Thiền sinh Nhật Bản thiền tọa - Ảnh minh họa
Thế Tôn đã chỉ dạy thật rõ ràng, tu tập không nhất thiết
phải cố trốn chạy cuộc đời với cảnh trần hấp dẫn mà cần đối diện, tiếp xúc với ba sự phòng hộ “tinh cần nhiếp tâm an trụ, chánh
trí, chánh niệm”. Bởi “ý dẫn đầu các pháp”
nên phòng hộ đích thực không phải là nhắm mắt, bịt tai mà là làm
chủ tâm ý.
“Một thời, Phật trú tại Bạt-kỳ, du hành trong nhân gian, đến nghỉ trong vườn
Am-la, nước Tỳ-xá-ly.
Bấy giờ có nàng kỹ nữ Am-la
nghe tin Đức Thế Tôn du
hành từ Bạt-kỳ đến ở trong vườn Am-la, liền sửa soạn đánh xe ra khỏi thành Tỳ-xá-ly, đến chỗ Thế
Tôn cung kính cúng dường. Khi đến cửa
vườn Am-la, xuống xe đi bộ, từ xa trông thấy Thế Tôn thuyết pháp cho đại chúng
đang vây quanh. Thế Tôn thấy nàng Am-la sắp đến, bảo các Tỳ-kheo:
Này các Tỳ-kheo, các ông nên tinh cần nhiếp tâm an trụ, chánh trí, chánh
niệm. Nay có cô gái Am-la đến, nên phải giáo giới các ông.
Thế nào là Tỳ-kheo tinh cần nhiếp tâm an trụ? Nếu
Tỳ-kheo nào đối với pháp ác bất thiện đã sinh thì nên đoạn trừ, phát
khởi ý chí, phương tiện, tinh tấn,
nhiếp tâm; đối với pháp
ác bất thiện nếu chưa sinh, thì đừng để sinh. Đối với pháp thiện chưa
sinh thì nên làm cho phát sinh; nếu pháp thiện đã sinh, thì khiến an trụ
không để mất. Tu tập đầy đủ, phát khởi ý chí, phương tiện, tinh tấn,
nhiếp tâm. Đó gọi là Tỳ-kheo tinh cần an trụ nhiếp tâm.
Thế nào gọi
là Tỳ-kheo an trụ chánh
trí? Nếu Tỳ-kheo nào trong những oai nghi tới, lui, thường theo chánh trí; quay nhìn, trông, ngắm,
co, duỗi,
cúi, ngước, cầm y bát, đi, đứng, nằm, ngồi, ngủ, nghỉ, thức, nói, im lặng, đều an trụ với
chánh trí. Đó là chánh trí.
Thế nào là chánh niệm? Nếu Tỳ-kheo nào an trụ chánh niệm quán thân trên
nội thân, tinh cần,
phương tiện, chánh
trí, chánh niệm, điều phục tham ưu thế gian; an trụ chánh niệm quán thọ, tâm, pháp trên pháp,
tinh cần,
phương tiện, chánh
trí, chánh niệm, điều phục tham ưu thế gian. Đó
gọi là Tỳ-kheo chánh niệm. Cho nên,
các ông hãy tinh cần nhiếp tâm an trụ, chánh trí, chánh niệm. Nay có cô gái Am-la đến, nên phải giáo giới các ông…”.
(Kinh Tạp A-hàm, kinh số 622 [trích])
Khởi đầu của phòng hộ là an trụ tinh cần. Cụ thể là ác pháp đã sinh thì đoạn trừ, ác pháp chưa sinh
thì không cho phát sinh, thiện pháp chưa sinh thì làm cho phát sinh, thiện pháp đã sinh thì khiến
cho tăng trưởng. Tinh cần như người làm vườn chuyên tâm nhổ cỏ dại, cắt cành sâu thì vườn tâm chỉ còn hoa thơm trái ngọt.
An trụ chánh trí ở
đây chính là rõ biết, thấy
trọn, giác tỉnh trong mọi oai nghi, hành động. Tỉnh thức trong mọi oai
nghi sẽ kiểm soát chặt chẽ và làm chủ được hành vi trong đời sống hàng
ngày. Nhờ sự rõ biết, thức tỉnh
trọn vẹn về
thân hành nên tâm được an trụ,
không buông lung, phóng dật.
An trụ chánh niệm tức quán niệm sâu sắc về Tứ niệm
xứ thân, thọ, tâm, pháp. Nếu một Tỳ-kheo tân học nỗ lực phòng hộ đúng
theo chỉ dạy của Thế Tôn thì khi đối duyên xúc cảnh tâm luôn an trụ,
định tĩnh, tự tại, không bị cuốn theo trần.
Quảng Tánh