Sự
quan trọng của chế độ ăn uống và tập thể dục nhằm phòng ngừa bệnh tiểu
đường đã từng được nhắc đến, nhưng lần đầu tiên các kết quả khả quan đã
đạt được sau cuộc thử nghiệm 3.234 người tại Hoa Kỳ trong ba năm. Những
người tình nguyện, đều bị chứng rối loạn đối với đường glucose
(impaired glucose intolerance), báo trước căn bệnh tiểu đường loại II và
bị chứng mập phì. Họ tuân theo chế độ ăn chay và luyện tập thể dục mỗi
ngày ba mươi phút, đã sụt từ 5 đến 7% trọng lượng cơ thể và giảm 58%
nguy cơ bị tiểu đường. Những người đã sử dụng Glucophage, một loại thuốc
trị bệnh tiểu đuờng, chỉ giảm 22% nguy cơ mắc bệnh. (1) Trong 80% các
trường hợp, bệnh tiểu đường loại II có liên quan đến bệnh mập phì. (2)
Được
biết, bệnh tiểu đường xảy ra khi cơ thể con người mất khả năng sản xuất
hoặc sản xuất không đủ chất insulin cần thiết hoặc sản xuất đủ nhưng
không hoạt động bình thường. Chất insulin là một loại kích thích tố
(hormone) có nhiệm vụ hộ tống chất đường đi vào bên trong các tế bào.
Khi vắng mặt chất này, chất đường không thể vào trong các tế bào, và vì
thế đường phải được thải hồi ra ngoài qua đường tiểu, khi ấy con người
cảm thấy mỏi mệt, khát nước, đi tiểu nhiều, và giảm trọng lượng.
Có
hai loại bệnh tiểu đường. Tiểu đường loại I là loại phụ thuộc insulin
và tiểu đường loại II không phụ thuộc insulin. Tiểu đường loại I (10%)
khởi phát ở trẻ em và người lớn trẻ tuổi, nhưng cũng có thể khởi phát ở
bất kỳ tuổi nào, loại này do cơ thể không thể tự sản xuất, hay sản xuất
rất ít insulin; còn loại II thường chiếm đa số (90%) bệnh nhân tiểu
đường, do cơ thể có đủ khả năng sản xuất chất insulin, nhưng insulin lại
không hoạt động bình thường. Bệnh này thường xảy đến với những người
mập trên 30 tuổi, và phần lớn gây nên bởi ăn uống và cách sống, nhưng
cũng có thể do di truyền.
Bệnh
tiểu đường là căn bệnh gây chết ngườt đứng hàng thứ ba tại Hoa Kỳ, mỗi
năm giết chết 200 ngàn người và là nguyên nhân chính gây nên hư thận
(kidney disease), hư võng mạc mắt (retinopathy) và hư tim mạch
(cardiovascular Disease). Theo thống kê cho biết, đa số các nước giầu có, tỷ lệ dân mắc bệnh tiểu đường loại II cao hơn những nước nghèo. Vì thế họ thường nói bệnh tiểu đường là một trong những căn bệnh nhà giầu. Ví dụ như ở Do Thái 6,7%, Italy: 6,7%, Hoa Kỳ: 6,6%, Saudi Arabia: 6,6%, trong khi đó ở Trung Hoa là 1,3%. Riêng
ở Việt Nam, theo Bộ Y Tế Việt Nam cho biết, tỷ lệ bị bệnh tiểu đường ở
Huế là 0,96%, ở thành phố HCM là 1,5%, và thành thị nhiều hơn nông thôn.
(3)
Kết
quả nghiên cứu của Học Viện Quốc Gia Bệnh Tiểu Đường-Tiêu Hóa và Thận
nói trên cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu của Bác sĩ James W.
Anderson, M.D., giáo sư y khoa và dinh dưỡng học tại viện đại học
University of Kentucky (4), và kết quả trị liệu bệnh tiểu đường loại II
bằng cách ăn chay thuần túy và tập thể dục của các nhà khoa học thuộc Ủy
Ban Y sĩ Trách Nhiệm Y Khoa Hoa Kỳ trước đây (5). Điểm
đặc biệt của phương pháp này là tiêu thụ một số lượng thật ít chất béo,
dưới 10 phần trăm, nhiều chất xơ (60-70 grams mỗi ngày), không
cholesterol và nhiều unrefined complex carbohydrate (khoảng 80%). (6)
Khẩu phần ăn hàng ngày bao gồm rau trái tươi, gạo lức, đậu hạt và không
dùng những loại thực phẩm tinh lọc như bột mì, bột bắp, bột gạo,
pasta... Ngoài ra phải tập thể dục thường xuyên.
