|
Khi nhân duyên không hội đủ thì chúng ta có mong muốn đến đâu
đó cũng sẽ không thành. Ðó là định luật của tạo hóa. Dù muốn hay không
muốn, chúng ta cũng không thể nào ngăn cản đừng cho chúng xảy ra. Vậy
thì khi không thể tránh được, chúng ta lo âu buồn khổ hoặc thất vọng để
làm gì?
Khi không được toại nguyện tâm chúng ta thường trở nên
bực dọc. Hoặc có người dùng gậy đánh ta, phản ứng bình thường là chúng
ta nổi giận và lập tức muốn trả thù. Nhưng Phật Pháp dạy rằng trong
trường hợp đó chúng ta nên bình tĩnh và tìm hiểu tường tận nguyên nhân
của sự việc, là người đó, tâm của người đó hay cây gậy đã đánh ta?
Phân
tích được như vậy chúng ta sẽ nhận ra là chúng ta chỉ nên giận cái tâm
vô minh sai lầm trong con người kia, vì nó chính là nguyên nhân khiến
cho họ hành động điên rồ. Chúng ta nên quán xét như vậy để ứng xử với
các hoàn cảnh khó khăn xảy đến cho cuộc đời mình.
Nên nhớ tâm sân
hận sẽ đưa chúng ta gặp nhiều đau khổ hơn trong kiếp sau. Vì thế, khi
gặp cảnh thiệt thòi và đau khổ chúng ta nên nhẫn nhục và chịu đựng. Làm
như vậy có thể giúp chúng ta thoát khỏi các hoàn cảnh khổ đau ở tương
lai.
Khi sân hận chúng ta dễ dàng đi đến hận thù và có thể giết hại
cả những người đã từng tử tế và giúp đỡ chúng ta, hoặc chúng ta có thể
gây nên những điều độc ác làm hại đến người khác. Như vậy sân hận không
bao giờ đem lại an lạc và hạnh phúc cho mình và cho người. Chính sân
giận là một loại kẻ thù vô cùng độc hại của tâm và chúng ta cần quán
chiếu để tránh xa nó.
Một điều vô cùng quan trọng mà chúng ta
cần ghi nhớ là khi tâm bị sận giận, hận thù, độc ác dẫn dắt chúng ta đến
những hành động sai lầm, bất thiện đối với người khác. Những ác nghiệp
đó sẽ tàng trữ trong tâm thức của chúng ta và khi chết chúng sẽ đưa
chúng ta đi tái sinh trong các cõi thấp hèn cực kỳ đau khổ. Lúc đó bao
nhiêu công đức tu tập của chúng ta cũng đều tiêu tan. Vì vậy để đối trị
lại tâm sân giận và hận thù, chúng ta cần phải thực tập hạnh nhẫn nhục.
Mặt khác, khi có người làm hại chúng ta, tâm chúng ta sẽ dễ dàng đánh
mất thái độ từ bi đối với họ.
Giáo pháp của Ðức Phật dạy chúng
ta chịu đựng và nhẫn nhục để có được tâm bình an và sáng suốt. Nhờ vậy,
khi chúng ta phải va chạm với những năng lực thù hận hay nghịch cảnh nào
đi nữa, tâm chúng ta vẫn có được thái độ bình thản và an lành. Ngoài ra
sự nhẫn nhục chịu đựng của một người tu tập tâm linh trước các tình cảm
khó khăn đau khổ, còn cho thấy giá trị của sự kiên cường và dũng cảm
của họ, vì đó cũng là cơ hội để chuyển hóa tâm thức để đạt tới giác ngộ
và giải thoát. Bởi vì khi không khổ đau, chúng ta sẽ không quyết tâm
chấm dứt vòng luân hồi sinh tử.
