Dân gian có câu “đầu năm
mua muối, cuối năm mua vôi” để nói về phong tục tập quán của người Việt
trong năm mới. Tục lệ này ngày nay ít người quan tâm, nhất là giới trẻ.
Tuy nhiên, nhiều gia đình người Việt vẫn luôn nhắc nhở con cháu giữ gìn
những thói quen và quan niệm đẹp đẽ đã có từ lâu đời.
Việc mua
muối đầu năm của mỗi gia đình thường bắt đầu trong buổi sớm mồng 1 Tết.
Chính vì thế, ngay từ sáng mồng 1 Tết, tại các vùng đồng bằng Bắc Bộ,
nhiều người đi bán muối dạo qua khắp các con phố, đường làng hoặc mang
thúng muối ra bán ngay trước cổng chùa. Hầu hết mọi người đều háo hức
mua một vài đồng muối lấy may cho cả năm, và không ai kỳ kèo mặc cả bao
giờ.
Nhiều gia đình đi chợ đầu năm cũng phải tìm mua một vài đồng
muối. Người xưa quan niệm muối là thứ mặn, chống xú uế, xua đuổi tà ma,
và đem lại nhiều may mắn trong gia đình. Mua muối đầu năm cũng có ý
nghĩa trong văn hóa ẩm thực, văn hóa tình cảm, nó mang lại sự đậm đà cho
các mối quan hệ gia đình, sự hòa thuận giữa vợ chồng, con cái.
 |
| Sau thời khắc giao thừa, rất nhiều người bán muối may mắn ở các điểm vui chơi. Ảnh: Hoàng Hà.
|
Tuy nhiên, để hiểu được chính xác ý nghĩa câu dân gian này, phóng viên
đã tìm đến gặp ông Vương Duy Bảo - Cục phó Cục Văn hóa cơ sở (Bộ
VH,TT&DL).
Theo ông Bảo, câu dân gian trên có rất nhiều ý nghĩa. Tuy nhiên,
nhiều người không hiểu hết ý nghĩa chính của nó. Họ chỉ đơn giản hiểu,
“đầu năm mua muối” là mua sự mặn mà về nhà cho cả năm. Trong đời sống
hàng ngày của đồng bào Bắc Bộ, muối có một vị trí rất quan trọng và chỉ
đứng sau gạo. Đầu năm, người ta thường mua một bát muối đong đầy tới tận
ngọn chứ không gạt ngang miệng bát.
“Cuối năm mua vôi” là để xây nhà,
ăn trầu và dùng để rải 4 góc nhà đuổi tà ma. Người ta thường tránh mua
vôi đầu năm vì vôi trắng, người xưa quan niệm vôi là biểu tượng cho sự
bạc bẽo - "bạc như vôi". Tránh mua vôi vào đầu năm là tránh những rủi ro
trong năm mới, tránh được những mối hiểm nguy, hiềm khích và rạn nứt.
Cuối
năm mua vôi là để quét lại căn nhà, tường cổng cho sạch sẽ, trắng tinh
tươm, chuẩn bị đón năm mới. Vôi quét nhà, cũng là để xóa đi những điều
không hay trong năm cũ, thể hiện một sự khởi đầu, bắt đầu lại để sửa
chữa những sai lầm, khôi phục lại những thất bát đã qua.
Ngoài ra,
ông Bảo bổ sung thêm, người Việt vốn cần cù, chịu khó và rất tiết kiệm.
Ý nghĩa của việc “mua muối đầu năm” là để cha mẹ nhắc nhở con cái “ăn
dè, ăn nhịn”, tiết kiệm để dành tiền “cuối năm mua vôi” xây nhà. Sở dĩ,
câu nói này có ý nghĩa như vậy bởi, đối với người Bắc Bộ, “tậu trâu, lấy
vợ, làm nhà” là 3 việc quan trọng nhất của đời người.
Nguyễn Vũ