Ngoài
yếu tố dinh dưỡng, cách sinh sống cũng có thể là nguyên nhân tạo nên
hay góp phần vào bệnh tiểu đường. Tại Hoa Kỳ, theo thống kê cho biết
những nhóm dân tộc thiểu số như da đỏ, da đen, dân gốc Hispanic và dân
gốc Á Châu có tỷ lệ cao về bệnh tiểu đường loại II.
Các
khoa học gia thuộc Viện Đại Học Cornell cho rằng, thay đổi môi trường
sinh sống là nguyên nhân gây nên căn bệnh này trong cộng đồng thiểu số.
Họ giải thích là những nhóm dân này có những nhiễm sắc thể di truyền
giúp cho cơ thể chuyển hóa thực phẩm thành năng lượng chậm hơn nhóm dân
da trắng.
Điều
này cũng dễ hiểu, vì những nhóm dân này có thể có một chế độ ăn uống
không bình thường, bữa đói bữa no, trong một môi trường khó khăn, nên cơ
thể tự động phản ứng lại bằng cách tiết kiệm thực phẩm, không cho
chuyển hóa hết một lúc ra năng lượng, hầu giúp cho cơ thể tồn tại. Những
nhóm dân này thuộc hạng mà y học gọi là biến thể chậm (slow
metabolizer) ngược với người Hoa Kỳ da trắng thuộc loại biến thể nhanh
(fast metabolizer).
Ngoài
ra, các nhà khoa học cũng đã tìm thấy nơi những nhóm dân tộc thiểu số
có những hiện tượng đối kháng insulin, tức những hiện tượng gây xáo trộn
insulin, làm ngăn trở không cho đường vào các tế bào.
Đối
với những người Việt Nam sống ở hải ngoại, trước đây vì hoàn cảnh chiến
tranh triền miên và khí hậu khắc nghiệt ở quê nhà, thường phải làm việc
cực nhọc, ăn uống thất thường, lo lắng nhiều, nên sau khi sang Hoa Kỳ
hay các nước Tây phương khác, bỗng nhiên thay đổi nếp sống với tiện nghi
vật chất, ăn uống dư thừa, lại không hoạt động thể lực nhiều như ở Việt
Nam, làm cái gì cũng có máy móc làm giùm, cũng “remote control” nên do
đó dễ bị bệnh tiểu đường và tim mạch, vì cơ thể cũng thuộc loại chuyển
hóa năng lượng chậm như các dân tộc thiểu số khác. Các thức ăn đầy bổ
dưỡng liên tục đưa vào cơ thể, không được chuyển hóa nhanh thành năng
lượng nên ứ đọng, thế rồi sinh ra bệnh.
Cũng
tương tự, dư luận trong cộng đồng Phật Giáo Việt Nam ở Hoa Kỳ cho biết
có một số tăng ni ăn chay trường mà vẫn bị bệnh tiểu đường. Điều
này cũng có thể hiểu được, nhưng trước hết phải nói ngay rằng ăn chay
đúng cách và tập thể dục đều đặn chỉ có khả năng giảm nguy cơ lâm bệnh
58% mà thôi và nói một cách khác, những người ăn chay và tập thể dục này
vẫn có thể bị bệnh như thường huống hồ là ăn chay không đúng cách và
không tập thể dục và các vị tăng ni bị bệnh cũng nằm trong trường hợp
này, không ai được đặc cách miễn bệnh tiểu đường. Việc một số sư và ni ăn chay trường bị bệnh tiểu đường loại II có thể là do các nguyên nhân sau đây:
(1) Ăn chay không đúng phương pháp
(2) Do sự thay đổi môi trường sống
(3) Không luyện tập thể dục hay luyện tập thể dục không đều đặn và không đủ liều lượng
DO ĂN CHAY KHÔNG ĐÚNG PHƯƠNG PHÁP
Ăn
chay để ngăn ngừa bệnh tim và tiểu đường, theo các nhà khoa học Hoa Kỳ
cho biết là phải thật ít chất béo (dưới 10 phần trăm), nhiều chất xơ
(60-70 grams mỗi ngày), không cholesterol và nhiều unrefined complex
carbohydrate (khoảng 80%). Khẩu
phần ăn hàng ngày bao gồm rau trái tươi, cơm gạo lức, đậu hạt và không
dùng những loại thực phẩm tinh lọc như cơm gạo trắng, bột mì, bột bắp,
bột gạo, pasta, v.v... Theo bác sĩ Monroe Rosenthal, M.D., Giám đốc Y
Khoa chương trình Pritikin Program ở Santa Monica bang California Hoa
Kỳ, "chất béo là nguyên nhân chánh của bệnh tiểu đường, càng nhiều chất
béo trong chế độ dinh dưỡng càng làm khó khăn cho insulin đưa đường vào
trong tế bào. Insulin hoạt động dễ dàng trong điều kiện ít chất béo."