Lẽ dĩ nhiên khi chúng ta tuyên
chiến với phiền não, chắc chắn chúng ta sẽ phải gặp nhiều nghịch cảnh,
khó khăn. Ðối với cuộc sống của một con người ở thế gian, đâu có ai đi
đánh nhau mà lại an lành, thoải mái. Bởi vì khi chúng ta khai chiến với
nghịch cảnh và phiền não, đương nhiên các năng lượng tốt lành trong
chúng ta sẽ suy yếu đi, còn lo lắng ưu phiền thì lại tăng tưởng thêm. Vì
vậy, trong tình cảnh đó chắc chắn chúng ta sẽ phải chịu đựng ít nhiều
buồn khổ. Ðiều quan trọng là chúng ta hiểu được vấn đề sẽ là như vậy, để
có thể chấp nhận và chịu đựng để chấp nhận những nỗi khổ xảy đến cho
chính mình để vượt qua lòng thù hận. Theo tôi, đó mới là người thắng
trận và thực sự là anh hùng có sức mạnh nội tâm.
Ðối với người
ác tâm làm hại chúng ta, nếu chúng ta tập quán từ bi và nhẫn nhục, chúng
ta có thể tiêu trừ được nhiều ác nghiệp cũ. Kẻ thù làm hại chúng ta là
vì vô minh. Nếu chúng ta cũng thù hận và trả đũa lại, thì cả hai đều sai
lầm và có lỗi. Nếu chúng ta không bị vô minh làm cho u tối, chắc chắn
chúng ta sẽ không hành xử giống như người đã làm hại chúng ta.
Tâm
sân giận và hận thù có thể đưa chúng ta chịu cảnh khổ đau trong địa
ngục cả ngàn năm. Hiểu được sự tai hại của tâm sân hận, chúng ta phải cố
gắng tự chủ nơi bản thân và loại bỏ tính xấu này. Nếu không, chúng ta
cứ tạo thêm ác nghiệp thì công trình tu tập của chúng ta cũng tiêu rụi
đi như một đám lửa tàn.
Bình thường khi nghe người khác khen
ngợi về một người nào đó, chúng ta thường khởi tâm ganh tỵ. Thái độ này
thật là sai lầm cần phải loại trừ. Như vậy chúng ta thường cầu nguyện
câu “mong cho chúng sinh được an lạc” để làm gì? Ðó chỉ là lời cầu
nguyện suông của chúng ta? Nếu chúng ta thật tâm mong ước cho tất cả
chúng sinh được an vui thì tại sao người ta vui còn bạn thì bực mình?
Nếu chúng ta thường cầu nguyện “mong cho chúng sinh đồng thành Phật Ðạo”
thì tại sao bạn lại ghen tức khi người ấy đến bờ giác ngộ và được người
đời kính nể? Tại sao chúng ta lại sinh tâm đố kỵ và cạnh tranh với
người được nhiều phước lành hơn chúng ta? Khi món quà đó hay ân phước đó
không phải là của bạn, thì tại sao bạn lại bực tức và giận dữ? Nếu bạn
không muốn họ được phước lành và an vui, thì bạn cầu nguyện cho chúng
sinh để làm gì?
Nhưng người có tu tập tâm linh tâm và làm các
điều thiện vì thế ngày nay họ được các quả lành. Tại sao bạn lại ganh tỵ
với họ? Hãy thử nghĩ cho kỹ xem vì sao bạn lại vui mừng khi thấy người
khác thất bại và đau khổ? Ác tâm đó sẽ đưa dẫn bạn đọa đày trong địa
ngục tăm tối chịu khổ đau trong nhiều kiếp. Tiền tài, địa vị, danh tiếng
của kiếp người thật là phù du, ngắn ngủi. Vì thế chúng ta cần có trí
tuệ để phân biệt được điều gì nên làm và cố gắng làm để mang lại lợi ích
cho chúng sinh. Còn những điều bất thiện có nguy cơ làm hại, gây khổ
đau cho người khác và đưa chúng ta đến chỗ thấp hèn thì chúng ta nên
dừng lại, trước khi chúng ta tạo nên quá nhiều nghiệp ác.
