- Thưa Ðại vương, Ðại vương đi từ đâu đến trong giữa trưa như thế này?
- Ở đây, bạch Thế Tôn, có triệu phú gia
chủ ở Sàvatthi bị mệnh chung, và con đến để xem tài sản của vị không có
con ấy được chở vào nội thành. Bạch Thế Tôn, có đến tám triệu đồng tiền
vàng, không nói đến tiền bằng bạc. Bạch Thế Tôn, tuy vậy đồ ăn của triệu
phú gia chủ ấy lại chỉ gồm có cháo tấm chua ngày hôm qua để lại. Còn
vải mặc chỉ mang vải gai may thành ba tấm. Còn xe thì đi xe nhỏ, cũ kỹ
và hư nát, có gắn tán che bằng lá.
- Thật như vậy, thưa Ðại vương! Một kẻ
không phải Chân nhân, thưa Ðại vương, dầu cho có được tài sản lớn không
đem lại an lạc cho mình, không đem lại an lạc cho cha mẹ, không đem lại
an lạc cho vợ con, không đem lại an lạc cho các người phục vụ, cho các
người làm công hoan hỷ, không đem lại an lạc cho bạn bè thân hữu; đối
với các vị Sa-môn, Bà-la-môn, không thiết trí các sự cúng dường hướng
thượng, có khả năng đưa lên thượng giới, đưa đến lạc quả, hướng đến
Thiên giới. Các tài sản của người ấy nếu không thọ dụng chơn chánh, thời
vua chúa sẽ cướp đoạt, hay trộm cắp cướp đoạt, hay bị lửa đốt, hay bị
nước cuốn trôi, hay bị con cháu thừa tự thù nghịch cướp đoạt. Sự việc là
như vậy, thưa Ðại vương, các tài sản nếu không thọ dụng chơn chánh, đưa
đến tổn giảm, không đưa đến thọ hưởng.
- Và bậc Chân nhân, thưa Ðại vương, có
được tài sản lớn, đem lại an lạc cho mình, đem lại an lạc cho cha mẹ,
đem lại an lạc cho vợ con, đem lại an lạc cho người phục vụ, cho người
làm công, đem lại an lạc cho bạn bè thân hữu; đối với các vị Sa-môn,
Bà-la-môn, thiết trí các sự cúng dường hướng thượng, có khả năng thăng
lên thượng giới, đưa đến lạc quả, hướng đến Thiên giới. Các tài sản của
người ấy được thọ dụng chơn chánh, thời vua chúa không cướp đoạt, hay
trộm cắp không cướp đoạt, hay không bị lửa đốt, hay không bị nước cuốn
trôi, hay không bị con cháu thừa tự thù nghịch cướp đoạt. Sự việc là như
vậy, thưa Ðại vương, các tài sản nếu thọ dụng chơn chánh, sẽ đưa đến
thọ hưởng, không đưa đến tổn giảm.
(Tương Ưng Bộ I, chương 3, phẩm 2)
SUY NGHIỆM:
Làm
ra nhiều tiền của, có tài sản lớn vốn rất khó khăn nhưng biết xài tiền
cho đúng đắn, hợp lý lại là điều không phải dễ. Mới hay, không phải hễ
“có tiền thì mua tiên cũng được”.
Có thể xem “thọ dụng chơn chánh” chính
là quan điểm của Thế Tôn về việc sử dụng tiền bạc, nói nôm na là tiêu
tiền, sử dụng đồng tiền của mình làm ra để mình và người đều lợi ích.
Trước hết, tiền bạc mình làm ra để cải
thiện đời sống cho chính mình, đem đến an lạc cho cha mẹ và vợ con, nói
chung là xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc. Kế đến là san sẻ lợi lộc ấy
đến các cộng sự, nhân viên, bạn bè thân hữu, những người đã góp sức làm
ra tiền bạc cho mình.
Điều đáng nói ở đây là Thế Tôn đã đề cập đến lợi ích song phương. Quan tâm đến lợi ích cộng đồng, gần nhất là những cộng sự và thân hữu như là một phương cách để duy trì sự phát triển ổn định,
bền vững. Trong bối cảnh phân biệt giai cấp vô cùng khắc nghiệt như xã
hội Ấn Độ cổ đại thì quan điểm này của Thế Tôn thật đáng trân trọng.
Không chỉ thiết lập hạnh phúc trong hiện
tại, Thế Tôn còn chỉ dạy phương thức thiết lập hạnh phúc trong đời vị
lai bằng cách cúng dường chư vị Sa-môn. Tam bảo là ruộng phước tối thắng
trong thế gian, dùng một phần tài sản có được dâng cúng Tam bảo để
trang nghiêm phước báo tự thân cũng là một cách sử dụng tiền bạc có ý
nghĩa.
Tiền bạc nói cho cùng cũng chỉ là phương
tiện. Nếu tiêu xài phung phí vô bổ, không dùng đồng tiền có được để làm
lợi ích cho đời sống cá nhân và cộng đồng thì tiền bạc ấy xem ra cũng
chẳng có mấy giá trị, vì không biết thọ dụng chơn chánh. Hoặc bo bo cất
chứa tiền bạc cho đầy kho lẫm mà chẳng khiến sinh thêm lợi ích cho mình
và người thì kết cuộc ra đi mình cũng trắng tay.
Do vậy, người đệ tử Phật sau khi cần mẫn
lao động, kiếm tiền cần phải sử dụng tiền bạc đúng pháp để đem đến lợi
ích cho mình và người, đời này và những đời sau.