có tám vị long vương…có bốn vị Khẩn na la vương…có bốn vị Càn thát bà vương…có bốn vị A tu la vương…Ca lầu la vương…cả chúng đều lễ dưới chân Phật, lui về ngồi một phía…”

Chư Thiên và các vị thần của Phật Giáo khác với các tôn giáo khác ở chỗ, những tôn giáo thờ thần thì thần là đối tượng để sùng bái, lễ lạy, cầu xin, còn đối với Phật Giáo thần tiên trở thành những vị thần thính chúng nghe phật thuyết pháp, ngộ đạo rồi phát tâm hộ trì chánh pháp và trở thành Hộ Pháp Thần của Phật Giáo. Trong Kinh Pháp Hoa phẩm Đà La Ni thứ hai mươi sáu chép: “Bấy giờ Tỳ sa môn thiên vương vị trời hộ đời, bạch Phật rằng; “Thế Tôn chúng con cũng vì thương tưởng chúng sanh ủng hộ vị Pháp sư đó mà nói Đà la ni….Trì quốc thiên vương…con cũng dùng thần chú Đà la ni để ủng hộ người trì kinh Pháp Hoa…mười vị La sát nữ cùng với quỷ Tử mẫu… chúng con cũng muốn ủng hộ người đọc tụng thọ trì kinh Pháp Hoa…”

Hộ Pháp thần trong pháp hội, hay Hộ Giới thần trong giới hội đều có chung một ý nghĩa như nhau đều là phát tâm hộ trì chánh pháp. Trong Phật Quang Từ Điển Chú: “Hộ Pháp là các vị Thiện thần Phát tâm hộ trì Phật Pháp còn gọi Hộ Pháp thần, Hộ Pháp Thiên. Gồm các vị như Phạm Thiên, Đế Thích, Kim Cang Lực sĩ, Tứ Thiên Vương, Hộ thế Bát thiên Vương, 10 vị La Sát Nữ, 12 vị thần tướng, 16 vị thiện thần, 28 bộ chúng thần, 30 vị Phiên thần, 36 vị thần vương, 18 vị Già lam thiện thần, Long vương , quỷ thần.v.v…” trong kinh Tô Bà hô Đồng tử thỉnh vấn chép: “đạo tràng phải thanh tịnh, dâng hoa hiến hương, tức được chư Hộ Pháp thiện thần và chư Phật Bồ tát ảnh hiện hộ trì.”   

Hộ Giới Thần là những vị thần phát tâm hộ trì Giới Pháp. Trong kinh Quyền Đảnh quyển 4 chép: “Những vị thiện thần thủ hộ Giới Pháp do Phật chế. Người thọ trì Tam Quy Y có 36 bộ quỷ thần vương hộ trì , người thọ ngũ giới có 25 vị thiện thần hộ trì canh ngoài cửa ra vào trừ diệt hết các việc hung ác…”. Giới Đài Phật Giáo Bắc Truyền có 72 vị thiện thần phát tâm Hộ Giới. Theo sách Chư Tôn Yếu Sao 72 vị thiên thần phát tâm hộ giới chép: “ Gồm Thái Sơn Phủ Quân, Ngũ Đạo Đại Thần, Đại Cát Tường thiên cùng 69 vị thiên thần, tổng cộng là 72 vị. 69 vị  thiên thần gồm có Tứ Bích Bất Động thiên vương, tứ Đại Minh vương, Thập Nhị thiên,  Bắc Đẩu Thất Tinh, Thập Nhị Cung Thần, Ngũ Tinh, Nhị Thập Bát Tú.

Giới Đàn là thọ mạng của Phật Pháp, nơi kế thừa Tăng mạch, sự việc hết sức trọng đại của Phật Giáo, khiến cho pháp giới chư Thiên phát tâm hộ trì cho Giới Đàn cũng như Giới Pháp là việc hiển nhiên không có gì mới lạ và khó hiểu, có khác ở chổ vì Giới Đàn có lập Giới Đài nên việc trang nghiêm cho Giới Đàn, đồng thời tạo thêm cảnh tượng thâm nghiêm của Giới Pháp nên tạo tượng Hộ Giới Thần an trí trên Giới Đài cho đúng cách, còn nếu như không đủ điều kiện lập Giới Đài thì tâm niệm hộ trì thì ý nghĩa cũng như nhau.

Người thọ tam quy y Phật dạy có 36 vị Giới Thần hộ giới, Kẻ trì ngũ giới Phật sắc 25 vị thiện thần hộ trì, Tăng truyền Đại Giới người xuất gia thọ trì Cụ Túc giới là nhân thành tựu một vị Phật trong tương lai vô số chư Thiên tán thán, vạn thế thánh thần hộ trì là điều chân thật. Trong Giới Đàn Đồ Kinh chép: “Nơi nào có Giới Đàn nơi ấy các vị thiện  thần ứng thân hộ giới.” trong sách Đại Học Hoằng Giới chép: “ đây là việc trọng đại của trời người cho nên Thánh Phàm đều phát tâm hộ trì..” Thứ nữa người đăng đàn thọ Cụ Túc giới là người đủ tướng đại trượng phu cụ bị 72 oai nghi và muôn ngàn tế hạnh, cho nên 72 vị hộ giới thần hộ trì cho người đầy đủ 72 oai nghi tế hạnh, đây là pháp tương ưng trong Phật Giáo và phép tròn đầy viên mãn pháp số của Đại Thừa Phương Đẳng.

Phật Pháp bất ly thế gian, trong thế có Phật, Phật không rời thế. Đạo Phật ngoài các vị thiên thần Hộ Pháp hộ giới ra còn có rất nhiều thiện hữu tri thức, bằng trí tuệ của mình, bằng phước đức và tài lực của mình với tinh thần hộ trì chánh giới mà phát tâm bố thí hộ pháp, hộ giới. Tinh thần vô kỷ vị tha này là những vị Hộ Pháp thần sống của Phật Giáo, chính vì những vị hộ thần sống mà Phật Giáo mới có sự trang nghiêm và thù thắng của Giới Đàn như ngày hôm nay. Họ là thần trong tinh Thần tùy hỷ công đức, họ là Thiên trong ý niệm hộ trì, họ là hiện thân viên mãn nhất của pháp giới hộ thần, họ là hình ảnh sâu sắc nhất trong hải hội Thiên Phật Giới đàn. Nhất Tâm đảnh lễ Nam Mô Hộ Giáo Hộ Giới Chư Vị Thiện Thần, Tứ Đại Trọng Ân Bồ Tát Ma Ha Tát.