Theo
giáo lý của Ðạo Phật, đức nhẫn nhục cực kỳ quan trọng trong hạnh nguyện
của Bồ Tát, và nhờ có kẻ thù xuất hiện mà chúng ta phát triển được đức
hạnh này. Vì vậy kẻ thù cho chúng ta cơ hội để thực tập hạnh nhẫn nhục
mà không phải làm hại đến ai. Người bị coi là kẻ thù vì họ có ý làm hại
chúng ta; nhưng chính họ cũng là người giúp cho chúng ta cơ hội thực tập
hạnh nhẫn nhục của các vị Bồ Tát. Nếu ai cũng tốt bụng và từ ái với
chúng ta thì làm sao chúng ta có cơ hội để thực tập đức hạnh này?
Nếu
chúng ta là người tu tập tâm linh và bị kẻ thù gây trở ngại, chúng ta
nên quán tưởng kẻ thù như là một cơ duyên để chúng ta tu tập nhẫn nhục.
Vì vậy khi chúng ta nuôi dưỡng được lòng thương xót đối với kẻ thù thì
chúng ta cũng sẽ có được tâm từ bi đối với tất cả chúng sinh. Ðó cũng là
dấu hiệu cho thấy sự thành công của chúng ta trên đường tu tập tâm
linh.
Theo lý nhân quả, vì nghiệp ác của đời trước nên kiếp này
chúng ta bị kẻ thù làm hại. Còn kẻ thù của chúng ta vì vậy tạo nghiệp ác
trong đời này mà phải chịu cảnh khổ trong địa ngục ở tương lai. Vì làm
hại chúng ta mà kẻ thù phải nhận lãnh nghiệp quả khổ đau. Như vậy chính
chúng ta cũng có trách nhiệm về những nghiệp bất thiện này của kẻ thù.
Hơn nữa, kẻ thù còn tạo cơ hội cho chúng ta thực tập hạnh nhẫn nhục và
đạt đến giác ngộ. Suy gẫm cho kỹ thì kẻ thù là người mang đến lợi ích
cho chúng ta trên đường tu tập.
Nhờ có kẻ thù làm hại, mà chúng
ta phát triển được tâm nhẫn nhục và đức tính vị tha. Vì vậy, cho dù kẻ
thù làm hại chúng ta, chúng ta vẫn luôn cố gắng đối xử với họ bằng tâm
từ ái. Chúng ta hành xử như vậy cũng là cách đền đáp ân đức của chư Phật
và Bồ Tát vì các Ngài thương yêu muôn loài với lòng Từ Vô Lượng.
Nếu
chung ta có lòng nhẫn nhục, bao dung tha thứ những chúng sinh đã làm
hại ta, thì không những chúng ta mang lại an vui cho chúng sinh mà chúng
ta còn làm đẹp lòng chư Phật. Ðây là phương cách tốt nhất để bày tỏ
lòng biết ơn quý Ngài và tạo sự bình an hạnh phúc nơi tâm chúng ta.
Khi
nuôi dưỡng lòng Từ Bi chúng ta nên suy gẫm về những nỗi khổ đau của
chúng sinh và đó cũng là động cơ thúc đẩy chúng ta dấn thân giúp đỡ
chúng sinh giảm đi phần nào đau khổ. Bình thường trong cuộc sống, chúng
ta thường bận rộn với những chuyện vui buồn của thế gian và của chính
mình nên chúng ta thường bỏ quên chúng sinh. Do đó tất cả phiền não, khổ
đau mà chúng ta gặp phải thường là kết quả của lòng tham đắm hạnh phúc
cho riêng mình. Chính lòng vị kỷ và sự nhận thức sai lầm về tự ngã đưa
chúng ta đến bất an, khổ đau và độc ác.
Ðể tránh những điều tai
hại này chúng ta cần phải nỗ lực phục vụ chúng sinh, làm cho chúng sinh
được an vui hạnh phúc như chư Phật đã làm. Ðó cũng là cách chúng ta báo
đáp ân đức sâu dày của chư Phật.