Ngược
lại, ăn chay theo lối người Việt chúng ta ở hải ngoại không mấy giúp
cho sức khỏe tốt, vì dùng quá nhiều dầu để chiên xào, quá nhiều bột
ngọt, đường, muối, thực phẩm chay biến chế và các thực phẩm tinh lọc. Mặc
dầu dầu thảo mộc không có chất cholesterol nhưng có lượng cao chất béo
không bão hoà và khi chiên nhiều lần, có độ nóng lâu, dầu không bão hòa
sẽ trở thành loại dầu có đặc tính giống như bão hòa mà người ta gọi là
trans-fatty acids. Chất béo bão hòa (saturated fat) và trans-fatty acids
là những chất béo không tốt, làm gia tăng chất cholesterol xấu LDL và
đồng thời làm giảm cholesterol tốt HDL trong máu, do đó gia tăng mức
nguy hiểm về bệnh tim mạch và đồng thời cũng làm cho chất insulin giảm
hiệu năng hộ tống chất đường vào trong các tế bào.
Do
đó, tốt nhất là giảm tối đa các chất béo, không nên chiên đậu hũ, nên
luộc hay nấu canh, vừa giản dị lại vừa bổ, hoặc lâu lâu đổi bữa bằng đậu
chiên và chỉ nên dùng lại dầu cũ một lần, rồi đổ đi. Nên
dùng loại dầu canola hay olive oil, có bách phân chất béo bão hoà thấp
nhất (4%) trong tất cả các loại dầu thảo mộc hiện nay có bán trên thị
trường. Nếu dùng dầu để trộn xà lách thì nên dùng dầu olive hay dầu faxseed oil, vừa thơm lại vừa tốt cho sức khỏe.
DO SỰ THAY ĐỔI MÔI TRƯỜNG SỐNG
Cơ thể sinh lý của người Việt Nam chúng ta thuộc loại biến thể chậm. Khi
còn ở quê nhà các tăng ni làm việc thể lực nhiều, công phu tu nhiều,
lại ăn uống đơn sơ, bữa ăn chỉ là vài miếng đậu hũ chiên, xào hay kho
mặn, vài miếng chao nhỏ, hay ăn với dưa chua, củ cải khô ngâm muối. Dưới
mắt nhìn của các nhà dinh dưỡng học là thiếu chất bổ dưỡng, nhưng cơ
thể thuộc loại biến thể chậm, lại có công phu tu tập nên không sao, nay
phải đổi sang một môi trường sinh sống mới, nhiều tăng ni phải đi làm sở
Mỹ kiếm tiền, giảm giờ công phu và ăn uống theo phong hoá người Tây
phương lấy bữa ăn tối làm chính. Mặc
dầu là ăn chay nhưng lại là thực phẩm chay chứa quá nhiều chất bổ dưỡng
(nhiều chất béo, chất đạm, chất đường, muối và tinh bột) và sự hoạt
động thể lực lại quá ít, mà cơ thể vẫn thói quen cũ (loại biến thể
chậm), các chất bổ dưỡng dư thừa liên tục đưa vào cơ thể, không được
chuyển hóa nhanh thành năng lượng nên biến thành mỡ, do đó dễ sinh ra
bệnh tiểu đường và tim mạch. Khi đề cập đến vấn đề này một nhà báo Phật
tử ở quận Cam đã viết, "bữa ăn nào của hầu hết chư tăng ni hải ngoại đều
là bữa tiệc, mà Phật tử nấu ăn toàn là thứ thiện chiến. Và khi chư tăng
ni ăn ít hay không muốn ăn thì sợ người nấu buồn. Và các bà cụ công quả
này thì cứ hối thúc Thầy “Thầy ơi, ăn giùm con đi.” vì đây là ruộng
phước của các bà cụ mà...".
KHÔNG TẬP THỂ DỤC HAY TẬP THỂ DỤC KHÔNG ĐỀU ĐẶN
Nguyên nhân thứ ba là các tăng ni thiếu tập thể dục hoặc nếu có thì đi tập không đều đặn. Yếu tố đều đặn (consistency) quan trọng hơn yếu tố cường độ (intensity). Các
nhà khoa học cho biết tập thể dục bằng cách đi bộ nhanh trên treadmill
hay ngoài trời đều đặn mỗi ngày ba mươi phút là tốt nhất, đem lại nhiều
lợi ích cho sức khỏe nhất. Luyện
tập thể dục đều đặn làm máu lưu thông dễ dàng đến mọi chỗ trong cơ thể,
chuyển vận ốc xy và các chất dưỡng sinh khác nuôi dưỡng các tế bào, tạo
năng lượng hoạt động cho con người. Luyện tập đều đặn cũng gia tăng tỷ
trọng xương cốt, làm xương cốt cứng mạnh hơn, giảm áp xuất máu, giảm sự
thành lập các cục máu và đồng thời có tác dụng gia tăng hàm lượng
cholesterol tốt HDL và giảm chất béo triglycerides trong máu.
Đi
bộ chậm hay trong Phật giáo gọi là thiền hành chỉ có lợi cho sự thư dãn
tâm hồn mà không có tác dụng gì cho cơ thể nên không thể xem là tập thể
dục được. Tập thể dục đúng cách
có nghĩa là tập đều đặn hàng ngày và tập với nhịp tim đập trong khoảng
từ 65 đến 85 phần trăm nhịp tim đập tối đa. Nhịp tim đập tối đa được
tính theo công thức: 220 trừ số tuổi. Thí dụ bạn 57 tuổi, nhịp tim đập
tối đa của bạn là 220 -57 = 163. Do đó, khi bạn đi bộ trên máy treadmill
hay đi bộ ngoài trời, nhịp tim đập của bạn phải được giữ trong khoảng
từ 65% đến 85% nhịp tim đập tối đa 163 của mình, tức là trong khoảng 106
đến 138 nhịp tim đập mỗi phút, theo cách tính như sau: (a) 65% x 163 =
106 (b) 85% x 163 = 138. Khi
luyện tập nên tập trung vào một đề mục nào đó, như theo dõi hơi thở vào
ra, theo dõi bước chân đi hay quán tưởng một hình tượng tôn thờ tín
ngưỡng hoặc một câu kinh. Chính sự tập trung tinh thần này cũng nâng cao
hiệu quả tập luyện và là một lối thiền đi bộ tạo nên sự thư giãn tâm
hồn. Các nhà nghiên cứu đã cho biết rằng tập luyện đều đặn hàng ngày với
nhịp tim đập trong khoảng cho phép như trên đem đến kết quả cao nhất.
Tập luyện không đều đặn hay tập thấp hơn 65% hoặc cao hơn 85% đều không
đạt kết quả mong muốn. Tập cao hơn nhịp tim đập tối đa còn có thể gây
chấn thương hoặc tử vong, như trường hợp điển hình của hai tài tử bóng
rổ Boston Red Sox Tony Conigliaro và Peter Maravich chết khi đang chơi
bóng rổ và lực sĩ dã trường Jacques Bussereau chết khi đang chạy 1984
New York Marathon.
Nói
tóm lại, luyện tập thể dục đều đặn hàng ngày ba mươi phút trong nhịp
tim đập cho phép, cùng với chế độ dinh dưỡng chay đúng cách là những
điều quan trọng nhất để ngăn ngừa bệnh tật. Nhiều người đã tìm thấy sức
khỏe, hạnh phúc và sống lâu theo những nguyên tắc đơn giản đó.
Chú Thích:
(1)
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney
Diseases-February 6, 2002 Diet and Exercise Delay Diabetes and Normalize
Blood Glucose The study results are reported in the February 7 issue of the New England Journal of Medicine.
(2)
Bệnh mập (Obesity): Bệnh nhân nặng cân dễ bị cao huyết áp và Tiểu
Đường. Nếu bệnh nhân nặng 20 phần trăm nhiều hơn lý tưởng thì xem là bị
mập. Nói một cách chính xác hơn, nếu con số Body Mass Index (BMI) cao
hơn 30 thì bị gọi là mập. Có hai cách tính: (1)
Body
Mass Index (BMI)=[Trọng lượng cơ thể (Kg)/Chiều cao(Meter)]/Chiều
cao(Meter). Thí dụ như bệnh nhân nặng 80 kg và cao 1,6 meter thì BMI sẽ
bằng 31. (BMI=80:1,6:1,6).
Cách
tính thứ hai là (1) nhân trọng lượng cơ thể bằng pound với 703 (2) nhân
chiều cao bằng inches với chính nó (3) chia số thứ nhất cho số thứ hai
là có trị số BMI. Thí dụ trong lượng cơ thể là 145 pounds, chiều cao là 5 feet 4 inches: BMI= [145 x 703]/[64 x 64] = 25
(3) Nhật Báo Lao Động 22-9-01
(4) New England Journal of Medicine số ra ngày 3 tháng 8 năm 1995
(5)
Barnard RJ, et al. Response of non-insulin-dependent diabetic patients
to an intensive program of diet and exercise. Diabetes Care
1982;5(4):370-74
(6)
Barnard RJ, et al. Longterm use of a high-complex-carbohydrate,
high-fiber, low-fat diet and exercise in treatment of NIDDM patients.
Diabetes Care 1983;6(3):268-73.
HbA1C: A hemoglobin A1c test measures the average amount of sugar in your blood over the last 3 months.
Tâm Diệu