Chúng ta cũng phải thành thật
nhìn nhận rằng chúng ta thường sống ích kỷ, hay ganh đua với người bằng
sức và ghen tỵ với người hơn mình. Vì vậy chúng ta thường tự cảm thấy
tại sao người kia được mọi người kính nể còn ta thì lại không? Tại sao
người kia thường được ngợi khen còn ta thì không ai đoái hoài đến? Tại
sao người kia luôn sung sướng mà ta thì quá nhọc nhằn? Tại sao người kia
nổi danh khắp nơi trong khi ta thì quá lu mờ chẳng được ai chú ý? Ðây
là những cảm thọ làm phát sinh phiền não và đưa dẫn chúng ta vào chốn
sinh tử luân hồi khốn khổ.
Nếu từ bao lâu nay, chúng ta chỉ sống
ích kỷ lo cho mình và thường hay làm hại đến người khác, thì ngay từ
bây giờ chúng ta phải suy nghĩ lại và bắt đầu huấn luyện tâm thức chính
mình để quan tâm đến an vui, lợi ích của chúng sinh. Khi nhận thức được
sai lầm của sự chấp ngã, chúng ta phải cố gắng lìa bỏ nó đi và tích cực
đóng góp khả năng của chúng ta vào việc mang lại hạnh phúc cho muôn
loài. Hãy trao tặng chúng sinh khả năng, thì giờ và công sức của chúng
ta với tấm lòng thành khẩn. Làm như vậy chúng ta sẽ thực tập được sự lìa
bỏ vướng mắc của thế gian vốn là nguồn gốc phát sinh mọi khổ đau.
Tâm
thanh đắm, sân si, ganh tỵ, ghét bỏ hay thù hận chỉ khởi lên khi chúng
hội đủ điều kiện và vì vậy chúng cũng có thể bị loại trừ. Bản chất của
tâm là trong sáng và tỉnh thức. Cho nên chúng ta có thể tu tập để lìa bỏ
vọng tâm và phát triển chân tâm.
Cũng như vậy, khi tâm si mê
thì chúng ta bất an và đau khổ. Khi thoát ra được cảm thọ của si mê thì
tâm được bình an hạnh phúc. Chúng ta cần quán tưởng về sự vướng mắc của
chúng ta và đối tượng của sự vướng mắc. Hãy thử nghĩ xem chúng ta vướng
mắc với ai và vì sao ta lại vướng mắc. Nếu chúng ta thực tâm hiểu cuộc
sống thế gian chỉ là giấc mộng thì chúng ta có nên mù quáng si mê và
vướng mắc nữa không? Cũng như bạn và kẻ thù; những người làm tốt đẹp cho
chúng ta thì gọi là kẻ thù. Như vậy chúng ta sẽ vướng mắc vào người mà
chúng ta thương.
Và chúng ta cũng rất sai lầm khi nghĩ rằng kẻ
thù luôn luôn là người xấu ác. Chỉ khi nào chúng ta hiểu được mọi sự
việc xảy ra trên đời đều do nhân duyên kết hợp và vì thế nó cũng là
huyễn mộng vô thường như giấc chiêm bao thì chúng ta sẽ buông bỏ được
tất cả ngã chấp.
Vì ngã chấp mà chúng ta bị trôi lăn trong vòng
luân hồi sinh tử. Ðức Phật dạy chúng ta phương pháp thoát khổ là quán
chiếu về tính cách trống rỗng, không có tự tánh của các pháp. Nếu chúng
ta đọc nhiều kinh sách chỉ có kiến thức thôi thì cũng chẳng ích lợi gì,
chúng ta phải chuyên cần tu tập theo các pháp Ðức Phật dạy, chắc chắn
chúng ta sẽ đạt đến bờ Giác Ngộ và Giải Thoát. * Ðức Ðạt Lai Lạt Ma (thứ 14), Chuyển ngữ: Phương Dung |